Πρόκειται για τη δημόσια χρήση της έννοιας «λαός» και την ούτως ή άλλως αγοραία εκμετάλλευσή της: είτε για να στηθεί και να υπάρξει το νοσηρό πολιτικό οικοδόμημα, όπως το ζήσαμε επί δεκαετίες, είτε για να συγκαλύψει και να δικαιολογήσει αυτό το πολιτικό οικοδόμημα τα ανομήματά του την ώρα της κρίσεως (με την πολιτική και μεταφυσική σημασία του όρου.
Περισσότερο συγκεκριμένα: Τα σχετικά με το πελατειακό κράτος, τη λειτουργία του και τη μακροχρόνια νοσηρότητα που προκαλεί στο θεσμικό σύστημα συνολικά είναι γνωστά όχι μόνον από μια διεθνή βιβλιογραφική έρευνα, αλλά περισσότερο από τη βιωμένη του καθενός εμπειρία, ζώντας σε πολιτικά συστήματα όπου το «κράτος του πελάτη» υποκαθιστά το «κράτος του πολίτη». Εδώ πρόκειται για μια δραματική, την πλέον δραματική, θα έλεγα, έκπτωση της δημοκρατίας και υποβάθμιση της έννοιας του λαού.
Τι σημαίνει στην πραγματικότητα; Ότι το κράτος-η κοινή στέγη του λαού μιας χώρας-, κατασκευασμένο για να προάγει με τους θεσμούς και τις λειτουργίες του το συμφέρον όλων των εγκατοικούντων σ'αυτό ισότιμα, μετατρέπεται σε ιδιοκτησία-πραγματικό φέουδο-των ασκούντων εξουσία και ο λαός τίθεται σταδιακά στην υπηρεσία των κτητόρων.
Πράγμα που περαιτέρω σημαίνει: Τα δικαιώματα του λαού, κατοχυρωμένα τυπικά με βάση το σύνταγμα και τους κειμένους νόμους, μετατρέπονται από θεσμικές παροχές προς τον λαό, σε ιδιόκτητες δυνατότητες του φορέα της εξουσίας, τις οποίες διανέμει σύμφωνα με το δικό του συμφέρον στα πλαίσια μιας ιδιοτελούς και κακοήθους συναλλαγής-η πλέον στρεβλή υλοποίηση του στοιχειώδους κοινωνικού νόμου: Do ut des...
Και από την άλλη, οι θεσμικές υποχρεώσεις του λαού, πάλι μέσω του ίδιου πελατειακού μηχανισμού, κατά το συμφέρον του φέροντος την εξουσία, ακυρώνονται ή θεσμικά εφαρμόζονται μονομερώς από τους λίγους ευπειθείς και χρηστούς πολίτες (ή τους πολίτες χωρίς προσβάσεις), οι οποίοι και τελικά θυματοποιούνται. Έτσι, το δικαίωμα του λαού στην εργασία π.χ., διασφαλισμένο συνταγματικά, περνάει από το φέουδο του «ιδιοκτήτη του κράτους». Το ίδιο και το δικαίωμά του στην υγεία. Το ίδιο και το δικαίωμά του στην παιδεία. Το ίδιο και το δικαίωμά του να απευθύνεται στις υπηρεσίες του κράτους και να εξυπηρετείται.
Αντ'αυτών, παρακολουθούμε τις συνωμοσίες υπεκφυγής των με νόμο της συγκροτημένης πολιτείας θεσπισμένων επίσης υποχρεώσεων του πολίτη: να πληρώσει τους φόρους του, να δικαστεί κατά νόμον σε περίπτωση αδικήματος, να σεβαστεί τα θεσπισμένα από την ποινική, την αστική κ.λ.π. νομοθεσία. Δικαιώματα και υποχρεώσεις μένουν στο άγραφο χαρτί και περνούν ως προνομιακές χειρονομίες στον πολίτη υπό έναν ανελαστικό όρο: την ανταλλαγή τους με την ψήφο του, τη δική του, της οικογένειας, όσο περισσότερων φίλων, συγγενών, γειτόνων.
Μ' αυτό τον τρόπο αποκτά ο πολίτης μια ψευδαίσθηση δύναμης, που είναι ωστόσο υποθηκευμένη απόλυτα και ανά πάσα στιγμή μπορεί να ακυρωθεί. Και φυσικά είναι υποθηκευμένη η προσωπική του αξιοπρέπεια και ελευθερία, για το ελάχιστο ή το ευτελέστερο που θα μπορούσε να διεκδικήσει. Το μόνο παρήγορο είναι ότι ο «πελάτης» δεν έχει συνείδηση του πράγματος, καθώς σταδιακά οδηγείται σε ηθική αφασία. Θα είναι αλήθεια ένα καταπληκτικό λαογραφικό και ανθρωπολογικό πόνημα η ανάλυση του ρουσφετολογικού καταλόγου ενός βουλευτή και ο δικός του σχολιασμός!
Βέβαια, υπάρχει κι ένα ακόμα ανταποδοτικό γνώρισμα σ'αυτή τη σχέση: Η κολακεία του λαού, τα προεκλογικά ταχταρίσματα, η ακατάσχετη ειδωλολατρεία του λαού που πάντα έχει δίκιο, αρκεί να ψηφίζει όπου δει. Είναι αυτή η μισή πλευρά της σελήνης. Η «φωτεινή», η οικεία μέσ'από όλες τις περιόδους και τις εκφάνσεις, τις ακμές και τις-ήπιες- πτώσεις του πελατειακού μας χρονικού. Δεν ξέραμε όμως πως υπάρχει και η άλλη μισή. Η σκοτεινή πλευρά της σελήνης. Όταν πέφτει η νύχτα και πήζει το σκοτάδι, και αποκαλύπτεται η φενάκη, και τα ψέμματα τελειώνουν και στήνονται-και πρέπει να στηθούν- δικαστήρια για το πώς και ποιοι και πόσο γι'αυτή την κρίση, για την κάθε κρίση; Και τότε ο λαϊκισμός του πελατειακού κράτους και των φορέων του, πετάει τη μάσκα, αφήνει απότομα και αναιδώς τα ταχταρίσματα και τα παινέκια και τις κολακείες κι εκσφενδονίζει στο λαό τον πιο αποτρόπαιο διάστροφο λαϊκισμό του: ο λαός στο εδώλιο.
Στο ποινολόγιο παρατάσσονται οι κατηγορίες: Κοπανατζής, άχρηστος, επίορκος, τεμπέλης, άχρηστος, επίορκος, κοπανατζής, μαζί τα φάγαμε: με διαφορετική τάξη και σειρά σε ταυτολογικές αμαρτίες εκφερόμενες κατ'αγνώστων-ώστε να μην μπορείς να προσφύγεις στη δικαιοσύνη για το στραπάτσο- κι επαναλαμβάνονται με τον πληθωρικό ναρκισσισμό του κακού και του άσχημου των media που γίνονται φανφαρόνικοι τιμητές και δικαστικοί για να κατακρεουργήσουν τον «ένοχο λαό». Απειλές ακολουθούν, κακοί αιφνιδιασμοί, φόβος, ανασφάλεια για την ταπεινή θέση της επιβίωσης, καχυποψία, νευρωσικές αντιδράσεις εκ μέρους των στιγματισμένων και η ...εσχατολογία της επόμενης μέρας. Δεν απομένει -και το προτείνουμε ανεπιφύλακτα- η παλιά συμμορφωτική παιδαγωγική του στιγματισμού για τον καθένα μας: το πινάκιο, κρεμασμένο από το λαιμό με τον αντίστοιχο, κατά περίπτωση, χαρακτηρισμό: επίορκος, άχρηστος, κοπανατζής, τεμπέλης, μαζί τα φάγαμε ή ένα WANTED στο διαδίκτυο και σε γιγαντοαφίσες αναρτημένο.
Αλλά τι διαφορετικό είχε πάντοτε το σύνδρομο Φ-το σύνδρομο του φασισμού, εκτός από τη στοχοποίηση, τον στιγματισμό, τον λαμπελισμό- ετικετοποίηση, τη διαχεόμενη τεχνηέντως και με ψυχολογική μαεστρία προκατάληψη και το διασυρμό επιλεγμένων-για διάφορους λόγους- κοινωνικών ομάδων ή και ολόκληρων λαών;
Αν, ωστόσο, έστω προσχηματικά, εξακολουθεί να υφίσταται συγκροτημένη, με τα όργανα και τους θεσμούς της πολιτεία-δεν τολμούμε πια τον όρο δημοκρατική πολιτεία- ας αποκτήσει τη σοβαρότητα και το ήθος και τη συναίσθηση ευθύνης που έχει, φύσει και θέσει, απέναντι στο λαό. Ας σιγήσει τη λασπολογία και την κατασυκοφάντηση του ελληνικού λαού, ας προστατεύσει την αξιοπρέπεια και το ήθος πολιτών που δραματικά χειμάζονται από την αήθη διαχείριση της εξουσίας των ηγητόρων τους (θα ήταν πολύ τολμηρό να πούμε να αρχίσει από κει η όποια επιχείρηση «κάθαρσης»). Και ας πράξει πάλι σιωπηλά και με τον απαιτούμενο σεβασμό, με σβηστές τις κάμερες, το καθήκον της απέναντι στους λίγους ή έστω τους πολλούς πταίστες, διατυπώνοντας ωστόσο θεσμικά και στα πειθαρχικά όργανα τις συγκεκριμένες κατά περίπτωση κατηγορίες.
Διαφορετικά οι puteros (μεσάζοντες του λαϊκισμού της Αργεντινής) θα συνεχίσουν να διασύρουν με άλλο, βιαιότερο τρόπο, το λαό, στην υπηρεσία των caudillos και των doctores. Αλλά δεν κυβερνώνται έτσι οι τόποι. Έτσι μόνον εκχυδαϊζονται οι εξουσίες και οι θεσμοί. Kαι προδίδονται οι λαοί.
Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού είναι Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Διδάσκουσα Οικονομική Ιστορία στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων
