Τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα που θα προκαλέσουν στο Χαμόγελο του Παιδιού πρόσφατα νομοθετήματα αναφορικά με τις προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας υφιστάμενων και νέων δομών για παιδιά επιχείρησαν να εξηγήσουν τη Δευτέρα με μια εξαιρετικά εκτενή συνέντευξη Τύπου, ο πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού» Κώστας Γιαννόπουλος, συνοδευόμενος από ενήλικες οι οποίοι μεγάλωσαν στην αγκαλιά του οργανισμού, καθώς και εισαγγελείς, ακαδημαϊκούς, διεθνή στελέχη με εμπειρία στα ζητήματα παιδικής προστασίας αλλά ακόμα και έναν πολιτικό μηχανικό, γνώστη των κτηριακών προδιαγραφών για τέτοιους χώρους.
Πρόκειται για την κοινή υπουργική απόφαση 40494/3.5.2022 (ΦΕΚ Β' 2302/11-05-2022) και τον νόμο 4921/2022 (άρθρο 67) αναφορικά με τους όρους λειτουργίας φορέων κοινωνικής προστασίας και σχετικές κυρώσεις που προβλέπονται σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης, όπως είναι η ποινή φυλάκισης κατ' ελάχιστον ενός έτους, η παύση του διοικητικού συμβουλίου και υπέρογκα πρόστιμα. Ο πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού» Κώστας Γιαννόπουλος σημείωσε ότι «στον βωμό της αποϊδρυματοποίησης, που κι εμείς πρεσβεύουμε, έρχεται να κλείσει κάποια ιδιωτικά [...] και φυσικά να αφήσει στο απυρόβλητο τα δημόσια και εκκλησιαστικά» σπίτια που φιλοξενούν παιδιά.
Ο κ. Γιαννόπουλος ανέφερε ότι «όλο το προηγούμενο διάστημα» ο φορέας επιχειρούσε να πείσει «με προτάσεις για τα κτηριακά, προτάσεις για τη λειτουργία, προτάσεις -και μάλιστα ανακοινώθηκε κάποια στιγμή από την ίδια την υφυπουργό πόσο σημαντικά είναι- για τα σπίτια ημερήσιας φροντίδας που θα πρέπει να αδειοδοτηθούν γιατί είναι ό,τι καλύτερο όταν έχεις να κάνεις με παιδιά των οποίων η οικογένεια είναι σε κρίση αλλά δεν τα παραμελούν, δεν τα κακοποιούν» για να μην απομακρυνθούν από αυτή.
«Τι πιο αποϊδρυματικό υπάρχει από αυτό;» διερωτήθηκε ο κ. Γιαννόπουλος, υπογραμμίζοντας ότι «και όμως δεν το περιέλαβε» το οποίο συνεπάγεται ότι λόγω της συνεχιζόμενης λειτουργίας τους, με βάση το νέο πλαίσιο, ο ίδιος θα συλληφθεί «γιατί απλά τα σπίτια ημερήσιας φροντίδας δεν έχουν άδεια». Ο κ. Γιαννόπουλος διευκρίνισε ότι αναφέρεται στην υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων αρμόδια για θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Δόμνα Μιχαηλίδου, καθώς όπως είπε πρόκειται για δικές της αρμοδιότητες.
Σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν στη συνέντευξη Τύπου θα πρέπει σήμερα να κλείσουν τρία σπίτια ημερήσιας φροντίδας στα οποία φιλοξενούνται παιδιά που επιστρέφουν κάθε εβδομάδα στους γονείς τους μέχρι να επανενωθούν μόνιμα και μέχρι το τέλος του έτους έντεκα ακόμα σπίτια μόνιμης φιλοξενίας παιδιών από το «Χαμόγελο». Ωστόσο, στο νέο νομοθετικό πλαίσιο υφίσταται διαχωρισμός ως προς τις προϋποθέσεις, που αφορούν κατά κύριο λόγο κτηριακές προδιαγραφές, μεταξύ των δημόσιων, των εκκλησιαστικών και των ιδιωτικών δομών με αποτέλεσμα οι νέες προβλέψεις να εξαιρούν το Δημόσιο και την εκκλησία.
Όπως καταγγέλλει το «Χαμόγελο του Παιδιού», «καμία ιδιαίτερη αναφορά για την κοινωνική ένταξη» δεν προβλέπεται στις νέες διατάξεις, ενώ αντιθέτως οι δομές θα πρέπει να στελεχωθούν «με φύλακες σαν να μιλάμε για φυλακές!». Οι ρυθμίσεις, όπως είπε ο κ. Γιαννόπουλος, δεν αγγίζουν μόνο το «Χαμόγελο του Παιδιού» αλλά και άλλους αξιόλογους φορείς που δραστηριοποιούνται στο συγκεκριμένο πεδίο.
«Διερωτάται κανείς διαβάζοντας τον νόμο, αν οι ρυθμίσεις του έχουν συνταχθεί ή έστω έχουν οποιαδήποτε σχέση με κάποιον νομικό» σχολίασε ο Βασίλειος Μαρκής, επίτιμος αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, επίτιμος πρόεδρο της Ένωσης Εισαγγελέων και επίτιμο μέλος του διοικητικού συμβουλίου του «Χαμόγελου του Παιδιού», προσθέτοντας ότι «τίποτα από αυτά που λέει ο νόμος δεν μπορεί να γίνει αυτομάτως. Έχω τη στέρεα πεποίθηση ότι κανένα δικαστήριο δεν μπορεί να υλοποιήσει ρυθμίσεις αυτού του επιπέδου και της επιπολαιότητας».
Σε αντίστοιχη κριτική προχώρησε η Ξένη Δημητρίου, πρώην εισαγγελέας του Αρείου Πάγκου. Η κ. Δημητρίου σχολίασε ότι «δεν γίνεται να ξεχωρίζεις τα παιδιά που ζουν σε ιδιωτικούς φορείς και τα παιδιά που ζουν σε δημόσιες δομές και εκκλησιαστικά ιδρύματα. Αν κανείς ήταν ειλικρινής με τον εαυτό του, θα έπρεπε να ξεκινάει από τις δημόσιες δομές που είναι στο χέρι του να τις αλλάξει. Και μετά αν θέλει να υποχρεώσει τις ιδιωτικές δομές να ακολουθήσουν το παράδειγμα».
Ο καθηγητής Διοικητικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Μελέτης Μουστάκας από την πλευρά του είπε ότι «παραβιάζει την αρχή της καλής νομοθέτησης». Επιπλέον, σημείωσε ότι «το Σύνταγμα δεν αποκλείει την ιδιωτική πρωτοβουλία» στα ζητήματα της παιδικής προστασίας και προσέθεσε ότι «η χώρα μας έχει υποχρεώσεις και από τη Διεθνή Σύμβαση για την Προστασία των Ανηλίκων, όπως και από το Ενωσιακό Δίκαιο» τα οποία πρέπει εξίσου να ληφθούν υπόψη.
«Αυτός ο διαχωρισμός των κρατικών δομών» (δηλαδή του Δημοσίου και της Εκκλησίας) απέναντι προς τις ιδιωτικές δομές «παραβιάζει κατά τη γνώμη μου κατάφωρα την αρχή της ισότητας, αφού και οι δυο "παίκτες" σύμφωνα με το Σύνταγμα» βρίσκονται σε ίση θέση σε αυτό το πεδίο, «δεν μπορεί να υπάρχουν ειδικές διατάξεις οι οποίες αφορούν τις ιδιωτικές δομές». Ο κ. Μουστάκας υπογράμμισε ότι, επίσης, «παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας» ως προς τις κυρώσεις που προβλέπονται αφού δεν προβλέπονται προειδοποιήσεις, δεν εξετάζονται επιμέρους ζητήματα υπαιτιότητας, επανάληψης του παραπτώματος, ούτε καν προβλέπεται χρόνος συμμόρφωσης.
Επί των κτηριακών ζητημάτων, τοποθετήθηκε λεπτομερώς ο πολιτικός μηχανικός Ανδρέας Γραμματικός θέτοντας το ρητορικό ερώτημα «έχει αναλογιστεί κανείς από τους συντάκτες της απόφασης πόσα τετραγωνικά χρειάζονται για να γίνουν αυτά που υπαγορεύονται;» αν και αξίζει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στην παρατήρηση ενός εκ των παριστάμενων ενηλίκων που μεγάλωσαν σε σπίτι του «Χαμόγελου» που τόνισε ότι αυτό που περιγράφεται στο νέο νομοθετικό πλαίσιο έχει τη μορφή και τη διάταξη ιδρύματος, ενώ τώρα οι δομές του «Χαμόγελου» έχουν τη μορφή και διάταξη σπιτιού, όπως όλα τα σπίτια.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, έγινε εκτενής ανασκόπηση της συνεισφοράς του οργανισμού σε πολλές διαφορετικές κρατικές λειτουργίες και προβλήθηκαν βιντεοκοσπημένα μηνύματα υποστήριξης προς το «Χαμόγελο του Παιδιού» και τον τρόπο λειτουργίας του από τον Γιάννη Δρίτσα, καθηγητή στο τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Εργασίας στο οποίο φοιτούν κοινωνικοί λειτουργοί, τον καθηγητή Θωμά Μπαμπαλή, από το Παιδαγωγικό τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, τον τ. πρέσβη του Βελγίου στην Ελλάδα κ. Marc Van den Reeck ο οποίος είναι επικεφαλής των διεθνών συνεργασιών του οργανισμού, τον Juan Miguel Petit, πρώην Ειδικό Απεσταλμένο του ΟΗΕ με την αντίστοιχη αρμοδιότητα και, τέλος, τον Thomas Muller, αναπληρωτή εκτελεστικό διευθυντή της διεθνούς οργάνωσης ECPAT.
Υπ. Εργασίας- Μιχαηλίδου για «Χαμόγελο του Παιδιού»: Κανείς δεν κλείνει – Ορίζονται για πρώτη φορά κανόνες
Το υπουργείο Εργασίας υποστηρίζει ότι ορίζονται αυστηρές προδιαγραφές και κριτήρια για τη λειτουργία ΜοΠΠ.
Τη δική του απάντηση στις καταγγελίες του Κώστα Γιαννόπουλου για το κλείσιμο των μονάδων του «Χαμόγελου του Παιδιού» έδωσε το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Όπως υποστηρίζουν από το υπ. Εργασίας, τίθενται για πρώτη φορά αυστηρές προδιαγραφές λειτουργίας και σαφή κριτήρια για τις Μονάδες Παιδικής Προστασίας, καλύπτοντας έτσι ένα κενό δεκαετιών.
«Για πρώτη φορά, με απόλυτη διαφάνεια δημιουργούμε ένα σύγχρονο πλαίσιο λειτουργίας των μονάδων παιδικής προστασίας» σημειώνει το υπ. Εργασίας, προσθέτοντας: «Πλέον κάθε ΜοΠΠ οφείλει, για όσο διάστημα φιλοξενεί τα παιδιά, να διασφαλίζει τα δικαιώματα τους, ώστε αυτά να συμμετέχουν και να έχουν ενεργό ρόλο στα θέματα που τα αφορούν και κυρίως μεριμνά έμπρακτα για την τοποθέτηση των ανηλίκων σε κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον».
Παράλληλα, το αρμόδιο υπουργείο υπογραμμίζει ότι παρέχεται μεταβατική περίοδος διάρκειας ενός έτους για όλες της δομές, με σκοπό να προσαρμοστούν στις νέες προϋποθέσεις λειτουργίας τους.
Αναλυτικά η ανακοίνωση του υπουργείου Εργασίας:
«Έτσι, για πρώτη φορά ορίζουμε αυστηρές προδιαγραφές και σαφή κριτήρια ίδρυσης και λειτουργίας Μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας (ΜοΠΠ). Πρόκειται για τις μόνες δομές που δεν είχαν κανόνες λειτουργίας, σε αντίθεση π.χ. με τις δομές φροντίδας ηλικιωμένων, ατόμων με αναπηρία κτλ. Ειδικότερα, μετά από δεκαετίες νομικού κενού στην προστασία των ανηλίκων εντός των δομών, με Υπουργική Απόφαση καλύπτουμε ένα μεγάλο ρυθμιστικό κενό στην παιδική προστασία, το οποίο φιλοδοξεί να μετατρέψει την ιδρυματική φροντίδα σε μέσο αποϊδρυματοποίησης για κάθε παιδί που στερήθηκε την οικογένειά του.
Στους σκοπούς των ΜοΠΠ, περιλαμβάνεται η αποκατάσταση των παιδιών σε οικογενειακό περιβάλλον και επιβάλλεται η τακτική αναθεώρηση από κοινωνικούς λειτουργούς της δυνατότητας οικογενειακής αποκατάστασής τους.
Αυτό φυσικά είναι αποτέλεσμα συλλογικής διαβούλευσης. Πιο συγκεκριμένα, στην προσπάθεια μας να βγάλουμε τα παιδιά από τα ιδρύματα, απευθυνθήκαμε σε ολόκληρη την κοινωνία και ζητήσαμε την συμμετοχή της. Οι προδιαγραφές ίδρυσης και λειτουργίας Μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας (ΜοΠΠ), τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση τον Φεβρουάριο του 2022 στο www.paidi.gov.gr Η δημόσια διαβούλευση, διήρκησε ένα μήνα και συμμετείχαν αρμόδιοι φορείς παιδικής προστασίας όπως η Unicef, o Συνήγορος του παιδιού, οι Περιφέρειες, ΣΚΛΕ κ.ά. αλλά και πολίτες.
Όλες οι απόψεις που κατατέθηκαν αξιολογηθήκαν και πολλές από αυτές υιοθετήθηκαν, ώστε να διασφαλιστεί επιτέλους η εύρυθμη λειτουργία των δομών, η βέλτιστη παροχή υπηρεσιών στα παιδιά με την στελέχωση του κατάλληλου προσωπικού (κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, φροντιστές κ.ά.) και φυσικά η ταχύτερη δυνατή αποϊδρυματοποίηση τους. Για πρώτη φορά, με απόλυτη διαφάνεια δημιουργούμε ένα σύγχρονο πλαίσιο λειτουργίας των μονάδων παιδικής προστασίας. Με τη νέα Υπουργική Απόφαση όλες οι Μονάδες Παιδικής Προστασίας, οφείλουν να παρέχουν σε κάθε παιδί, την κατάλληλη ψυχοκοινωνική υποστήριξη και την πρόσβαση σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.
Πλέον κάθε ΜοΠΠ οφείλει, για όσο διάστημα φιλοξενεί τα παιδιά, να διασφαλίζει τα δικαιώματα τους, ώστε αυτά να συμμετέχουν και να έχουν ενεργό ρόλο στα θέματα που τα αφορούν και κυρίως μεριμνά έμπρακτα για την τοποθέτηση των ανηλίκων σε κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον. Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση, σε όλες τις δομές παρέχεται μεταβατική περίοδος διάρκειας ενός έτους, με σκοπό να προσαρμοστούν στις νέες προϋποθέσεις λειτουργίας τους. Σε περίπτωση που μια δομή για τον οποιοδήποτε λόγο αδυνατεί να προσαρμοστεί, είμαστε εδώ για να ακούμε τα προβλήματα που τυχόν αντιμετωπίζουν και να μπορούμε να βοηθήσουμε.
Παράλληλα, το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, ενισχύει έμπρακτα την αποϊδρυματοποίηση, μέσω προγραμμάτων, όπως οι Στέγες Ημιαυτόνομης Διαβίωσης εφήβων, προκειμένου να ενταχθούν τα παιδιά που μένουν σε ορφανοτροφεία, πιο ομαλά στην κοινωνία».