Κοιτώντας την πορεία της Ελληνικής οικονομίας όπως την προβάλουν οι επίσημες κυβερνητικές πηγές δημιουργείται μια ψευδαίσθηση ευδαιμονίας. Η αναμενόμενη αύξηση του ΑΕΠ εφέτος κοντά στο 7%, αποτελεί ζηλευτή επιτυχία για οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ. Επίσης ορισμένοι διεθνείς οργανισμοί προδιαγράφουν σημαντικότατη άνοδο της οικονομίας μας και για τη μεσοπρόθεσμη περίοδο. Αποτελούν αυτά τα σενάρια ρεαλιστική πρόβλεψη που θα αφήσει ένα θετικό «αποτύπωμα» στην τσέπη μας, ή πρόκειται για ευημερία αριθμών χωρίς αντίκρισμα; Αυτό το ερώτημα δεν είναι ρητορικό, αλλά άκρως πραγματικό για την πλειοψηφία των Ελλήνων και ιδιαίτερα τη μεσαία τάξη που έχει δεινοπαθήσει την τελευταία δεκαετία και ακόμα δοκιμάζεται. Η αίσθηση στον περισσότερο κόσμο είναι ότι παρά τις πολυπληθείς παροχές, επιδόματα, αναβολή φορολόγησης και την προβλεπόμενη θεαματική ανάκαμψη της οικονομίας, βρίσκεται επί δύο χρόνια τώρα μέσα στη μέγγενη της ακρίβειας και της πανδημίας που βαθμιαία μειώνουν το διαθέσιμο εισόδημα του.
Είναι θλιβερό να διαπιστώνει κανείς ότι το τελευταίο τρίμηνο η Ελλάδα είναι μια από τις τέσσερεις χειρότερες χώρες σε θανάτους από Covid ενώ όταν ξέσπασε η πανδημία μας επαινούσαν γιατί είμασταν μια από τις χώρες με τα λιγότερα θύματα. Δεν μπορεί να αποτελεί παρηγοριά το ότι η Βουλγαρία και η Ρουμανία έχουν περισσότερους θανάτους από ότι εμείς γιατί είναι γνωστό ότι στις Βαλκανικές χώρες το βιοτικό επίπεδο και η υγειονομική υποδομή είναι υποδεέστερη από ότι στη χώρα μας. Αντίθετα είναι απαράδεκτο από το τέλος Αυγούστου μέχρι σήμερα η Πορτογαλία, μια χώρα με πολλές ομοιότητες όπως εμείς, να έχει το ένα πέμπτο των θανάτων από ότι η Ελλάδα, ενώ στην αρχή της πανδημίας οι Πορτογάλοι κουβαλούσαν αεροπορικώς τους ασθενείς σε διπλανές χώρες.
Η κυβέρνηση διατείνεται ότι έχει ξοδέψει κάποια 42 δις ευρώ στην υγεία και την στήριξη των εισοδημάτων προκειμένου να αποφύγουμε τα χειρότερα. Δεν αμφισβητείται ότι κάπου εκεί πρέπει να βρίσκεται η αλήθεια όταν υπολογίσουμε πόσο ξέφυγε το Δημόσιο έλλειμμα πέρσι και εφέτος και πόσο φούσκωσε το χρέος λόγω των συνεχών δανεισμών. Παρά τις τεράστιες δαπάνες όμως η εξάπλωση της πανδημίας κάθε άλλο παρά φαίνεται να χαλιναγωγείται με πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις στο εμπόριο και τις υπηρεσίες όπου προσφέρονται για συνάθροιση πολλών ατόμων. Αισιοδοξία δεν μπορεί να εμπεδωθεί όταν σήμερα σφυροκοπούνται τα εισοδήματα από την αύξηση των τιμών σε βασικά αγαθά και η δημιουργία ενός δυσθεώρητου χρέους μας απειλεί με πολλούς φόρους στο μέλλον.
Η σημερινή άνοδος των τιμών έχει τουλάχιστον δύο πηγές. Η μια είναι η διεθνείς συγκυρία που έχει καταλήξει σε μεγάλη άνοδο της τιμής του φυσικού αερίου την οποία ακολουθεί σε ένα βαθμό και το πετρέλαιο. Το γεγονός αυτό ελπίζεται να αποδυναμωθεί σε κάποιο εξάμηνο από τώρα. Αυτό όμως είναι πρόβλεψη και ευχή γιατί στον τομέα της ενέργειας έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τις τιμές να διαιωνίζονται για πολύ περισσότερο χρόνο εφόσον οι κύριοι «παίχτες» αποτελούν μέρος ενός ολιγοπωλίου των οποίων τα κέρδη είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις υψηλές τιμές.
Η δεύτερη πηγή είναι ενδημική και αποτέλεσμα τις πίεσης στις τιμές παραγωγού από την πολυετή ύφεση η οποία έχει οδηγήσει στη μείωση ή τον εξαφανισμό των κερδών. Ήταν επόμενο με την ευκαιρία της ανόδου της οικονομίας κατά τη διάρκεια του 2021 να δούμε τις τιμές να ανεβαίνουν. Έτσι, ενώ τους πρώτους μήνες του έτους το μέσο επίπεδο των τιμών καταναλωτή βρισκόταν σε αρνητικό έδαφος, από τον Μάιο και μετά η εικόνα αντιστράφηκε απότομα. Φτάσαμε τον Οκτώβριο του 2021, σε σχέση με τον ίδιο μήνα πέρυσι, να καταγράφεται μια άνοδος 3,4% στο επίπεδο των τιμών. Όπως πάνε τα πράγματα μέχρι το τέλος του έτους ο ρυθμός του πληθωρισμού πιθανότατα θα φτάσει το 5%. Τέτοιο υψηλό ρυθμό πληθωρισμού δεν τον έχουμε δει από το 2010.
Το κοινωνικό πρόβλημα από τον πληθωρισμό διογκώνεται όταν ξεκινά από τιμές αγαθών και υπηρεσιών όπου η ανάγκη χρησιμοποίησής τους είναι μεγάλη, ή αποτελούν σημαντικό κομμάτι του οικογενειακού προϋπολογισμού. Για παράδειγμα, το 12μηνο που πέρασε μεταξύ Οκτωβρίου 2020 και Οκτωβρίου 2021, η μέση αύξηση στα ενοίκια ήταν 12%. Πολύ σημαντική εξέλιξη γιατί σε πολλές οικογένειες έως και 30% το εισοδήματος ξοδεύεται στην στέγαση. Οι ανατιμήσεις σε καύσιμα όπως το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο (132% και 46% αντίστοιχα) χωρίς αμφιβολία χτυπάει άμεσα την τσέπη και πυροδοτεί μια αλυσίδα από ανατιμήσεις σε πολλά άλλα προϊόντα. Καθολική επίσης είναι η πληθωριστική πίεση που προκαλεί η αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού που υπεισέρχεται στο κόστος σχεδόν κάθε παραγωγικής διαδικασίας, ή χρίσης στα νοικοκυριά.
Στον πίνακα που παραθέτουμε είναι εμφανές ότι οι ανατιμήσεις έχουν ένα γενικότερο χαρακτήρα για όλα τα νοικοκυριά, οι οποίες ήδη φαλκιδεύουν τα εισοδήματα και μικραίνουν την αγοραστική δύναμη ιδιαίτερα των μισθοσυντήρητων και των συνταξιούχων. Παράλληλα τα χρηματικά βοηθήματα και οι απαλλαγές που προσφέρει η κυβέρνηση προς τις πληττόμενες από την πανδημία επιχειρήσεις δεν μετακυλίονται πάντα προς τους απασχολούμενους. Όσο δε αποφεύγεται κάποια τιμαριθμική αναπροσαρμογή σε αυτή την τάξη των εισοδηματιών, η φτωχοποίηση τους θα συνεχίζεται.
Όπως και να το κοιτάξει κανείς οι εντυπωσιακοί αριθμοί της σημερινής και μελλούμενης ανάπτυξης αφορούν κυρίως τους επιχειρηματικούς κύκλους που αναλαμβάνουν τα προγραμματιζόμενα έργα υποδομής, ή εξάγουν προϊόντα, ή υπηρεσίες όπως ο τουρισμός. Η εργατική και μεσαία τάξη πρέπει να περιμένει να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας προτού καταλάβει τι σημαίνει ανάπτυξη. Όσο το ποσοστό ανεργίας και εφέτος παραμένει καλυμμένη γύρο στο 14% (σελίδα 43 του τελευταίου προϋπολογισμού) το μόνο που αισθάνεται ο περισσότερος κόσμος είναι η οδυνηρή διάβαση από τις συμπληγάδες πέτρες της πανδημίας και της μείωσης του εισοδήματος που προκαλεί η ακρίβεια.