Παραβλέπουμε το κωμικό, επινόηση εξίσου σημαντική με το τραγικό και το ηρωικό. Η αλήθεια είναι ότι η ταύτιση με τους δούλους που μεθούν τον οινόφλυγα Δήμο στους «Ιππής» του Αριστοφάνη δεν μας κολακεύει. Σκεφθείτε όμως πόσο δύσκολο είναι να βρούμε στον κόσμο μας κάποιον που να μοιάζει με τον Προμηθέα και πόσο εύκολο είναι να βρούμε γύρω μας Κλέωνες του Αριστοφάνη. Απ' όλες τις εκδοχές της κλασικής εκείνης εποχής, εμείς διαλέξαμε την κωμωδία. Λες και ο Αριστοφάνης είχε προβλέψει τη δική μας ύπαρξη. Δεν νομίζω πως είναι τυχαίο ότι οι μεγάλες επιτυχίες του ελληνικού κινηματογράφου είναι οι κωμωδίες. Οι ήρωές της μας είναι οικείοι. Σαν να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη.
Μαγκιά, προπέτεια, αυθάδεια, βωμολοχία έχουν καθιερωθεί ως τρόποι της πολιτικής ρητορείας, και κατ' επέκταση του δημόσιου διαλόγου. Θα είχε ενδιαφέρον κάποιος μελετητής να ακολουθήσει τα ίχνη αυτής της νομιμοποίησης. Πότε το ευφυολόγημα ανθρώπων που ήξεραν να αναδεικνύουν τις λεπτές αποχρώσεις της γλώσσας, όπως ο Γεώργιος Παπανδρέου ο πρεσβύτερος, μεταμορφώθηκε στην γκροτέσκα βρισιά του σήμερα. Ακόμη και στις πιο έντονες στιγμές του κοινοβουλευτισμού, όπως στα Ιουλιανά του 1965, δεν έφταναν στα αγοραία επιτεύγματα της σημερινής πολιτικής ζωής. Δεν έχω αντίρρηση ότι έχει να κάνει με την έλλειψη γλωσσικής καλλιέργειας των νεότερων γενεών. Ισως και με το ιδεολόγημα που συγκροτήθηκε στη δεκαετία του ογδόντα: ο Λαός, για να είναι λαός, οφείλει να είναι αγενής, αυθάδης και να μιλάει κουτσά ελληνικά. Κι όταν θυμώνει να μη διστάζει να βρίσει – πώς αλλιώς να εκβράσει τον θυμό του αφού η γλώσσα δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες του;
Είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Το πιστεύω κι εγώ. Κατοικούμε στον ίδιο τόπο και μιλάμε τη γλώσσα τους, όπως τη μιλάμε τέλος πάντων. Αν και δεν νομίζω ότι ο μέσος Αθηναίος του 5ου αιώνα μιλούσε τα ελληνικά του Θουκυδίδη. Ομως θα πρέπει να αναρωτηθούμε ποιων αρχαίων Ελλήνων είμαστε οι απόγονοι. Και γιατί αποκλείουμε να είμαστε οι απόγονοι των δούλων; Κουτοπόνηροι, πρόθυμοι να κλέψουμε το κρασί απ' τον αφέντη, φωνακλάδες όταν είναι να διεκδικήσουμε το δίκιο μας, σιωπηλοί όταν φάμε την πρώτη σφαλιάρα. Αχ, ρε Αριστοφάνη, γιατί μας έπλασες έτσι;
