Παρ' όλα αυτά και παρά την ύπαρξη λοιπών, ιδιαίτερα προβληματικών διατάξεων που έχουμε δει να έρχονται, ψηφίζουμε «ναι» επί της αρχής στο παρόν νομοσχέδιο και το κάνουμε, επειδή αφορά άμεσα τη ζωή επτά χιλιάδων συνανθρώπων μας και τις οικογένειές τους. Το υποστηρίζουμε, γιατί ακούσαμε στη διαβούλευση που κάναμε όλους τους φορείς να το υποστηρίζουν.
Το υποστηρίζουμε, γιατί ακούμε τις φωνές όλων των ανθρώπων μέσα και έξω από τις φυλακές και με τα γράμματα που μας στέλνουν, φωνές απελπισίας που δεν εκπροσωπούνται εδώ μέσα. Το υποστηρίζουμε στη μνήμη όλων εκείνων που θα ήταν τώρα ζωντανοί, εάν ίσχυε, όπως καταθέτουν οι επιστήμονες, οι φίλοι και οι οικογένειές τους, ένα παρόμοιο νομοσχέδιο.
Ψηφίζουμε, λοιπόν, «ναι» επί της αρχής, παρ' όλο που, ξαναλέμε, απέχει απ' αυτό που θα καταθέταμε. Και το κάνουμε, γιατί το χώρο των δομών και της απεξάρτησης μέσα και έξω από τη φυλακή τον έχουμε υπερασπιστεί με συνέπεια όλα αυτά τα χρόνια και δεν θα ήταν σωστό να κάνουμε αυτή τη στιγμή πίσω. Δεν θα μπορούσαμε να κοιτάξουμε κατάματα όλους εκείνους τους συνανθρώπους μας που το περιμένουν σαν μια μοναδική ελπίδα για αλλαγή στη ζωή τους.
Το νομοσχέδιο αποτελεί, καταρχήν, ένα θετικό βήμα που μας βγάζει από το μεσαίωνα, χωρίς ωστόσο να φθάνει στον 21ο αιώνα σε σχέση με τις ευρωπαϊκές νομοθεσίες και πρακτικές. Για πρώτη φορά, κύριοι συνάδελφοι, έχουμε ένα νομοσχέδιο που δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα των ναρκωτικών μόνο με την καταστολή, αλλά εισάγει έναν εναλλακτικό δρόμο, τη θεραπεία και την απεξάρτηση, ως μέσο αντιμετώπισης και της παραβατικότητας που συνδέεται με τη χρήση, σύμφωνα και με την ευρωπαϊκή και διεθνή εμπειρία που έχουν δώσει σημαντικά αποτελέσματα.
Το σχέδιο νόμου αναγνωρίζει σε πολλά σημεία την ειδική κατάσταση εξάρτησης στην οποία βρίσκεται ο χρήστης, γι' αυτό και του επιφυλάσσει ευνοϊκότερη ποινική μεταχείριση. Ταυτόχρονα, προβλέπει αυστηρότερες ποινές για το μη χρήστη, έμπορο και διακινητή.
Προβλέπει, ακόμη, τη λειτουργία προγραμμάτων απεξάρτησης και θεραπείας σε όλα τα στάδια της ποινικής διαδικασίας, αλλά και μέσα στη φυλακή. Εισάγει τόσο τα λεγόμενα «στεγνά» προγράμματα απεξάρτησης όσο και προγράμματα χορήγησης υποκαταστάτων, τα οποία συντελούν στη μείωση βλάβης, στην καλυτέρευση της υγείας του χρήστη, αλλά και στη διασφάλιση της αξιοπρέπειάς τους.
Εάν ήμασταν εμείς που θα καταθέταμε αυτό το νομοσχέδιο, θα θέλαμε έναν ενιαίο φορέα ή μία ενιαία πύλη εισαγωγής, σύμφωνα με τις ανάγκες του χρήστη που θα έκρινε σε ποιο στάδιο είναι ο χρήστης και ποιες είναι οι ατομικές του ανάγκες. Άλλες φορές ο άνθρωπος μπαίνει σε ένα πρόγραμμα απεξάρτησης «στεγνό», κάποια άλλη στιγμή δεν το αντέχει και πάει σε ένα πρόγραμμα υποστήριξης με υποκατάστατα, αλλά μπορεί να ξαναγυρίσει στην απεξάρτηση. Εάν ήμασταν εμείς, θα θέλαμε μια τέτοια συνολική πολιτική για τα ναρκωτικά και μέσα και έξω από τις φυλακές, που να έχει μια συνολική πολιτική και ένα φορέα που θα αντιμετωπίζει τις ανάγκες του χρήστη.
Ιδιαίτερη σημασία σε αυτό το νομοσχέδιο έχει η πρόληψη ότι ο κρατούμενος που έχει παρακολουθήσει επιτυχώς το πρόγραμμα απεξάρτησης θα απολύεται με ευνοϊκότερους όρους, όταν έχει εκτίσει το 1/5 της ποινής, υπό την προϋπόθεση ότι αποφυλακίζεται για να ολοκληρώσει το πρόγραμμα της απεξάρτησης. Γιατί, για να είναι ολοκληρωμένη η απεξάρτηση, κύριοι συνάδελφοι, πρέπει να γίνει εκτός φυλακής και όχι σε περιβάλλον αιχμαλωσίας.
Ο άνθρωπος πρέπει να στηριχθεί κατά την επανένταξή του στο κοινωνικό του περιβάλλον και στην οικογένειά του, όταν βγει έξω από την φυλακή, γιατί αλλιώς θα ξανακυλήσει στα ίδια μοτίβα συμπεριφορών και στις ίδιες συνθήκες που γνωρίζει από το παρελθόν. Στόχος μας, λοιπόν, δεν είναι να ξεφορτωθούμε περιστασιακά τους ανθρώπους από τη φυλακή γιατί έχουμε συμφόρηση στη φυλακή, στόχος μας είναι να τους υποστηρίξουμε συνολικά, ώστε να μην ξαναγυρίσουν στη φυλακή.
Διαφαίνεται, επίσης, μία πρώτη απόπειρα προς την κατεύθυνση ενός κεντρικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών. Παρ' όλο που εισάγεται ένα πιο πλουραλιστικό και διαφανές πλαίσιο με τη σύσταση δύο πολυπρόσωπων οργάνων, όπου εκπροσωπούνται όλοι οι φορείς, το νομοσχέδιο ακόμα δεν χαράζει μία συνολική εθνική πολιτική για το θέμα των ναρκωτικών.
Αυτά τα θετικά βήματα, δυστυχώς, στη συζήτηση που είχαμε στην Επιτροπή δεν διευρύνθηκαν. Δεν περιμέναμε, βέβαια, να συμφωνήσουν όλοι, αλλά θέλαμε να γίνει ένας πιο ουσιαστικός διάλογος που να βοηθά σε αυτό το σημαντικό πρόβλημα των ναρκωτικών.
Οι βασικές τοποθετήσεις που είχαμε από τους συναδέλφους της Νέας Δημοκρατίας –και αυτό είναι λυπηρό- αναλώθηκαν τον περισσότερο χρόνο σε ένα άρθρο άσχετο με το νομοσχέδιο, το άρθρο 22 για τη δυνατότητα αναψηλάφησης μίας δίκης, έπειτα από απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Ως προς την ουσία του νομοσχεδίου οι κύριοι συνάδελφοι εν πολλοίς -όχι βέβαια όλοι- αναλώθηκαν σε μία στείρα λογική «περί κουρείου ποινών», όπως ονόμασαν το νομοσχέδιο, εξαιτίας του οποίου δεν αντιμετωπίζεται επαρκώς η εγκληματικότητα.
Όμως, οι προτάσεις για την αυστηροποίηση των ποινών, τις οποίες δυστυχώς ακολούθησε εν μέρει ο κύριος Υπουργός, τίνος άραγε είναι αντιμετώπιση; Της παρεμβατικής συμπεριφοράς του χρήστη; Της εξάρτησης; Δεν στηρίζεται σε καμία επιστημονική έρευνα ή επιτυχημένη ευρωπαϊκή πρακτική η αυστηροποίηση των ποινών σαν λογική. Το αντίθετο. Όλες χώρες που παρουσιάζουν θετικά αποτελέσματα, η Γαλλία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, οι Σκανδιναβικές χώρες, βασίζονται όχι σε μοντέλα καταστολής, αλλά κοινωνικής πολιτικής, πολιτικής πρόληψης, θεραπείας και επανένταξης.
Τόσο η αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου που έχουμε στα χέρια μας όσο και η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου λένε ότι οι υπερβολικά αυστηρές ποινές ουσιαστικά οδηγούν στην αναπαραγωγή παραβατικών συμπεριφορών μετά την αποφυλάκιση. Όπως δείχνει η διεθνής βιβλιογραφία, οι αλλαγές που κάνει ο άνθρωπος στα πλαίσια της απεξάρτησης συνδέονται ταυτόχρονα και με αλλαγές που κάνει όσον αφορά ζητήματα εγκληματικότητας. Εκτός αν πρότυπά μας είναι η Τουρκία ή η Αίγυπτος, στις οποίες προβλέπονται βαρύτατες ποινές, ακόμα και η θανατική ποινή, αλλά όπου ταυτόχρονα ανθεί το εμπόριο των ναρκωτικών και η χρήση τους.
Παρ' όλο που στο αρχικό κείμενο του νομοσχεδίου οι ποινές ήταν πολύ αυστηρότερες σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, παρακολουθήσαμε ένα «νταραβέρι» για την αύξηση των ποινών στην Επιτροπή, λες και ήταν οκάδες οι ποινές! Πιέζουν η Νέα Δημοκρατία και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες για άκριτη αυστηροποίηση, ενώ η Χρυσή Αυγή μιλά για θανατική ποινή.
Κύριε Υπουργέ, αναμέναμε από εσάς να μην υποχωρήσετε σε αυτές τις πιέσεις και να εμμείνετε στην επιστημονική προσέγγιση του Ποινικού Δικαίου. Επί σειρά ετών υπήρξατε υπερασπιστής του δικαίου, αλλά τώρα ενδίδετε. Γιατί, κύριε Υπουργέ, όπως ξέρετε εσείς καλύτερα από εμένα, αποτελεί σοβαρή υπαναχώρηση η μεταβολή του πλημμεληματικού χαρακτήρα που είχε το αδίκημα της διακίνησης για την εξυπηρέτηση προσωπικής χρήσης, που αυτή τη στιγμή γίνεται κακούργημα. Προβλέπεται πλέον ποινή κάθειρξης έξι ετών αντί φυλάκισης πέντε ετών που είχε το αρχικό σχέδιο, το οποίο στηριζόταν στην αιτιολογική έκθεση, η οποία για όσους την έχουμε διαβάσει μιλά για πλημμεληματική βαρύτητα των πράξεων και δικαιολογεί ηπιότερη μεταχείριση.
Εδώ μέσα από ένα συνεχές «νταραβέρι» και παζάρι, έξω από τη λογική του τι πραγματικά είναι αποτελεσματικό, αυξάνεται και από πλημμέλημα γίνεται κακούργημα. Με ποια πραγματικά λογική, αφού, όπως επισημαίνουμε, όλες οι έρευνες και η ευρωπαϊκή πρακτική δείχνουν ότι αυτή η αίσθηση καταστολής δεν είναι μέτρο για να βοηθήσει τους ανθρώπους ούτε για να αλλάξουν την παραβατική τους συμπεριφορά –γιατί η φυλακή είναι η καλύτερη πιάτσα- αλλά ούτε και για να αντιμετωπίσουν ζητήματα απεξάρτησης; Γιατί αυτό το νταραβέρι, κύριε Υπουργέ; Γιατί ενδώσατε; Μας φέρνετε, επίσης, μια τροποποίηση –όπως ακούσαμε- στο άρθρο 20, η οποία επιτείνει αδικαιολόγητα την αυστηροποίηση και ξεκινάει από ποινή κάθειρξης οχτώ ετών και φτάνει στα είκοσι, ενώ το είχατε από πέντε μέχρι είκοσι χρόνια.
Προφανώς, αυτή είναι πάλι η απάντησή σας, κύριε Υπουργέ, στο λεγόμενο «κουρείο» των ποινών που υποκύψατε! Έτσι θα επιβεβαιώσετε ότι αποκλίνετε ουσιαστικά εκατόν ογδόντα μοίρες από την ευρωπαϊκή πρακτική, η οποία αντίστοιχα προτείνει ποινές από ένα μέχρι τρία έτη για τους μη χρήστες. Κάνετε μια αλλαγή εκατόν ογδόντα μοιρών. ....Επίσης, έχουμε το άρθρο 23β' –και αργότερα το αναφέρετε στο άρθρο 71β'- που εισάγει ισοπεδωτική αυστηρότητα. Αυτό το αλλάξατε. Αλλάξατε, δηλαδή, το άρθρο το οποίο λέει ότι όποιος φέρει όπλο ή προσπαθεί να διαφύγει όταν κάνει ληστεία, επισύρεται ποινή κάθειρξης ισοβίων, όπως εάν σκότωνε. Προς τιμήν σας το αλλάξατε.
Νομίζω ότι συνεισφέραμε ιδιαίτερα σε αυτό γιατί –σας άκουσα και στις Επιτροπές- υιοθετήσατε αυτό ακριβώς το λογικό και δίκαιο επιχείρημά μας. Δεν μπορεί να «παίρνει» ισόβια και αυτός που σκοτώνει και αυτός που απλά φέρει όπλο σε ληστεία. Αυτό θα ήταν άδικο από κάθε άποψη και νομική προσέγγιση. Τιμητικά το λέω ότι αυτό άλλαξε και χαιρόμαστε γι' αυτό.
Έχουμε, όμως, να διατυπώσουμε ότι υπάρχει μία μείζων αγκύλωση –κατά την άποψή μας- σε αντίθεση, μάλιστα, με τη συλλογιστική της αιτιολογικής έκθεσης και αυτή είναι η διατήρηση της ποινικοποίησης της χρήσης. Όπως είπε και ο κ. Παρασκευόπουλος, ο οποίος ήταν ο Πρόεδρος σε αυτή την εισηγητική έκθεση, θα αποποινικοποιούσε τη χρήση. Βέβαια, δεν συζητάμε για κάτι τέτοιο μέσα στο περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε αυτές τις μέρες, όπου η προσέγγιση είναι η αύξηση των ποινών. Κύριε Υπουργέ, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η χρήση προξενεί βλάβη πρωτίστως στον ίδιο το χρήστη και γι' αυτό το λόγο χρειάζεται βοήθεια από την πολιτεία και όχι τιμωρία.
(Πρόκειται για το κύριο μέρος από την ομιλία της γενικής εισηγήτριας του ΣΥΡΙΖΑ στο νομοσχέδιο για τα ναρκωτικά κ. Βασιλικής Κατριβάνου) εισήγησης της βουλευτού του ΣΥΡΙΖΑ Βασιλικής Κατριβάνου στο νομοσχέδιο για τις αλλαγές στη νομοθεσία των ναρκωτικών).