Όμως, εγώ δεν θα μιλήσω επ' αυτού. Θα πάρω το πραγματικό πρόβλημα που υπάρχει σε όλον τον κόσμο, ακόμα και στις πιο προηγμένες κοινωνίες. Ο έλεγχος του κόστους υγείας, καθώς οι κοινωνίες γερνούν κιόλας, είναι ένα πραγματικό πρόβλημα.
Έχουμε δύο τρόπους να το αντιμετωπίσουμε. Είτε να προχωρήσουμε σε αλλαγές που μεγιστοποιούν τη δημόσια, την κοινωνική αξία του χρήματος των φορολογουμένων και των ασφαλισμένων είτε να προχωρήσουμε στην αθέτηση των υποχρεώσεων του κράτους προς τους πολίτες ή στην ελαχιστοποίηση αυτών των υποχρεώσεων, δηλαδή να πάμε στα ελάχιστα είτε το λένε «δίχτυ ασφαλείας στην υγεία» είτε «ελάχιστη εγγυημένη σύνταξη». Είναι η κουλτούρα των ελαχίστων και ως προς αυτό πρέπει να πω ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, κύριε Υπουργέ, ενδιαφέρεται κυρίως –και με το δίκιο του- για τα ελάχιστα. Αλλά εμείς είμαστε υποτίθεται μία ευρωπαϊκή κοινωνία.
Γι' αυτό, λοιπόν, το κόστος της υγείας στη δεκαετία του '90 υπήρξε μία μεγάλη κουβέντα. Ορισμένοι πίστεψαν ότι οι νέες τεχνολογίες, παραδείγματος χάριν, το digital hospital, τα διαδικτυακά κ.λπ. θα μειώσουν το κόστος. Διαψεύστηκε αυτή η προσδοκία. Η τεχνολογία αυξάνει το κόστος, αναγκαστικά και το κόστος των φαρμάκων κ.λπ.
Η δεύτερη ιδέα είναι η εξής: Λέμε για παράδειγμα «αγοράζω υπηρεσίες υγείας» κι αυτό σημαίνει ότι απευθύνομαι σε μία αγορά. Ποια είναι αυτή η αγορά; Υπήρξε, λοιπόν, η σκέψη στις αρχές της δεκαετίες του '80, τέλος της δεκαετίας του '70, ότι θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μία κανονική αγορά υγείας, ανταγωνιστική αγορά.
Απεδείχθη όμως, κύριε Υπουργέ –το ξέρουν σήμερα και οι πιο «ταλιμπάν» του νεοφιλελευθερισμού- ότι ο νόμος προσφοράς και ζήτησης δεν λειτουργεί κανονικά στο χώρο της υγείας, διότι οι προμηθευτές της υγείας σε όλη τους την κλιμάκωση προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη ζήτηση. Έτσι, ας πούμε –θα το πω μεταφορικά που το είδαμε στις Ηνωμένες Πολιτείες- όσο αυξάνουμε τα χειρουργεία, αυξάνουμε τις εγχειρήσεις, όσο αυξάνουμε τους γιατρούς –στην περίπτωση τη δική μας- αυξάνουμε την τεχνητή ζήτηση κ.λπ. Δηλαδή, αν δούμε την υγεία σαν αγορά, είναι μία φούσκα που αν την πιέσουμε σε ένα σημείο, εξογκώνεται σε ένα άλλο. Δηλαδή, πατάμε τις τιμές, αυξάνει ο όγκος των υπηρεσιών, πάμε να ελέγξουμε τον όγκο των υπηρεσιών, αυξάνουν οι τιμές. Αυτή είναι η αποτυχία των αγορών στο θέμα της υγείας, όπως το είδαμε περίτρανα βέβαια στις Ηνωμένες Πολιτείες που ταλαιπωρούνται σήμερα.
Υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση για το «αγοράζω υπηρεσίες»; Υπάρχει άλλη μία. Για να τη δούμε αυτή. Αυτή αναπτύχθηκε στη δεκαετία του '90. Είχα δουλέψει κι εγώ πάρα πολύ με σειρά βιβλίων γύρω απ' αυτό το ζήτημα. Πώς είναι δυνατόν διατηρώντας το Εθνικό Σύστημα Υγείας, το κοινωνικό κράτος σε πλήρη λειτουργία, να δημιουργήσει το κράτος –κατά κάποιο τρόπο- μία ρυθμισμένη δημόσια ή μία –εντός εισαγωγικών- «ημιδημόσια» αγορά, sui generis δηλαδή αγορά, ενός ρυθμισμένου συναγωνισμού των παρόχων υγείας;
Ξέρετε τη συζήτηση που έγινε στην αρχή των εργατικών στη Βρετανία. Ήταν συζήτηση τεσσάρων χρόνων για να φτάσουν κάπου. Τέσσερα χρόνια συζητούσαν και πριν στην Αντιπολίτευση και μετά, όχι «άρπα κόλλα» σε δυο μήνες κάνουμε μία συζήτηση με τους γιατρούς για το νομοσχέδιο. Έλεγαν τότε ότι αυτό προϋπόθετε μάνατζμεντ ολικής ποιότητας, τα στάνταρντ της υγείας, τις μετρήσεις, τις πληρωμές με βάση την ποιότητα και την ποσότητα των υπηρεσιών, τις αποκεντρωμένες μονάδες.
Ήταν ένα ολόκληρο σύστημα με βαθιά δουλειά, στο οποίο δούλεψαν τα καλύτερα μυαλά που υπήρχαν, αλλά και πάλι εδώ υπήρξαν και υπάρχουν μεγάλες αποτυχίες. Δηλαδή, φτιάχνουμε έναν όγκο μετρήσεων, γραφειοκρατίας, συμπαιγνίας, προμηθευτών, ασθενών, κάτι που δείχνει πόσο περίπλοκο είναι το πρόβλημα.
Προχωράτε εσείς σε αυτό το δρόμο, έστω σε μία ρυθμισμένη δημόσια ή ημιδημόσια αγορά υγείας; Δεν βλέπω κανένα από τα στοιχεία αυτά. Τα πέντε-έξι καθοριστικά ερωτήματα, δεν υπάρχουν. Θα μπορούσα να τελειώσω τη συζήτηση με τις δαπάνες. Προσδιορίστε τι κόστος έχει ένα κέντρο υγείας και τι διαθέσιμο προϋπολογισμό έχετε. Είναι απλό και αμέσως βλέπετε ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό. Είναι ένα μεγάλο πρόβλημα που πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Δεν κάνουμε ανακατέματα, χωρίς να έχουμε προϋπολογισμό. Παραδείγματος χάριν, να αναφερθώ στο μισθολόγιο και όλες αυτές τις λεπτομέρειες και ξέρετε ότι όντως «ο διάβολος βρίσκεται στις λεπτομέρειες». Αν το μισθολόγιο είναι στα 1.000 ευρώ, ήδη έχει συρρικνώσει το σύστημα, δηλαδή το πώς θα δουλέψει.
(Ο τοπογράφος μηχανικός και συγγραφέας Μίμης Ανδρουλάκης είναι ανεξάρτητος βουλευτής της Β' Αθηνών, μετά την αποχώρηση του από το ΠΑΣΟΚ)