Ενώ ο Υπουργός Εσωτερικών άλλα συζητούσε τον Μάιο και άλλα άφηνε να διαρρεύσουν περί του νέου εκλογικού νόμου και πώς θα είναι αυτός, ξαφνικά μέσα σε δύο εβδομάδες εσωκομματικού διαλόγου –γιατί δεν υπήρξε άλλος- ανασύρθηκε, κατέβηκε, αν προτιμάτε, από το αριστερό εικονοστάσιο και ετέθη σε περιφορά ένα από τα ιερά και όσια της Αριστεράς, η περίφημη απλή αναλογική.
Είναι γνωστό ότι η απλή αναλογική έχει αναγορευθεί τα τελευταία χρόνια στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης, σε ένα είδος αξιώματος, ένα τοτέμ, για την οποία κανείς δεν μπορεί να αμφισβητεί την αξία της ή να συζητά περί της αξίας της στην πολιτική ζωή.
Θυμίζω ότι η απλή αναλογική ήταν το προφανές και το πιο συμφέρον για μικρά κόμματα -είναι ακόμη και σήμερα-, όπως ήταν τα κόμματα της Αριστεράς την εποχή που προσπαθούσαν και αγωνιούσαν να περάσουν το όριο για να μπουν στη Βουλή.
Όπως είναι γνωστό, η ιδεολογική επικυριαρχία της Αριστεράς το μετέτρεψε σε ένα ιδεολόγημα, το οποίο στέκει ψηλά και για το οποίο κανείς δεν μπορεί να συζητάει. Είναι τέτοια η ισχύς του, που όταν τα κόμματα του παλιού δικομματισμού, η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ –η Νέα Δημοκρατία ακόμα και σήμερα- περνάγανε ή υποστήριζαν τις ενισχυμένες αναλογικές, κατά το πώς τους βόλευε, ποτέ δεν μιλούσαν εναντίον της απλής αναλογικής, αλλά περνούσαν τις ενισχυμένες ως αναγκαίο συμβιβασμό από το ιδανικό.
Το πάγιο, όμως, αίτημα της Αριστεράς και του προοδευτικού κόσμου δεν ήταν ποτέ μόνο η αναλογικότητα, μόνο η απλή αναλογική. Το πάγιο αίτημα μέσα σε αυτές τις δεκαετίες ήταν επιτέλους ένα σταθερό, μόνιμο, πάντα το ίδιο, συζητημένο και συμφωνημένο από όλες τις πτέρυγες, εκλογικό σύστημα που να έχει αναλογικά χαρακτηριστικά, να είναι ένα σύστημα απλής αναλογικής, να είναι δίκαιο και διαφανές.
Στοίχημα της Αριστεράς και του προοδευτικού κόσμου ήταν επίσης η αναπροσαρμογή των περιφερειών και των στρεβλώσεων που αυτές δημιουργούν, αλλά και των ευκαιριών για διαφθορά και διαπλοκή που δημιουργούν.
Συζητούσαν ακόμα πράγματα πολύ ενδιαφέροντα, όπως είναι η εσωκομματική δημοκρατία, η λίστα εναντίον του σταυρού, για παράδειγμα, όπως και την ψήφο των αποδήμων. Συζητούσαν δηλαδή και έβαζαν ένα πλαίσιο που είναι πολύ μακριά από αυτό που καταθέτει ως εκλογικό νόμο σήμερα η Κυβέρνηση, γιατί βλέπετε η αναλογικότητα της ψήφου ήταν ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στη Μεταπολίτευση και έχει παίξει με αυτήν κατά καιρούς όλο το πολιτικό σύστημα.
Σημαντικότερα, όμως, προβλήματα κατά τη γνώμη μου ήταν η διαπλοκή, οι παλαιοκομματικοί μηχανισμοί σταυροδοσίας που υπάρχουν και στις μικρές και στις μεγάλες περιφέρειες και οι οποίοι στηρίζονταν και στηρίζονται στο ρουσφέτι και στο πελατειακό σύστημα.
Η σταυροθηρία ήταν το πρόβλημα του εκλογικού συστήματος και η αναλογικότητα μαζί. Η μικρή και η μεγάλη διαπλοκή ήταν και εξακολουθεί να είναι το πρόβλημα, ειδικά στις μεγάλες περιφέρειες. Όμως, αυτό το τοτέμ της απλής αναλογικής υπάρχει; Όχι, λέει ο κ. Ηλίας Νικολακόπουλος, που εκτός από αναγνωρισμένος εκλογολόγος είναι ένας άνθρωπος που κανείς δεν μπορεί να πει ότι είναι και εχθρικός προς τη σημερινή Κυβέρνηση.
Απλή αναλογική δεν υπάρχει, λέει σε μία συνέντευξή του σε ανύποπτο χρόνο, την οποία αλίευσα στο διαδίκτυο. Όλα τα συστήματα είναι σύνθετα. Άδολη αναλογική, επίσης δεν ξέρω, λέει ο κ. Νικολακόπουλος. Όλα τα εκλογικά συστήματα είναι δόλια, λέει ένας αναγνωρισμένος εκλογολόγος.
=Να κάνουμε μία ιστορική αναδρομή εκεί που εφαρμόστηκε σπάνιες φορές η απλή αναλογική; Αν δούμε τι γίνεται στην Ευρώπη σήμερα -που νομίζω ότι αυτό πρέπει να είναι το μέτρο, όχι κάποια ιδεολογήματα της Μεταπολίτευσης, αλλά το τι κάνουν οι ώριμες δημοκρατίες σήμερα- θα δούμε ότι οι περισσότερες, όχι όλες, έχουν όντως αναλογικά συστήματα, με διαφορές. Είναι σχεδόν αδύνατο να βρεις δύο συστήματα σήμερα στην Ευρώπη που να ταυτίζονται, να είναι τα ίδια. Είναι αναλογικά, δεν είναι απλή αναλογική.
Απλή αναλογική υπήρξε στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης στον Μεσοπόλεμο στη Γερμανία, όπου μία ισχυρή αριστερή πλειοψηφία, της τάξης του 70%, στη Συντακτική Συνέλευση μετά τον πόλεμο καθιέρωσε την απλή αναλογική για να δει τη δύναμή της να φθείρεται μέσα σε μία συνεχή τρομακτική πολιτική αστάθεια, μέχρι που η απλή αναλογική εξέλεξε τον Χίτλερ για αρχηγό.
Προς Θεού, δεν θέλω να πω ότι υπάρχουν αναλογίες με την ελληνική πραγματικότητα -ούτε κατά διάνοια- ούτε ότι η απλή αναλογική δημιούργησε το πρόβλημα στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Το δίδαγμα, όμως, είναι -και πρέπει να το κρατήσουμε- ότι ίσως, ενδέχεται η απλή αναλογική να μη βοηθά σε περιόδους κρίσης, οικονομικής και κοινωνικής, σαν αυτή που περνάει η χώρα μας σήμερα. Μπορεί και να μη βοηθάει στην έξοδο από την κρίση. Πρέπει κανείς να το σκεφθεί.
Παρεμπιπτόντως, είδατε μήπως κανέναν φασίστα –από αυτούς που ξέρουν ιστορία, γιατί οι φασίστες ξέρουν ιστορία- να εμπλέκεται και να «γλείφεται» μέχρι τελευταία στιγμή να συζητάει την απλή αναλογική; Νομίζετε ότι είναι για τους τέσσερις παραπάνω Βουλευτές; Στην αστάθεια ποιος χαίρεται άραγε; Η αστάθεια είναι κομμάτι της απλής αναλογικής.
Είδατε κανέναν λαϊκιστή από μικρό κόμμα να έρχεται κατ' ευθείαν μαζί σας υπό προϋποθέσεις με την απλή αναλογική; Να δούμε τι είχε γίνει και στην Ιταλία; Η επιλογή της απλής αναλογικής στη μεταπολεμική Ιταλία είχε έναν και μόνο στόχο, τον αποκλεισμό του κραταιού κομμουνιστικού κόμματος της Ιταλίας από την πιθανότητα να έρθει στην εξουσία. Αυτός ήταν ο στόχος της απλής αναλογικής στην Ιταλία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ίσως ο κ. Νικολακόπουλος χαρακτηρίζει όλα τα συστήματα δυνητικά δόλια.
Το τίμημα το ξέρουμε. Το είπε και ο κ. Βορίδης προηγουμένως. Εξήντα μία κυβερνήσεις σε εξήντα χρόνια, αστάθεια, τρομοκρατία και των δύο πολιτικών άκρων και διαφθορά, κατάρρευση στη δεκαετία του '90, μερικά εκατομμύρια χρόνια φυλακής για το πολιτικό σύστημα της Ιταλίας και «μπερλουσκονισμός».
Τι έχουν σήμερα; Το χειρότερο εκλογικό σύστημα της Ευρώπης με διαφορά, το πιο άδικο και το πιο πλειοψηφικό, το αποτέλεσμα μιας ολόκληρης διαδικασίας.
Είναι όντως μια πόρτα που θέλουμε να ανοίξουμε αυτή; Είναι ο δρόμος που θα μας βγάλει από την κρίση η ενίσχυση της αστάθειας και ο κατακερματισμός του πολιτικού κόσμου; Όσο πλησιάζει ο δείκτης προς την απόλυτη απλή αναλογική τόσο αυξάνει η αστάθεια. Είναι δεδομένο. Είναι μια κουβέντα η οποία πρέπει να γίνει. Πρέπει να την κάνουμε.
Είναι ο εκδημοκρατισμός το αίτημα της εποχής μας, επίσης; Για να μην κρυβόμαστε, η απλή αναλογική στη δεκαετία του 1970 και του 1980 ήταν το αίτημα ενός κόσμου που απαιτούσε εκδημοκρατισμό.
Και αν είναι ο εκδημοκρατισμός σήμερα το αίτημα, γιατί δεν καταργούμε το «κατώφλι»; Γιατί δεν καταργείτε το «κατώφλι»; Τι είναι άραγε δημοκρατικότερο και αναλογικότερο; Το να πάρει το Κομμουνιστικό Κόμμα και το Ποτάμι από έναν ή δύο Βουλευτές παραπάνω, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Σεπτεμβρίου, ή το να μπουν στη Βουλή η ΛΑΕ που έμεινε έξω για δέκα χιλιάδες ψήφους και άλλα τρία κόμματα, αν το «κατώφλι» κατέβει στο 1%, το οποίο σημαίνει ότι δώδεκα ή δεκαπέντε Βουλευτές από τους σημερινούς είναι μπόνους σε όλους τους υπολοίπους και θα πήγαιναν στους προηγούμενους; Πού σταματάει η δημοκρατικότητα και πού αρχίζει η μικροπολιτική και το μικροκομματικό συμφέρον;
Εμείς έχουμε μια σταθερή άποψη. Είμαστε υπέρ του 3%. Όμως αν μιλάμε για εκδημοκρατισμό και το στοίχημα είναι ο εκδημοκρατισμός και η αναλογικότητα, τότε θα μου επιτρέψετε να σας πω ότι το «κατώφλι» είναι πολύ πιο αντιδημοκρατικό από ένα μπόνους δέκα ή δώδεκα εδρών στο πρώτο κόμμα. Θα μπορούσαμε να το συζητήσουμε και γι' αυτό.
Δεν θέλω να παρεξηγηθώ. Προφανώς και ο εκλογικός νόμος πρέπει να είναι κατά το δυνατόν αναλογικός. Είναι, όμως, εξίσου προφανές ότι πρέπει να εξασφαλίζει κυβερνητική σταθερότητα και τη δυνατότητα να διακυβερνηθεί η χώρα σε μια εξαιρετικά επικίνδυνη περίοδο. Επίσης, στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα πρέπει να χτυπάει και να αδυνατίζει τους μηχανισμούς σταυροθηρίας και να βοηθά στην ανανέωση του πολιτικού προσωπικού και της πολιτικής ζωής.
Αυτή είναι μια χρυσή τομή που θα έπρεπε να είχε αναζητηθεί. Είναι μια χρυσή τομή που και τώρα μπορούμε να αναζητήσουμε μέσα από έναν ευρύτερο διάλογο, που δυστυχώς δεν έγινε, χωρίς ιδεολογήματα της Μεταπολίτευσης και εξιδανικεύσεις και κυρίως μακριά από βραχυπρόθεσμες μικροκομματικές επιδιώξεις.
Είναι γεγονός ότι έχουμε έναν απαράδεκτο εκλογικό νόμο. Αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο. Ένα παράδειγμα μόνο να πω από τον Νομό Χανίων. Τον Μάιο του 2012 ήρθε πρώτη η Νέα Δημοκρατία σε πανελλήνιο επίπεδο και πέμπτη στα Χανιά. Εκλέγει τρεις από τους τέσσερις Βουλευτές. Την ίδια χρονιά στις ίδιες εκλογές, με 18,8% της Νέας Δημοκρατίας σε πανελλήνιο επίπεδο, παίρνει το 36% των Βουλευτών. Αυτός ο νόμος πρέπει να αλλάξει. Και δυστυχώς, η Αξιωματική Αντιπολίτευση επιλέγει παθητικά ουσιαστικά να τον υποστηρίζει ακόμη και σήμερα.
Όμως, μαζί με αυτόν πρέπει να αλλάξουν οι χαώδεις περιφέρειες. Πρέπει να χτυπηθούν η διαπλοκή, οι σταυροθηρικοί μηχανισμοί και η αδιαφάνεια. Για μια ουσιαστική αλλαγή, κυρίως πρέπει να κοπεί αυτό το χούι του τακτικισμού που είχαν όλοι και το οποίο, δυστυχώς, αντιγράφετε: «Αλλάζω τον νόμο όποτε με βολεύει, όπως μου γουστάρει, με γνώμονα τις επόμενες ή έστω τις μεθεπόμενες εκλογές». Αυτό ήταν η πηγή των δεινών του ελληνικού πολιτικού συστήματος σε όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Εξακολουθεί να είναι και σήμερα. Δεν άκουσα ούτε ένα καινούργιο επιχείρημα ή σε διαφορετική λογική από αυτή την παλιά τετριμμένη λογική της μικροπολιτικής.
Αντί, λοιπόν, μεταρρύθμισης και συζήτησης, έχουμε έναν εκλογικό νόμο που είναι δόλιος, παρόλο που είναι αναλογικός. Είναι δόλιος, γιατί ουσιαστικά επιχειρεί να ανακόψει το αντίπαλο κόμμα με τον γνωστό παλιό τρόπο. Είναι αντιφατικός, γιατί εισάγει μεν την ψήφο στα λύκεια -στην Α΄ Λυκείου δίνεται δικαίωμα ψήφου- και ταυτόχρονα, αρνείται την ψήφο των αποδήμων, για λόγους οι οποίοι πραγματικά μου είναι ακατανόητοι.
Είναι «business as usual», δυστυχώς, όπως είπα και προηγουμένως. Δεν αγγίζει την ουσία του προβλήματος -γιατί δεν είναι η αναλογικότητα η ουσία του προβλήματος, είναι ένα από τα προβλήματα και ενδεχομένως, όχι το πιο σημαντικό- αλλά και διατηρεί το ρουσφέτι, τη διαπλοκή και την αδιαφάνεια αλώβητα, στον βαθμό που δεν αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο εκλέγονται οι Βουλευτές καθώς και τις μεγάλες περιφέρειες, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στην επαρχία.
Εμείς στο Ποτάμι είχαμε και έχουμε μια πρόταση η οποία προσπαθεί να αντιμετωπίσει και την αναλογικότητα και την κυβερνησιμότητα και ασχολείται ιδιαιτέρως με την ανανέωση προσώπων και μηχανισμών.
Έχουμε δηλαδή μια ολοκληρωμένη, συγκροτημένη πρόταση για μεταρρύθμιση. Θα πω αύριο πολύ περισσότερα για λόγους χρόνου και για τις μονοεδρικές και για το μικρό μπόνους που προτείνουμε για το πρώτο κόμμα. Όλες αυτές οι παράμετροι εννοείται ότι θα μπορούσαν να συζητηθούν.
Άλλωστε, η πρώτη εκδήλωση που κάναμε -είμαστε το μόνο κόμμα που κάναμε εκδήλωση για τον εκλογικό νόμο- έγινε τον Δεκέμβριο και καλέσαμε τον κ. Βερναρδάκη, την κ. Μπακογιάννη, τον κ. Μιλτιάδη Παπαϊωάννου σε μια ανοικτή διαδικασία στο Ζάππειο. Επιδιώξαμε, δηλαδή, αυτό που αποφεύγει η Κυβέρνηση όπως ο διάολος το λιβάνι, μια ανοικτή δημοκρατική συζήτηση, η οποία θα μπορούσε να παράξει ένα εντελώς καινούργιο εκλογικό σύστημα.
Δυστυχώς, ξαναβλέπουμε τακτικισμό. Μπορεί αυτοί οι τακτικισμοί και ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται η Κυβέρνηση σήμερα το πρόβλημα να υπηρετούν ενδεχομένως τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα με επιτυχία. Είναι μια έξυπνη λύση η επίκληση της απλής αναλογικής πραγματικά και είπα στην αρχή γιατί. Νομίζω, όμως, ότι δεν υπηρετεί το μεσοπρόθεσμο συμφέρον της χώρας, που είναι η σταθερότητα, η ανανέωση του πολιτικού συστήματος, οι συγκλίσεις των δυνάμεων και οι συνεργασίες μέσα σε ένα σταθερό πολιτικό πλαίσιο, με μεγάλες και ισχυρές κυβερνήσεις.
Είναι, όμως, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δυστυχώς, μια πολύ μεγάλη χαμένη ευκαιρία. Πραγματικά, πιστεύω πως αυτή η Κυβέρνηση, με αυτά τα πολιτικά χαρακτηριστικά -δεν έχει σημασία αν διαφωνώ ή όχι- ήταν η μόνη κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια, και ενδεχομένως η μόνη κυβέρνηση και για τα επόμενα, που θα μπορούσε να αλλάξει το πολιτικό σύστημα εκ βάθρων, αλλάζοντας ουσιαστικά, μεταρρυθμίζοντας πραγματικά το εκλογικό σύστημα της χώρας, «σπάζοντας» τις περιφέρειες, αλλάζοντας τον τρόπο εκλογής των Βουλευτών και καθιστώντας ενδεχομένως και την απλή αναλογική μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, αν υπήρχε. Είναι μια χαμένη ευκαιρία πραγματικά για το πολιτικό σύστημα, γιατί από εδώ, όπως πολύ σωστά ειπώθηκε στις Επιτροπές, οι «βαρόνοι» -ακούστηκε- δεν επιτρέπουν το «σπάσιμο» της Β΄ Αθηνών.
Πιστεύω πραγματικά ότι αυτή είναι μια πολύ μεγάλη χαμένη ευκαιρία που έγινε για ένα φευγαλέο όνειρο διακοσίων εδρών, το οποίο μόλις κατέρρευσε με την αποχώρηση της άκρας Δεξιάς από την Αίθουσα. Δεν υπάρχει μεταρρύθμιση, υπάρχει μόνο μικροκομματισμός.
Αναρωτήθηκε ο κ. Κουρουμπλής στη διάρκεια των Επιτροπών -και θα κλείσω με αυτό- γιατί το Ποτάμι υποστηρίζει την ενίσχυση της Νέας Δημοκρατίας -του πρώτου κόμματος, δεν είπε της Νέας Δημοκρατίας- το οποίο αδυνατίζει ουσιαστικά την πολιτική θέση του Ποταμιού στις διαπραγματεύσεις μετά από μία εκλογή.
Η αλήθεια είναι -και το έχω ξαναπεί- ότι το συμφέρον των μικρών κομμάτων είναι η απλή αναλογική και να καταργηθεί το «κατώφλι». Είναι η χαρά της διαπλοκής και των μικρών κομμάτων. Όμως νομίζω ότι σε αυτή τη λογική -που δεν αφορά τον κ. Κουρουμπλή, αλλά αφορά όλο το πολιτικό σύστημα- βρίσκεται η ουσία του προβλήματος της χώρας, η αδυναμία να βάλουμε μπροστά από το κομματικό συμφέρον, το βραχύβιο κιόλας κομματικό συμφέρον, το εθνικό συμφέρον, η αδυναμία να μπορέσουμε να δούμε μακριά, για να μπορέσουμε να βγούμε από την κρίση.