Σπύρος Βρεττός: Τι τελικά είναι η πολιτική σήμερα;

«Ερώτημα που δύσκολα θα μπορούσε να απαντηθεί εν συντομία, γιατί δύσκολα θα μπορούσαμε να προσδιορίσομε ποιο είναι το είδος και η πραγματική υφή του πολιτισμού που μέσα διαβιούμε.

Και αν αυτός ο πολιτισμός είναι ένας πολιτισμός υπό κατάρρευση και αποσύνθεση. (Το γεγονός μπορεί να φανεί ενδεχομένως σε βάθος χρόνου. Ιστορία και χρόνος θα συνυπάρχουν πάντα, όποια σημασία κι αν αποδίνει στην έννοια του χρόνου η σύγχρονη φυσική). Αλλ'ορισμένες τάσεις αυτού του πολιτισμού γίνονται εξαιρετικά ορατές και θα μπορούσε να τις αποτυπώσομε με εκφράσεις που ενδεχομένως δεν αποτελούν υπερβολή.

Ποιος επαγγέλλεται ένα τεχνοκρατικό πολιτισμό που –και ως θεωρητική συγκρότηση και ως πρακτική εφαρμογή- τείνει να μετατρέψει τους πάντες σε δούλους; Όπου οι κοινωνίες γενικώς τείνουν και θα τείνουν να μετατραπούν σε κοινωνίες διαβαθμισμένων και αδιαβάθμητων δούλων; Όπου πολλοί «κατώτεροι δούλοι» βιώνοντας ένα τραγικό αδιέξοδο κοινωνικών συνθηκών (το οποίο διασυνδέεται εν πολλοίς με τον τρόπο κατανομής του παγκόσμιου πλούτου) κι ένα πλήρες εσωτερικό αγωνιστικό κενό υπό το κράτος της απόγνωσης αυτοκτονούν.

Είναι προφανές ότι ένας φιλοσοφικός επαναπροσδιορισμός του τι σημαίνει ανθρώπινη ύπαρξη και του τι σημαίνει πολιτική καθίσταται όλο και περισσότερο απαραίτητος. Ήδη οι Στωικοί –σε συνθήκες κοσμοπολιτισμού της Ελληνιστικής περιόδου (423-31 π. Χ.)- προσπάθησαν να οδηγήσουν τους ανθρώπους σε μια πολιτισμένη και λογική συμβίωση. Διατυπώνοντας τις αντιλήψεις για το φυσικό δίκαιο, τα δικαιώματα του ανθρώπου, την ανθρώπινη αξία και ελευθερία.

Αιώνες μετά, (δύο χιλιάδες και παραπάνω χρόνια), τη φιλοσοφική σκέψη και ιδιαίτερα την ηθική, τείνει να υποκαταστήσει μια προπαγάνδα ολοκληρωτικών τεχνικών. Και κάτι περισσότερο: Ένας «πολιτισμός» υπό συνεχή διαμόρφωση πάντοτε, της πλήρους ανασφάλειας, που εμπεριέχει την πολλαπλή βία και την από κάθε πλευρά πολλαπλή απανθρωπιά ως θεμελιώδη του στοιχεία. Κι απ'όπου το μόνο που φυσιολογικά μπορεί να εκπηγάζει είναι ανασφάλεια-βία και απανθρωπιά. Ως να διασυνδέονται όλοι οι άνθρωποι του πλανήτη, γνωστοί και άγνωστοι, ένοχοι και αθώοι μ'ένα όχι καινοφανές αλλ'ακαθόριστο πλέγμα ομοιόμορφων ευθυνών, που κάθε εποχή μεγάλης ηθικής πτώσης θα μπορούσε να παράξει. Και που ποτέ αυτές οι ευθύνες δεν θα αποδοθούν αντικειμενικά και με αυτογνωσία.

Αν είχε σφυρηλατηθεί μια έννοια παγκόσμιου κοινού συμφέροντος- σε συνθήκες μιας ευκρινούς και πολλαπλής παγκόσμιας απειλής- που να διαχέεται και στα προγράμματα της εκπαίδευσης, ώστε να καθίσταται οικεία στο μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων, τότε ενδεχομένως, θα μπορούσε να διαμορφωθεί και μία άλλη ηθική αντίληψη των πραγμάτων του κόσμου, σε συνθήκες δικαιοσύνης και ελευθερίας. Κάτι που ενδεχομένως ξεπερνάει τις νοητικές δυνατότητες του ανθρώπου στις μέρες μας.

Η «ενότητα του ανθρωπίνου γένους» φαίνεται να γίνεται αντιληπτή ως μία τάση παγκόσμιας κοινότητας διαβαθμισμένων και αδιαβάθμητων δούλων!
Αν η εικόνα της πραγματικότητας διαμορφώνεται: ως εντεινόμενη επίθεση των φυσικών στοιχείων και των ασθενειών. Ως εντεινόμενη επίθεση της απανθρωπιάς, σε συνθήκες υπερεκμετάλλευσης. Και ως συνεχής πτώση της ανθρώπινης ευφυϊας, (για λόγους , εν πολλοίς, αδιευκρίνιστους μέχρι στιγμής): τότε, τι μπορεί να σημαίνει πολιτική σήμερα; Αδυναμία προσέγγισης της πραγματικότητας, εξαιρετικά δυσχερής προσπάθεια εξισορρόπησης των πραγμάτων, συνεργία στη δημιουργία συνθηκών απανθρωπιάς, ανθρωποθυσίες (αντίστοιχης αγριότητας εκείνων του εξευμενισμού των πνευμάτων); Σκληρότητα και φόβος, ιδιοτέλεια;

Ο Αριστοτέλης, για να θυμηθούμε και λίγο τις απαρχές της σχετικής φιλοσοφίας, θεωρούσε την πολιτική ως την πλέον δύσκολη τέχνη και πίστευε ότι ανώτερες μορφές κρατικής εξουσίας είναι εκείνες, όπου αποκλείεται η δυνατότητα της εξουσίας για ιδιοτελείς σκοπούς και όπου η εξουσία εξυπηρετεί όλη την κοινωνία. Ας μας επιτραπεί ενδεικτικά όλως να παραθέσομε ένα ελάχιστο κείμενο (Αριστοτέλους Πολιτικά, 111 128 2b 521): «...Εν πάσαις μεν ταις επιστήμαις και τέχναις αγαθόν το τέλος, μέγιστον δε και μάλιστα εν τη κυριωτάτη πασών, αύτη δ'εστίν η πολιτική δύναμις, έστι δε το πολιτικόν αγαθόν το δίκαιον, τούτο δ'εστί το κοινή συμφέρον». (Πασών μεν των επιστημών και των τεχνών ο τελικός σκοπός είναι το αγαθόν. Το μέγιστον δε ο τελικός σκοπός της κυριωτάτης πασών. Αυτή δε είναι η πολιτική επιστήμη και τέχνη. Πολιτικόν δε αγαθόν είναι το δίκαιον. Και τούτο πάλι, το κοινή συμφέρον).

Εκείνο που φαίνεται να προκύπτει ως ένα γενικό συμπέρασμα από όλη την έκταση της συναφούς πλατωνικής και αριστοτελικής φιλοσοφίας είναι ότι για να έχουν ελπίδα οι ανθρώπινες κοινωνίες πρέπει να κυβερνώνται από τους πλέον ευφυείς και ταυτοχρόνως από τους πλέον ηθικούς ανθρώπους.

Τα παραπάνω ως ένα ελάχιστο αφετηριακό πρόπλασμα κάποιων σκέψεων και αναζητήσεων προς την αισιοδοξία και την αισιόδοξη προοπτική.

 

Ο Σπύρος Βρεττός είναι Συγγραφέας-Διδάκτορας Φιλολογίας

Προσθήκη σχολίου

Βεβαιωθείτε ότι εισάγετε τις (*) απαιτούμενες πληροφορίες, όπου ενδείκνυται. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.

Πολυμέσα

Cookies make it easier for us to provide you with our services. With the usage of our services you permit us to use cookies.
Ok Decline