Πέρυσι η διάσημη Μπάρμπι γιόρτασε τα 60 χρόνια της και η αμερικανική εταιρεία Mattel, που κατηγορήθηκε στο παρελθόν ότι προάγει τα στερεότυπα του φύλου, αποφάσισε να ανατρέψει τα δεδομένα.

Η νέα της σειρά με κούκλες που είναι ουδέτερες ως προς το φύλο ονομάζεται «Creatable World» και δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα αμέτρητων συνδυασμών στην εμφάνιση της κούκλας τους (ρούχα, μαλλιά και αξεσουάρ), που διαφοροποιούν την εικόνα της ανθρωπότητας που διακρίνεται σε Κεν ή Μπάρμπι, δηλαδή αγόρια και κορίτσια. Τα παιδιά μπορούν επίσης να αποφασίσουν όχι μόνο για το στάιλινγκ, αλλά και για το χρώμα της επιδερμίδας της κούκλας τους. «Αυτή η σειρά επιτρέπει στα παιδιά να εκφραστούν ελεύθερα», συνέχισε ο εκπρόσωπος της εταιρείας, «γεγονός που έχει για αυτά τεράστια σημασία».

Το θέμα προφανώς γεννάει συζητήσεις, και όχι μόνον παιδαγωγικού χαρακτήρα. Σημαίνει άραγε αυτή η κούκλα την αυγή ενός νέου, πιο «δημιουργικού» και ανεκτικού κόσμου; Ή πρόκειται απλώς για ένα εμπορικό προϊόν που χωρίς σοβαρή σκέψη κάνει στάιλινγκ με το ζήτημα της ταυτότητας των φύλων;

Η μητέρα-εταιρεία της Μπάρμπι και του Κεν προχωρεί στην παραγωγή μιας νέας σειράς από κούκλες, οι οποίες είναι, όπως λέει, «ουδέτερες ως προς το φύλο».
Η σειρά ονομάζεται «Creatable World», υπογραμμίζοντας σαφώς τη δυνατότητα των παιδιών να «δημιουργούν» τον κόσμο (τους;). Οι κούκλες έχουν δέρμα διαφόρων αποχρώσεων, ενώ συγχρόνως πωλούνται με συνοδευτική «εργαλειοθήκη» που παρέχει τη δυνατότητα η ίδια κούκλα να φοράει φούστα ή παντελόνι, να έχει μακριά μαλλιά ή κοντά.

Η υπεύθυνη σχεδιασμού περιέγραψε την καινούργια σειρά στους New York Times μιλώντας για τις θετικές συνέπειες της «συμπερίληψης». Η παραγωγή παιχνιδιών-εμπορευμάτων προϋποθέτει τον εντοπισμό μιας αγοράς πρόθυμης να τα αγοράσει, και αυτό σημαίνει πως έχει αρχίσει να γίνεται κοινωνικά ορατή η τάση αμφισβήτησης των παραδοσιακών έμφυλων προτύπων.
Θετικό σημάδι; Εν πρώτοις, ναι. Τα παιχνίδια με τα οποία παίζουν τα παιδιά έχουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους, υπό την έννοια ότι το παιχνίδι αποτελεί μέρος μιας ιδιαίτερα σημαντικής διαδικασίας κοινωνικοποίησης.

Ως εκ τούτου, μια κούκλα που μπορεί να αλλάζει φύλο και στυλ στη βάση της βούλησης του παιδιού μπορεί να το βοηθήσει να διαμορφώσει την αντίληψη ότι το φύλο δεν είναι απαραίτητα παγιωμένο, καθώς και ότι δεν υπάρχει ένας μόνο «σωστός» τρόπος να «το κάνουμε». Τίθεται, ωστόσο, εδώ το εξής σημαντικό ερώτημα, το οποίο μάλλον δεν αφορά τα παιδιά: Κατά πόσον είναι πράγματι δυνατό να δημιουργεί κανείς ατομικά τον κόσμο και ποιες μορφές μπορεί να λάβει αυτή η δραστηριότητα; Αρκεί δηλαδή η τροποποίηση της εξωτερικής εμφάνισης για να υποκινηθεί μια ουσιώδης αλλαγή στις έμφυλες σχέσεις και εντέλει για τη δημιουργία ενός δικαιότερου κόσμου; Αν ο «δημιουργήσιμος κόσμος» περιορίζεται στη διεύρυνση των ενδυματολογικών και κομμωτικών επιλογών του ατόμου, το μήνυμα της σειράς μπορεί τελικά να είναι και αρνητικό.

Σε μια κοινωνία που έχει την τάση να περιορίζει την υποκειμενικότητα στην εμφάνιση, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος δημιουργίας της εντύπωσης ότι δεν υπάρχουν άλλα σημαντικά ζητήματα στις έμφυλες σχέσεις, όπως για παράδειγμα οι επίμονα χαμηλότεροι μισθοί των γυναικών παντού στον κόσμο, η έμφυλη βία ή η σεξουαλική παρενόχληση, καθώς και η συνύφανση του ρατσισμού σε όλα αυτά.

Η ελευθερία όσον αφορά την εμφάνιση και μια ρευστότητα στους έμφυλους κανόνες που τη διέπουν είναι καλή. Αλλά τι γίνεται με τις μορφές κοινωνικών σχέσεων και ανισότητας που υποστυλώνουν τις συχνά βίαιες αδικίες της καθημερινής ζωής στην ύστερη νεωτερικότητα; Με τις συνέπειες, κοινωνικές και προσωπικές, ενός διαρκώς αυξανόμενου ατομοκεντρισμού; Μπορούν, και αν ναι πόσο, να επηρεαστούν από τις νέες κούκλες;