Είναι άλυτη η αντίφαση που έχει οργανωθεί στη σχέση της κατοίκησης με την ύπαιθρο, στη σχέση της αγροτικής παραγωγής με την αστική παραγωγή. Όλες αυτές οι μεγάλες αντιφάσεις, που κυρίως δραματοποιήθηκαν μετά τον εμφύλιο -κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και μετά τον εμφύλιο- δεν έχουν βρει την θεσμική τους επίλυση και υπολείμματα, μνημεία αυτών των αντιφάσεων, που κρύβουν και πολιτικές και πολιτιστικές διαφορές, είναι οι διάφορες νομοθετικές στρώσεις, μήδε της ματαιωμένης απόπειρας εξαιρουμένης του Αντώνη Τρίτση, ο οποίος να θυμίσω ότι αναδομήθηκε μόλις υπέβαλε τον σχεδιασμό του ρυθμιστικού από την Κυβέρνηση.
Είναι σίγουρο ότι η ελληνική πόλη παραγγέλθηκε πολιτικά, οργανώθηκε με πολιτική εντολή και ουσιαστικά ως στόχο της είχε την ίδια της την αυτοσυντήρηση, την ίδια της την αυτανάπτυξη, δεν προέκυψε από μια παραγωγική επιλογή, από την εκβιομηχάνιση, αλλά το ανάποδο, η εκβιομηχάνιση καρφώθηκε στην πόλη, στη νέα πόλη, στην μετεμφυλιακή πόλη, τη μαζική πόλη, γιατί κάπως έπρεπε να βρει μια νέα χρησιμότητα κατά αντιστοιχία με την ευρωπαϊκή αντίληψη του νεωτερικού.
Με αυτούς τους όρους, με αυτή την αποκόλληση και των μορφοποιήσεων με την παραγωγή νομοθέτησε. Και επειδή υπάρχει μια σχολαστικότητα και μια υπερβολή στην ελληνική πολιτική σκηνή, υπερνομοθέτησε με αποτέλεσμα οι νομοθετικές ρυθμίσεις να παραμείνουν στο πλάι μιας πραγματικότητας εντελώς άνομης, εντελώς αυθαίρετης, εντελώς αυτορρυθμιζόμενης, όπου ερχόταν στη συνέχεια μια άλλη νομοθέτηση για να την νομιμοποιήσει. Φτιάχνονταν το αυθαίρετο και έπρεπε να βρεις το κέλυφος για να το νομοθετήσεις στη συνέχεια, το νομικό κέλυφος για να το νομιμοποιήσεις στη συνέχεια ή για να στήσεις την πολιτική σου καριέρα. Υπήρξε μια βιομηχανία πώλησης νομιμοποιήσεων και ένταξης περιοχών στο σχέδιο πόλης. Πάρα πολύ μεγάλο μέρος της πολιτικής σκηνής και της πολιτικής τέλεσης οφείλεται σε αυτή την τερατωδία.
Νομίζω ότι και η έννοια της αγοράς έχει κακοποιηθεί. Να θυμηθούμε το ελληνικό fast track πολύ πριν τις μνημονιακές μέριμνες, που ήταν αδειοδοτήσεις επί χούντας, που έχουν γεννήσει νησιά με φαντάσματα τσιμεντένιων τεράτων, τα οποία, επειδή ήταν εκτός κάθε σχεδιασμού, έχουν μείνει νεκρά.
Όμως, από την άλλη πλευρά, υπήρξαν ελάχιστες περιπτώσεις κεντρικού σχεδιασμού, κεντρικής σχεδιαστικής μέριμνας, που έδωσαν ένα αποτέλεσμα και στο οποίο ανατρέχουμε σήμερα. Να θυμίσω τον σχεδιασμό Πικιώνη τη δεκαετία του 1950, να θυμίσω το διάδημα των ΞΕΝΙΑ της Ομάδας Κωνσταντινίδη, να θυμίσω τις εργατικές πολυκατοικίες, όπου έχουμε μικρά δείγματα ενός ορθολογισμού, ο οποίος δεν μπορεί να καρφωθεί σε μια πραγματικότητα που δεν τον αντέχει.
Είναι πολύ ενδεικτικό, κύριε Υπουργέ, να σας παραπέμψω στην πολυκατοικία του Ασυρμάτου στις υπώρειες, στις παρυφές των Πετραλώνων, που ήταν μια –ας πούμε– προσπάθεια σύνταξης ενός σχεδίου, σε αντιδιαστολή με την απέναντι αυθαιρετούπολη, αυτή που χρησιμοποιήθηκε σαν ντεκόρ στη «Συνοικία το όνειρο» του Αλεξανδράκη, η οποία είναι μάλιστα μέσα σε αρχαιολογικό χώρο, μέσα στην κήλη. Αυτές οι αντιφάσεις δεν έχουν επιλυθεί και φοβάμαι ότι ο τρόπος με τον οποίο είναι συγκροτημένη η πολιτική σκηνή και η αυτοδιοικητική σκηνή και η διοικητική σκηνή δυσκολεύει πάρα πολύ τα εγχειρήματα σχεδιαστικού εξορθολογισμού.
Εν πάση περιπτώσει, το νομοσχέδιο νομίζω ότι αποπειράται τις κλίμακες του τοπικού και του στρατηγικού να τις γεφυρώσει. Προσπαθεί να αφήσει κομμάτι παραγωγικής ελευθερίας, να τα επιτρέψει, να τα οργανώσει και συγχρόνως να μην φύγει η έννοια του ελέγχου.
Είναι ενδιαφέρον ότι σε πολλές ομιλίες οποιαδήποτε εκδοχή του ελέγχου θεωρείται ως ένα είδος γραφειοκρατικού εμποδίου. Δηλαδή αντί να είναι ένα εξυγιαντικό εργαλείο ο έλεγχος, θεωρείται ως ένα εμπόδιο και μάλιστα αναπτυξιακό. Είναι μια παρερμηνεία, που δείχνει ότι σαν πολιτικό σύστημα, σαν αυτοδιοικητικό σύστημα, σαν διοικητικό σύστημα δεν μπορούμε να χτίσουμε, να ρυθμίσουμε, να δομήσουμε, δηλαδή να οργανώσουμε χωρικά τις πολιτιστικές μας συναποφάσεις και τον τρόπο με τον οποίο συνυπάρχουμε.
Νομίζω, λοιπόν, ότι αυτά τα αιτήματα –πολύ φιλόδοξα, είναι η αλήθεια– προσπαθεί να ικανοποιήσει το νομοσχέδιο και είναι σίγουρο ότι δεν είναι οριστική η δήλωση. Εξάλλου, ο τρόπος εφαρμογής –το είπε και ο κ. Μαυρωτάς, ο οποίος θητεύει σε μια σχολή του συγκεκριμένου στις ομιλίες του– θα παίξει τον καθοριστικό ρόλο, ο τρόπος με τον οποίον κάθε ρύθμιση δεν θα γίνει εργαλείο και εμπόδιο είτε γιατί κάποιος φύλαρχος τοπικός θέλει να εμποδίσει τον αντίπαλό του, είτε γιατί μια κοινότητα ανταγωνίζεται την άλλη, είτε γιατί συμφέρει τελικά ο σχεδιασμός της ανομίας, ο σχεδιασμός του να μην προβλέπεται, να μη οργανώνεται, να μην ρυθμίζεται τίποτα σε αυτή τη χώρα.
Νομίζω ότι το παράδειγμα της Ισπανίας με μια ανάπτυξη που περιτοίχισε τη χώρα, τελείως λανθασμένης τουριστικής αντίληψης, με τεράστια φαραωνικά ξενοδοχειακά έργα, που κακώς συναρτήθηκαν με την ανάπτυξη, μας διδάσκει.
Η παράδοση στον τόπο μας είναι η παράδοση της μικρής κλίμακας, είναι η παράδοση του μέτρου, είναι η παράδοση της έξυπνης χωρικής εκμετάλλευσης, του τρόπου με τον οποίον μπορεί να αφομοιωθεί ευφυώς το οίκημα στον χώρο και, επίσης, να μην αντιδικεί με την παραγωγική ταυτότητα του χώρου. Και η παραγωγική ταυτότητα του χώρου δεν είναι να είναι καρτ ποστάλ. Η παραγωγική ταυτότητα του χώρου είναι να είναι αγροτικός, να είναι παραγωγικός, να είναι αντικείμενο περιπατητικής πολιτιστικής κάρπωσης.
Με αυτές τις σκέψεις νομίζω ότι μπορεί να δει κανείς στο νομοσχέδιο πολύ ενδιαφέρουσες ρυθμίσεις, που πιστεύω ή ελπίζω ότι θα βρουν την υλοποίησή τους στην πράξη.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Γεώργιος Βαρεμένος): Κύριε Υπουργέ, έχετε τον λόγο, μετά από τις προτάσεις του κ. Σεβαστάκη για την οργάνωση του χάους.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΘΑΚΗΣ (Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας): Θα με παρασύρει ο κ. Σεβαστάκης, είναι προφανές. Συμμερίζομαι όλα αυτά που είπε και ακόμη περισσότερο αυτά που δεν πρόλαβε να πει. (Ο Δ. Σεβαστάκης είναι ζωγράφος και βουλευτής Σάμου του ΣΥΡΙΖΑ).
