Η φράση της κυρίας Μέρκελ ότι ήταν λάθος να μπει η Ελλάδα στο ευρώ συνοψίζει τα αισθήματα πολλών ευρωπαίων που επίσης πιστεύουν ότι χάνουν τα χρήματα τους γιατί τα ρίχνουν σε ένα απύθμενο πιθάρι. Είναι δυστυχώς πολύ μεγάλη η δυσφήμιση της χώρας μας και πολύ δύσκολα θα ανακτήσουμε την αξιοπιστία μας. Το σκηνικό όμως έχει στηθεί και οι εταίροι μας πιθανόν να ετοιμάζονται να μας δείξουν την πόρτα εξόδου από την ευρωζώνη. Αυτό έχει καλλιεργήσει το έδαφος να ανθίσουν και κόμματα δραχμής στη χώρα μας.
Ας δούμε την εμπειρία του παρελθόντος προκειμένου να εκτιμηθεί αν οι υποστηρικτές της επιστροφής στην δραχμή έχουν βάση να το συζητούν, γιατί θεωρητικά η ανάπτυξη μιας χώρας μπορεί ασφαλώς να βοηθηθεί από την δυνατότητα που της δίνει μια μείωση της ισοτιμίας του νομίσματός της. Στρεφόμαστε στα στοιχεία της τελευταίας υποτίμησης της δραχμής που έγινε επί υπουργού ΥΠΕΘΟ Κώστα Σημίτη και πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου.
Τον Οκτώβριο λοιπόν του 1985 αποφασίστηκε η υποτίμηση της δραχμής έναντι του δολαρίου ΗΠΑ κατά 15% μαζί με ένα πακέτο σκληρών φορολογικών και εισοδηματικών μέτρων. Παραθέτουμε τους κύριους δείκτες ένα χρόνο προ της υποτίμησης (δηλ. το 1984) και τις εξελίξεις στα 5 χρόνια που επακολούθησαν.
Ο πρώτος στόχος της υποτίμησης είναι να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας ώστε να προωθηθούν οι εξαγωγές και να αναχαιτιστούν οι εισαγωγές. Εδώ η τότε πολιτική φαίνεται να έκανε μια τρύπα στο νερό. Το εμπορικό ισοζύγιο όχι μόνο δεν μίκρυνε, αλλά μεγάλωσε, είτε υπολογίσουμε τις εισαγωγές πετρελαίου, είτε όχι. Συγκεκριμένα από έλλειμμα $5,4 δις που ήταν προ της υποτίμησης, το εμπορικό ισοζύγιο διευρύνθηκε και ξεπέρασε τα $9 δις το 1989.
Ένας παράγοντας όμως που μειώνει την αποτελεσματικότητα της υποτίμησης είναι ο πληθωρισμός, ο οποίος αυξάνεται γιατί τα απαραίτητα εισαγόμενα είδη ωθούν το γενικότερο επίπεδο των τιμών προς τα πάνω. Από 18,5% το 1984 ο πληθωρισμός έφτασε το 23% προτού πέσει το 1987 στο 16,4%, από το υψηλότερο όμως επίπεδο τιμών αγαθών και υπηρεσιών στην αγορά που είχε διαμορφωθεί.
Παράλληλα, ο άλλος σημαντικός στόχος, της οικονομικής ανάπτυξης, πήγε περίπατο καθώς τον πρώτο χρόνο της υποτίμησης η ανάπτυξη ήταν οριακή και μόνο 0,5%, ενώ τον δεύτερο χρόνο υπήρξε πτώση σε όλα τα εισοδήματα και την εθνική παραγωγή ίση με 2,3%. Ούτε βέβαια το πρόβλημα του χρέους βελτιώθηκε, εφόσον κάθε χρόνο αυξανόταν και στο τέλος της 5ετίας είχε φτάσει σχεδόν στο 56% του ΑΕΠ, από 38,8% που ήταν προ της υποτίμησης.
Τον οικονομικό ατελέσφορο έως αρνητικό κύκλο, ακολούθησε όμως και ένας πολιτικός κύκλος που έκανε τα πράγματα χειρότερα. Θυμίζουμε το «Τσοβόλα δώστα όλα» που ακολούθησε μετά την βίαιη και άκομψη αποκαθήλωση του κ. Σημίτη από το ΥΠΕΘΟ. Στη συνέχεια ήλθαν οι εκλογές και η ακυβερνησία του 1989 που έκανε ακόμα πιο χειρότερη την εικόνα της οικονομίας. Βλέπουμε δηλαδή ένα φαύλο κύκλο με πρώτο στάδιο τα σκληρά μέτρα, στη συνέχεια απότομη αλλαγή της οικονομικής πολιτικής λόγω της κοινωνικής δυσφορίας και τελικά εκλογές και ακυβερνησία.
Το προηγούμενο πρόγραμμα σταθεροποίησης του 1985-87 έγινε σε μια περίοδο όπου εφαρμόστηκαν σκληρά νομισματικά και δημοσιονομικά μέτρα. Μπορούμε κάλλιστα να φανταστούμε σήμερα, μετά από τόσες θυσίες χωρίς ορατό αποτέλεσμα, πόσο θα ξεσήκωνε τις κοινωνικές τάξεις η επιστροφή σε υποτιμήσεις, πληθωρισμό και νέα πτώση των εισοδημάτων, ενώ μπορεί να ακολουθήσουν απρόβλεπτες και επικίνδυνες πολιτικές ανακατατάξεις. Ιδιαίτερα όταν το χρέος ιδιωτών και Δημοσίου αποτιμάται σε ευρώ και οι μισθοί όλων θα είναι σε ένα νόμισμα που κανείς εκτός Ελλάδος δεν θα θέλει να έχει στην κατοχή του.
Τα στοιχεία που παραθέτουμε είναι σαφώς μόνο ένα μικρό κομμάτι των όσων πιθανών αρνητικών παρενεργειών μπορεί να έχει η επιστροφή της Ελλάδας στην δραχμή, γιατί αν σήμερα γινόταν υποτίμηση θα έπρεπε να είναι πολύ μεγάλη ώστε να κλείσει ανοίγματα στην ανταγωνιστικότητα που δημιουργήθηκαν από το 1995 έως σήμερα. Απλά υπενθυμίζουμε ότι σε μια παρόμοια κατάσταση πτώχευσης η Αργεντινή ξεκίνησε την πρώτη ημέρα με υποτίμηση του εθνικού νομίσματος κατά 40%, αλλά στο τέλος του 12μήνου, λόγω της χειροτέρευσης των δεδομένων, η υποτίμηση έφτασε το 400%.
Η Ελλάδα δεν είναι Αργεντινή, της οποίας η πτώση της εθνικής παραγωγής ήταν μόνο για 4 χρόνια και της τάξης του 18%, προτού ανακάμψει θεαματικά. Εμείς έχουμε πολύ χειρότερη δομής οικονομίας και επί 6 χρόνια τώρα η πτώση έχει φτάσει το 26% χωρίς ορατή βελτίωση του βιοτικού μας επιπέδου στο μέλλον.
Οι υποστηρικτές της δραχμής και τα κόμματα που δημιουργούνται, προκειμένου να αλιεύσουν τους ψήφους των δυσαρεστημένων, μπορεί να μην έχουν καταλάβει ακόμα την περιπέτεια και την επικινδυνότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος.
