Παναγιώτης Ιωακειμίδης: Η Ευρώπη μετά τις ευρωεκλογές

Ποια θα είναι η Ευρώπη (Ευρωπαϊκή Ένωση – ΕΕ) που θα προκύψει μετά τις σημερινές ευρωεκλογές; Μέρος της απάντησης στο ερώτημα αυτό θα το ξέρουμε αύριο το πρωί μαζί με τα τελικά αποτελέσματα και την κατανομή των δυνάμεων που θα επικρατήσουν στο νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ).

Εάν οι δημοκρατικές, φιλοενοποιητικές δυνάμεις κατακτήσουν μια ισχυρή θέση (αν και κάπως ασθενέστερη σε σχέση με το παρελθόν) τότε η Ένωση θα κινηθεί λίγο-πολύ σε γνωστές συντεταγμένες με (όπως ελπίζεται) μια νέα ατζέντα στόχων για την εμβάθυνση και βελτίωση του ενωσιακού συστήματος. Η άμεση προτεραιότητα θα είναι βεβαίως να αποφασισθεί η νέα θεσμική ηγεσία της Ένωσης αρχίζοντας από την τοποθέτηση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να ακολουθήσουν οι τοποθετήσεις των προέδρων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) καθώς και η τοποθέτηση του νέου/νέας Υπατου Εκπροσώπου για τη κοινή εξωτερική πολιτική . Η διαδικασία θα ξεκινήσει μεθαύριο Τρίτη 28 Μαίου με έκτακτη συνάντηση των ηγετών της Ένωσης. Η κατανομή των θέσεων θα αντιμετωπισθεί ως πακέτο λαμβάνοντας υπόψη πληθυσμιακά και γεωγραφικά κριτήρια.

Η τοποθέτηση της Επιτροπής είναι μια περισσότερο περίπλοκη διαδικασία καθώς το ΕΚ εμπλέκεται άμεσα και αποφασιστικά αφού σύμφωνα με τη Συνθήκη "εκλέγει" τον πρόεδρο από το όνομα που θα του υποβάλει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Και το Κοινοβούλιο θα επιμείνει ο νέος πρόεδρος να είναι ο υποψήφιος, spitzencandidat, με το κόμμα που θα έχει την πλειοψηφία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ίσως να έχει διαφορετική γνώμη, να θέλει να επιλέξει διαφορετικό υποψήφιο, καθώς ο θεσμός του spitzencandidat δεν προβλέπεται από τη Συνθήκη (η τελευταία να υποχρεώνει το Συμβούλιο απλά και μόνο "να λάβει υπόψη τα αποτελέσματα των εκλογών") και ορισμένες χώρες( π.χ. Γαλλία) είναι αντίθετες . Ως εκ τούτου μπορεί να προκύψουν περιπλοκές που να καθυστερήσουν την τοποθέτηση του νέου προέδρου.

Εάν ωστόσο προκύψει μια σύνθεση Ευρωκοινοβουλίου με ενισχυμένη την παρουσία ακροδεξιών, εθνικιστικών δυνάμεων κάθε απόχρωσης, τότε μπορεί να τεθούν θεμελιακά ζητήματα για την ταυτότητα, φυσιογνωμία, τελεολογία της Ένωσης. Να ανοίξει ουσιαστικά μια διαδικασία επαναπροσδιορισμού της finalité politique της Ένωσης και των ταυτολογικών χαρακτηριστικών της πέρα από τις οποιεσδήποτε θεσμικές εννοιολογήσεις. Διότι οι δυνάμεις αυτές αμφισβητούν ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά. Αμφισβητούν δηλαδή:

Πρώτον, τον μετα-ιστορικό χαρακτήρα της Ένωσης. Η ΕΕ είναι ένα μετα-ιστορικό φαινόμενο. Αντίθετα δηλαδή με τα έθνη κράτη που οικοδομούνται πάνω σ' ένα ιστορικό μύθο ως "φαντασιακές κοινότητες" (B. Anderson) με τον εξωραϊσμό της ιστορίας ως καθ' όλα ένδοξου ηρωικού παρελθόντος, κλπ., η Ένωση οικοδομήθηκε όχι σ' ένα μύθο, όχι στον εξωραϊσμό αλλά στην απόρριψη της ιστορίας ή, όπως λέγει ο T. Judt, πάνω σε "μια δόση συλλογικής αμνησίας". Θεώρησε ότι η Ευρωπαϊκή ιστορία ήταν κάτι πολύ αρνητικό (εμφύλιοι σπαραγμοί, αιματοχυσίες, ερείπια) που έπρεπε να ξεπεραστεί. Να πάμε "μετά" την ιστορία αυτή για να ακυρώσουμε τις εμφύλιες συρράξεις. Οι ακροδεξιές εθνολαϊκιστικές δυνάμεις θέλουν να μας ξαναγυρίσουν στην ιστορία αυτή. Όχι για να την γνωρίσουμε όπως πρέπει αλλά περίπου για να την επαναλάβουμε.

Δεύτερον, η Ένωση είναι ένα μετα-εθνικό οικοδόμημα. Θέλησε ευθύς εξ αρχής "να πάει" πέρα από το έθνος-κράτος (Habermas). Όχι να καταργήσει το έθνος κράτος αλλά "να πειθαρχήσει" το εθνικό κράτος μέσα σ' ένα υπερεθνικό πλαίσιο θεσμών, αρχών και κανόνων που θα το καθιστούσαν ανήμπορο να προκαλέσει συγκρούσεις. Και τούτο γιατί οι πατέρες της Ευρωπαϊκής ενοποίησης (Spinelli, κ.ά.) θεώρησαν ότι το ανεξέλεγκτο εθνικό κράτος και οι συνακόλουθοι εθνικισμοί ευθύνονταν για τα δεινά της Ευρώπης, τις συγκρούσεις και εκατόμβες νεκρών. Και ως εκ τούτου δημιούργησαν το υπερεθνικό σύστημα θεσμών και διαδικασιών που σε υψηλό βαθμό πέτυχε να πειθαρχήσει τα εθνικά κράτη και να εδραιώσει τη σταθερότητα και ειρήνη στην Ευρώπη. Είναι ακριβώς αυτό το μείζον επίτευγμα που αμφισβητούν οι ακροδεξιοί εθνολαϊκιστές. Στοχεύουν στην πλήρη επαναφορά του ανεξέλεγκτου εθνικού κράτους και των συναφών δαιμόνων του παρελθόντος.

Τρίτον, η ενοποιητική διαδικασία ξεκίνησε ως ένα μεταπολιτικό φαινόμενο με τα θετικά και αρνητικά του, με την έννοια ότι θέλησε να αποφύγει τις πολιτικές συγκρούσεις για την προώθηση των κεντρικών στόχων. Επεδίωξε την πολιτική συναίνεση ή "σιωπηρή ανοχή όλων". Έτσι η διαδικασία τεχνοκρατικοποιήθηκε έντονα και υπερβολικά. Επεκράτησε η "πολιτική των κανόνων" και όχι η "πολιτική των γεγονότων" όπως γράφει ο L.V. Middelaar στο τελευταίο εξόχως ενδιαφέρον βιβλίο του ("Alarms and excursions"). Ένα από τα χαρακτηριστικά της οικονομικής κρίσης και των συνεπειών της είναι ότι πολιτικοποίησε την ενοποιητική διαδικασία. Την κατέστησε αντικείμενο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ενδιαφέρον της κοινωνίας. Αυτή είναι στη βάση της μια θετική εξέλιξη. Αλλά οι εθνολαϊκιστές πηγαίνουν πολύ πιο πέρα. Θέλουν να σπάσουν και τα πλέον στοιχειώδη ερείσματα συναίνεσης που στηρίζουν το ενωσιακό οικοδόμημα. Και αυτό είναι το εξόχως επικίνδυνο.

Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η Ένωση αυτή καθ' αυτή ενώ εδράζεται στις ευρωπαϊκές αξίες (διαφωτισμού, ορθολογισμού, κλπ.) , δεν ταυτίζεται με κάποιο συγκεκριμένο "πολιτιστικό μόρφωμα". Είναι πολυπολιτισμικός χώρος και ταυτότητα. Αυτό που ορίζει την Ένωση είναι η δέσμη πολιτικών αξιών και αρχών – δημοκρατίας, κράτους δικαίου, ατομικών δικαιωμάτων, κ.ά. Και αυτές θα πρέπει να αποδέχεται και πληροί μια χώρα για να ενταχθεί στην ΕΕ.
Όθεν η κρισιμότητα της σημερινής ψήφου και των αποφάσεων που θα ακολουθήσουν.

—————————
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΚΙΝΑΛ.

Προσθήκη σχολίου

Βεβαιωθείτε ότι εισάγετε τις (*) απαιτούμενες πληροφορίες, όπου ενδείκνυται. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.

Πολυμέσα

Cookies make it easier for us to provide you with our services. With the usage of our services you permit us to use cookies.
Ok Decline