Γιάννης Πανούσης: Όταν τα πανεπιστήμια μας πάνε πίσω

«......Για πολλούς η εκπαίδευση είναι μια νέα δύση, με την έννοια ότι γαλουχούνται οι μύθοι: κοινωνικής ισότητας, φυσικής ανωτερότητας, κληρονομικής ευφυΐας.

Όμως αυτές οι ενθαρρύνσεις για επιτυχία δεν συνοδεύονται από τις ανάλογες ευκαιρίες. 

Η εύκολη πρόσβαση οδηγεί σε δύσκολη επαγγελματική έξοδο, διότι και η πιο ανοιχτή εκπαίδευση, η πιο αυτόνομη και αποκεντρωμένη εκπαιδευτική πολιτική δεν μπορεί να απελευθερώσει την κοινωνία από τους άτεγκτους ή ανελαστικούς νόμους της αγοράς.

Η εκπαιδευτική ισότητα στη χώρα μας μόνο σε εξίσωση μπορεί να οδηγήσει, διότι η δράση των κοινωνικών παραγόντων της πολιτισμικής ανισότητας δεν αναχαιτίζεται. Άλλωστε πολύ λίγοι νέοι πιστεύουν ότι το δικαίωμα στη μόρφωση όλων οδηγεί και σε μια κοινωνική κινητικότητα. Η ισότητα εκπαιδευτικών ευκαιριών είναι παραπλανητική, αν δεν εναρμονιστεί η τριάδα: κοινωνική καταγωγή, εκπαιδευτικό σύστημα, κοινωνική θέση.

Από τη μια μεριά η εκπαίδευση είναι ενέργεια της κοινωνίας και οι σκοποί της δεν είναι άλλοι από τους σκοπούς της κοινωνίας. Ως όρια της εκπαίδευσης πρέπει να θέσουμε τα ίδια τα όρια της κοινωνίας και τη συναίνεση των πολιτών της.

Η παιδεία συνδέεται με την ανάπτυξη μέσω της κοινωνίας και όχι μέσω της οικονομίας. Δεν προσαρμόζεται δηλαδή στην οικονομία, αλλά μέσω της εκπαίδευσης προωθεί την κοινωνία και την ανάπτυξη. Θα ήταν αντιφατικό άλλωστε η κοινωνία, ένα κεφάλαιο λειτουργίας της εκπαίδευσης, και αν αυτοκαθοριζόταν, να αυτοκαθοριζόταν έξω από το Σύνταγμα και τους νόμους.
Το Πανεπιστήμιο δεν είναι πλέον ούτε καταφύγιο των σοφών ούτε το εργαστήρι των ερευνητών ούτε η θεσμική εγγύηση για ένα προσδοκώμενο επάγγελμα. Επίσης, τα πανεπιστήμια δεν έχουν αναλάβει το ρόλο της κατασκευής ηθικής και πολιτικής συνείδησης ή την προώθηση της πάλης των ιδεών. Φαίνεται να μην μπορούν πλέον να συμβάλουν στην αυτοανάπτυξη της κοινωνίας και της κουλτούρας της και φαίνεται να έχουν κουραστεί να θεωρούνται ως οι αποκλειστικοί ή κρίσιμοι συντελεστές της υλοποίησης του δημοκρατικού ιδεώδους.

Από την άλλη μεριά -δυστυχώς- η σαφής διάκριση μεταξύ πανεπιστημίων και εμπορικών οργανισμών φαίνεται να έχει παρέλθει. Τα προϊόντα της οικονομίας κι οι γνώσεις συνιστούν κοινό παρανομαστή. Η μεταφύτευση των οργανωτικών δομών των επιχειρήσεων στη λειτουργία των εκπαιδευτικών θεσμών συνεχώς προχωράει. Από την ακαδημαϊκή κοινότητα έχουμε περάσει στους πελάτες ή χρήστες ενός αγοραία προσφερόμενου προϊόντος και από την αυτονομία διολισθήσαμε στη λογική της παραγωγικότητας και της οργανωτικής σύνδεσης ΑΕΙ-επιχειρήσεων. Και όμως, τα πανεπιστήμια πρέπει -κατά τη γνώμη μου- να παραμείνουν φορείς κοινωνικών αξιών και να προετοιμάζουν τους νέους για υπεύθυνους κοινωνικούς ρόλους. Άρα, οφείλουν και τα ίδια να θέτουν τέτοιους ρόλους.

Και θα είναι μια ευκαιρία, μιας και είμαστε σε χρονιά αναθεώρησης του Συντάγματος να δούμε από αυτή την οπτική γωνία το άρθρο 16, την οπτική γωνία της διεύρυνσης της Δημοκρατίας και ενός πανεπιστημίου που θα μπορεί να αντιμετωπίσει τη φτώχεια, τη μετανάστευση, την αδικία, την ανισότητα. Γιατί είναι θέμα Δημοκρατίας. Γι αυτό και οι ελεύθερες μετεγγραφές, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, ακόμα και η διεύρυνση των δυνατοτήτων των Ανοιχτών Πανεπιστημίων. Δεν μπορεί να πάει το παιδί σε μια άλλη πόλη. Τουλάχιστον να έχει τη δυνατότητα να σπουδάσει. Γιατί αν δυσχεραίνουμε τις σπουδές των φτωχών και των αποκλεισμένων, κάνουμε διπλές και τριπλές περιθωριοποιήσεις σ' αυτή τη χώρα.

Πρέπει, λοιπόν, να ξαναδούμε τους ρόλους. Η παιδεία έπλασε τον πολίτη. Η παιδεία δημιούργησε προσδοκίες ανάπτυξης με βάση τις ανθρώπινες αξίες. Σήμερα η αγριότητα της παγκοσμιοποίησης μάς οδηγεί στον 18ο αιώνα και όχι στον 22ο αιώνα, σ' ένα παγκόσμιο εκπαιδευτικό απαρτχάιντ. Ο homo tecnico scientifico corruptus δεν μπορεί να εμπνέει κανέναν, ιδίως μέσα στο πανεπιστήμιο. Το ίδιο βέβαια και οι ανακυκλούμενοι νόμοι κατανομής εκπαιδευτικών εξουσιών.»

(Πρόκειται για το κύριο μέρος της παρέμβασης του πρώην πρύτανη, καθηγητή και βουλευτή της ΔΗΜΑΡ Γιάννη Πανούση στη Βουλή κατά τη συζήτηση θεμάτων διοίκησης και οργάνωσης της Ανώτατης Παιδείας)

 

Προσθήκη σχολίου

Βεβαιωθείτε ότι εισάγετε τις (*) απαιτούμενες πληροφορίες, όπου ενδείκνυται. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.

Πολυμέσα

Cookies make it easier for us to provide you with our services. With the usage of our services you permit us to use cookies.
Ok Decline