Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024  15:04:41

Γιάννης Πανούσης: Γιατί χρειαζόμαστε νέο Σύνταγμα

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, σύμφωνα με το Σύνταγμα άρθρο 110 παράγραφος 6, η συνταγματική αναθεώρηση μπορεί να εκκινήσει αφού παρέλθει πενταετία από την περαίωση της προηγούμενης.


Επειδή η προηγούμενη συνταγματική αναθεώρηση ολοκληρώθηκε με το ψήφισμα της 27ης Μαΐου του 2008 της Η΄ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων είναι φανερό ότι έχει παρέλθει εδώ κι ένα χρόνο η απαγορευτική πενταετία. Άρα, οποιαδήποτε στιγμή -τηρώντας τις διαδικασίες του άρθρου 110- είναι δυνατή η έναρξη της αναθεωρητικής διαδικασίας.

Δεδομένου μάλιστα ότι σύμφωνα με το άρθρο 110 η διαδικασία αναθεώρησης τους Συντάγματος ολοκληρώνεται σε δύο βουλευτικές περιόδους, η μη εκκίνηση της διαδικασίας αναθεώρησης από την παρούσα Βουλή σημαίνει, αναγκαστικά, ότι η πολιτικά και θεσμικά αναγκαία συνταγματική αναθεώρηση αναστέλλεται για απαράδεκτα πολύ χρόνο.

Η Δημοκρατική Αριστερά πιστεύει ότι οποιαδήποτε περαιτέρω καθυστέρηση, από τη στιγμή που όλες οι πολιτικές δυνάμεις έχουν διαπιστώσει αδυναμίες και ανάγκη αναθεώρησης ορισμένων διατάξεων, βαίνει τελικά σε βάρος της λειτουργίας του πολιτικού μας συστήματος και της ίδιας της Δημοκρατίας.
Αγαπητοί συνάδελφοι, η ερμηνεία του Συντάγματος, όπως έγραφε ο αείμνηστος Τσάτσος, δεν είναι έργο μόνο της επιστήμης, αλλά της δικαιοσύνης, της διοίκησης, της Κυβέρνησης, της Αντιπολίτευσης και του ίδιου του κοινού νομοθέτη, στον οποίο το Σύνταγμα θέτει όρια και κριτήρια για τις πολιτικές του επιλογές.

Επειδή υπεύθυνο λόγο αρθρώνουν και τα κόμματα στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου και της ευθύνης για τη λειτουργία της δημοκρατίας, η ΔΗΜΑΡ αποφάσισε να πάρει την πολιτική πρωτοβουλία κατάθεσης επίκαιρης επερώτησης με πυρήνα τη Συνταγματική Αναθεώρηση, καθώς η ιστορικοπολιτική συγκυρία είναι πολύ χρήσιμη και απαιτεί νέα θωράκιση της δημοκρατίας από τα ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα, τη διαφθορά, τα ακραία ρατσιστικά φαινόμενα, τις νέες τεχνολογίες, αλλά κυρίως από την απαξίωση του πολιτικού συστήματος στο σύνολό του, καθώς και των κοινοβουλευτικών θεσμών. Η πατρίδα, το κράτος δικαίου, το κοινωνικό κράτος, οι ελευθερίες και τα δικαιώματα βρίσκονται σε κατάσταση υψηλής επικινδυνότητας, γι' αυτό χρειαζόμαστε άμεσες και τολμηρές τομές.

Το Κοινοβούλιο βάλλεται, πρέπει να βρει νέο ρόλο και αυτό μόνο μέσα από μια Συνταγματική Αναθεώρηση μπορεί να επιτευχθεί. Ως γνωστόν, η πρώτη Βουλή καθορίζει ποιες διατάξεις πρέπει να αναθεωρηθούν, όχι όμως και πώς πρέπει να αναθεωρηθούν. Άρα, ορίζει τα πλαίσια και όχι το περιεχόμενο το οποίο ανήκει κατ' αποκλειστικότητα στην αναθεωρητική Βουλή, δηλαδή στη δεύτερη Βουλή που δεν μπορεί να επεκταθεί σε άλλη ατζέντα. Ωστόσο, τα όρια της πρώτης, δεύτερης Βουλής παραμένουν δυσδιάκριτα, διότι άλλοι ισχυρίζονται ότι η αναθεωρητική Βουλή δεν επιτρέπεται για το ίδιο ζήτημα να ψηφίσει ρύθμιση τελείως αντίθετη από την προταθείσα, άλλοι ότι η δεύτερη Βουλή δεν δεσμεύεται και άλλοι ότι μπορεί να τη συμπληρώσει μέσα στο πνεύμα της πρώτης Βουλής ή να την απορρίψει.

Αυτό, όμως, που πρέπει να χαρακτηρίζει τη Συνταγματική Αναθεώρηση είναι μια συμφωνία επί των συνταγματικών εννοιών της ασφάλειας δικαίου, των ερμηνευτικών σχημάτων, της διαφάνειας, της ωρίμανσης των θεσμών και εν τέλει της ενιαίας συνταγματικής πολιτικής. Το βάθος ή το πλάτος της αναθεώρησης πρέπει βέβαια να εναρμονιστεί και με τον κοινό ευρωπαϊκό νομικό μας πολιτισμό.

Επειδή είναι δεδομένη η εσωτερική συνάφεια μεταξύ κράτους δικαίου και δημοκρατικής αρχής, τα νέα δημοκρατικά συντάγματα δεν πρέπει να έχουν οικονομικοδημοσιονομικό εργαλειακό χαρακτήρα λόγω Ευρωπαϊκής Ένωσης ή παγκοσμιοποίησης, αλλά πρέπει να ενισχύουν περισσότερο τα συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών από την έννομη δράση εξουσίας: ασφάλεια δικαίου λοιπόν, διαφάνεια, ουσιαστική απονομή της δικαιοσύνης, αμεροληψία, όχι αυθαιρεσία και κυρίως προστατευόμενη εμπιστοσύνη, την οποία παραβιάζουν νόμοι με αναδρομική ισχύ ή και με επαχθές περιεχόμενο.

Το Σύνταγμα είναι ο καταστατικός χάρτης του πολιτεύματος. Για να καταστεί όμως και η ψυχή του πολιτεύματος, πρέπει να περιβληθεί με την ευρύτερη δυνατή πολιτική συναίνεση και να γίνεται σεβαστό από όλους. Μια Συνταγματική Αναθεώρηση, η οποία θα διεξαχθεί μέσα σε κλίμα ακραίας αντιπαλότητας, απαξιωτικών χαρακτηρισμών, μικροκομματικών υπολογισμών και ανελαστικών θέσεων όχι μόνο δεν θα αποτυπώνει με αξιοπιστία την πολιτική πραγματικότητα, αλλά και θα διευρύνει ακόμα περισσότερο την κοινωνική καχυποψία ότι όλα γίνονται για το θεαθήναι, ότι τίποτα δεν θα εφαρμοστεί, ότι οι ισχυροί είναι υπεράνω νόμων και Συντάγματος. Και αφού στοχεύουμε στην ενίσχυση της δημοκρατίας, θα πρέπει να συμφωνήσουμε με ποιον τρόπο θα την θωρακίσουμε θεσμικά καλύτερα, δίνοντας ταυτόχρονα το μήνυμα στους πολίτες ότι όλα αυτά δεν είναι γράμμα κενό.

Κατά την γνώμη της Δημοκρατικής Αριστεράς, η εξουσία πρέπει να ελέγχεται από τις άλλες εξουσίες, πλην βεβαίως του τελικού κριτή που είναι ο λαός. Με την έννοια αυτή πρέπει να βρεθεί ένα σημείο ισορροπίας ανάμεσα στις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας και της Βουλής, της Βουλής και της Κυβέρνησης, της Κυβέρνησης και της δικαιοσύνης. Οι συνάδελφοι θα σας αναπτύξουν τις λεπτομέρειες στις επιμέρους προτάσεις τους.

Χρειαζόμαστε τόσο πολιτικά και θεσμικά όσο και κοινωνικά αντίβαρα και ισοδύναμα, για να ισορροπήσει η δημοκρατία στο σύνολό της και όχι μόνο στο κοινοβουλευτικό επίπεδο. Οι πολίτες θέλουν δημοκρατία, που σημαίνει ισότητα, ασφάλεια, δικαιοσύνη, νομιμότητα στην καθημερινή τους ζωή και όχι διακηρύξεις περί διακυβερνητικών μοντέλων. Θέλουν να τους κυβερνούν άνθρωποι που εμπιστεύονται και κόμματα που δεν λειτουργούν για τον εαυτό τους, αλλά υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Αν δεν αισθανθούν ότι προς τα εκεί οδεύει η Συνταγματική Αναθεώρηση, ότι δηλαδή το πολιτικό χρήματα, η κομματική διαφθορά, η κομματική νομενκλατούρα επιβιώνουν τότε όχι μόνο δεν θα συμμετάσχουν στην όλη διαδικασία, αλλά και θα γυρίσουν την πλάτη στο δημοκρατικό πολίτευμα. Το νέο Σύνταγμα πρέπει, λοιπόν, να ανοιχθεί στην κοινωνία των πολιτών και μην παραμείνει παιχνίδι ειδικών ερμηνευτών, τεχνοκρατών και ανθρώπων κλειστών κύκλων εξουσίας.

Ποιες πρέπει να είναι οι βασικές του κατευθύνσεις; Προϋπόθεση πρώτη: Περαιτέρω ενίσχυση των θεσμών που στηρίζουν το κράτος δικαίου και προστατεύουν καλύτερα τα δικαιώματα του ανθρώπου νομοθετικά και δικαστικά.

Προϋπόθεση δεύτερη: Όχι οπισθοχώρηση ή υποχώρηση από τα κεκτημένα της μεταπολιτευτικής μας δημοκρατίας και από τα minima –έστω- των συνταγματικών θεσμών της ελευθερίας.

Προϋπόθεση τρίτη: Ερμηνευτική προσέγγιση των διατάξεων υπό το πρίσμα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, άρα διεύρυνση και όχι μείωση της παρεχόμενης προστασίας.

Προϋπόθεση τέταρτη: Όχι επίκληση της συνταγματικής εξαίρεσης ή άλλων επιφυλάξεων που θίγουν τον πυρήνα των δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Προϋπόθεση πέμπτη: Λήψη θετικών μέτρων ενίσχυσης των δικαιωμάτων με ένταξή τους στο Σύνταγμα. Μολονότι τα άρθρα που αφορούν στην αξιοπρέπεια -άρθρο 2 παράγραφος 1- στην ισότητα -άρθρο 4 παράγραφος 1- στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας -άρθρο 5 παράγραφος 1- δεν αναθεωρούνται, τίποτα δεν πρέπει να αποκλείει τη διεύρυνση του κανονιστικού τους περιεχομένου, δεδομένου ότι αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες και οι τεχνολογικές δυνατότητες. Άρα, όχι στατική διάσταση των ατομικών δικαιωμάτων.

Προϋπόθεση έκτη: Μεγαλύτερη θεσμική δυνατότητα δράσης και επέμβασης της κοινωνίας των πολιτών.

Προϋπόθεση έβδομη: Μη ένταξη των λόγων εξυπηρέτησης του γενικότερου δημόσιου συμφέροντος στο δίκαιο της ανάγκης.
Αυτές οι παραδοχές και οι προϋποθέσεις για μία αναθεώρηση του Συντάγματος που να είναι σε συμφωνία και να είναι φιλικό με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας μας, πρέπει, παρά την αυτονομία των εννοιών, να ερμηνεύονται pro libertate. Θυμίζω ότι το κοινωνικό κράτος ενισχύει και συμπληρώνει το κράτος δικαίου.

Οι θεμελιώδεις διατάξεις και οι περιφρουρούμενες ρήτρες, σε μία εποχή παγκοσμιοποιημένων κινδύνων και ευρωπαϊκών οδηγιών, πρέπει να αντιστέκονται για να μην αλλοιώνεται το πολίτευμα, αλλά πρέπει και να μετεξελίσσονται για να μην γίνεται γράμμα νεκρό η συνταγματική διάταξη.
Όχι, λοιπόν, σε ένα υπερσύνταγμα, ούτε όμως σε ένα υποσύνταγμα. Έχουμε ανάγκη από έναν ευέλικτο, εθνικό, ευρωπαϊκό, κυρίαρχο και εγγυητικό καταστατικό χάρτη. Αυτό θέλει, αυτό διεκδικεί και αυτό προτείνει η Δημοκρατική Αριστερά.

(Ο καθηγητής Γιάννης Πανούσης είναι βουλευτής Αθηνών της ΔΗΜΑΡ και ειδικός αγορητής)

 

Προσθήκη σχολίου

Βεβαιωθείτε ότι εισάγετε τις (*) απαιτούμενες πληροφορίες, όπου ενδείκνυται. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.

Πολυμέσα

Cookies make it easier for us to provide you with our services. With the usage of our services you permit us to use cookies.
Ok Decline