1.Ο θαρραλέος Μακρής Στάικος
Τάκης Θεοδωρόπουλος
12.08.2021
Ο Κίτσος Μαλτέζος δολοφονήθηκε την 1η Φεβρουαρίου του 1944 μπροστά από το άγαλμα του Βύρωνα, στο κέντρο της Αθήνας. Δολοφόνοι του, τέσσερα στελέχη της ΟΠΛΑ, της τρομοκρατικής οργάνωσης του ΚΚΕ. Ο Ρόδης Ρούφος, στο μυθιστόρημα «Το χρονικό μιας σταυροφορίας», τον ιχνογράφησε ως τον εμβληματικό ήρωα της γενιάς του. Χαρισματικός ρήτορας, τρόμαζε με το ανεξάρτητο πνεύμα του την οργάνωση, που καλλιεργούσε ανδρείκελα. Τρόμαζε ακόμη περισσότερο τους νεαρούς αστούς, που είχαν ανακαλύψει την αλήθεια της ζωής τους στον μαρξισμό. Ο Aδωνις Αχιλλέα Κύρου, που έδωσε την εντολή για τη δολοφονία του, ήταν παιδικός φίλος του Μαλτέζου. Και ήξερε πως θα μείνει ατιμώρητος, αφού η επιρροή της οικογενείας του τον βοήθησε να διαφύγει τη σύλληψη και την τιμωρία. Oλα αυτά τα περιγράφει με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες ο Πέτρος Μακρής Στάικος στο αριστούργημά του «Κίτσος Μαλτέζος, ο αγαπημένος των θεών».
Ο Στάικος είχε τρία χαρίσματα. Νταν αρχειοφάγος, ρωτούσε, έψαχνε, διασταύρωνε. Hταν δεινός αφηγητής. Και δεν ήταν πανεπιστημιακός. Κοινώς, δεν έγραφε φορώντας τον κορσέ της «πειθαρχίας», που αποχυμώνει τη γραφή. Επιπλέον, πίστευε ότι η ύπαρξη δεν κρίνεται από τις ιδεολογίες, αλλά από τους ανθρώπινους χαρακτήρες, και ότι μπορεί τα πιο ποταπά αισθήματα, όπως ο φθόνος, να αποδειχθούν ισχυρότερα και από τα πιο εξοπλισμένα προγράμματα. Όταν πρωτοδιάβασα τον «Μαλτέζο» του, στο γραφείο μου στην Ωκεανίδα, πριν από την έκδοσή του, κατάλαβα πόσο ρόλο έπαιξε στην Ιστορία μας ο φθόνος απέναντι στους χαρισματικούς χαρακτήρες. Στη δεκαετία του '20 ο Iων Δραγούμης, στη δεκαετία του '30 ο Συκουτρής, στη δεκαετία του '40 ο Κίτσος Μαλτέζος. Διαφορετικοί, όμως χαρισματικοί και οι τρεις.
Όταν εκδόθηκε το βιβλίο, το 2000, η ατμόσφαιρα δεν έμοιαζε έτοιμη να το υποδεχθεί. Για πολλές δεκαετίες η έκφραση «εθνική συμφιλίωση» σήμαινε πολύ απλά την πλήρη αποδοχή των μύθων που είχε επιβάλει η Αριστερά για την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Η πανεπιστημιακή κοινότητα, ως επί το πλείστον, εργαζόταν για να μετατρέψει τον μύθο σε ιστορική αλήθεια. Το «Χρονικό» του Ρούφου είχε ξεχαστεί στην πρώτη του έκδοση από τον Κέδρο. Ο Στάικος, όμως, στηριζόταν στην αυτοπεποίθηση που του προσέφερε η έρευνά του και, όπως είπα, δεν ήταν πανεπιστημιακός. Δεν κινδύνευε να μην τον ψηφίσουν στις επόμενες εκλογές του τομέα. Και το βιβλίο έγινε εμπορική επιτυχία. Απόδειξη ότι δεν γίνεται εμπορική επιτυχία μόνον η χαμηλή ποιότητα. Ένδειξη, επίσης, ότι κάτι άρχιζε να αλλάζει στην ατμόσφαιρα. Ήταν τα χρόνια που δημοσίευαν και οι «αναθεωρητές» ιστορικοί, ο Καλύβας και ο Μαραντζίδης.
Eχω εκδώσει τρία βιβλία του Στάικου ως συνεργάτης της Λουίζας Ζαούση στην Ωκεανίδα. Έφυγε ένας χαρισματικός συγγραφέας. Είχε πολλά να δώσει ακόμη.
2.Η απομυθοποιητική έρευνα του Πέτρου Στ. Μακρή Στάικου (1949-2021)
Ηλίας Κανέλλης
Τετάρτη, 11 Αυγούστου 2021
Ήταν ένας πολύτιμος φίλος και μόνιμος συνεργάτης του Books' Journal. Ο Πέτρος Στ. Μακρής Στάικος, συγγραφέας μεταξύ άλλων του βιβλίου Κίτσος Μαλτέζος: Ο αγαπημένος των θεών, βρέθηκε νεκρός στο σπίτι όπου κατοικούσε. Ήταν 72 χρόνων και η συμβολή του στην απομυθοποίηση του ηρωικού αφηγήματος της Αριστεράς για τον εμφύλιο ήταν σημαντική.
O Πέτρος Στ. Mακρής Στάικος είχε γεννηθεί το 1949. Δικηγόρος, είχε σπουδάσει στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και είχε κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία. Το 1990 εργάστηκε ως δικηγόρος για την υπόθεση του «γιουγκοσλαβικού καλαμποκιού».
Λίγα χρόνια μετά, μετέτρεψε το πάθος του για την πρόσφατη ιστορία σε αποκλειστική ενασχόληση. Αποτέλεσμα της πρώτης μεγάλης έρευνάς του ήταν το βιβλίο για μια άγνωστη στο ευρύ κοινό προσωπικότητα, αυτήν του Κίτσου Μαλτέζου, έναν χαρισματικό νέο που κινήθηκε στο χώρο του ΕΑΜ και «τιμωρήθηκε» για τις αμφιβολίες του και την απομάκρυνσή του από την κομματική μήτρα: δολοφονήθηκε από μέλη του ΕΛΑΣ Σπουδάζουσας την 1η Φεβρουαρίου 1944, και καθοδηγητής των δολοφόνων του ήταν ο Άδωνις Κύρου.
Με το βιβλίο του, Κίτσος Μαλτέζος: Ο αγαπημένος των θεών, που πρωτοκυκλοφόρησε το 2000 (σήμερα κυκλοφορεί με διορθώσεις και προσθήκες από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας), ο Μακρής Στάικος, όπως σημειώνει ο ιστορικός Στέφανος Καβαλλιεράκης, έφερε στην επιφάνεια το θέμα της αντίστασης στην πόλη, ενός αγώνα συνήθως καταδικασμένου, ηρωικού αλλά και λησμονημένου. Το ίδιο ισχύει και για τον Εμφύλιο μέσα στην πόλη. Τα εμφυλιοπολεμικά γεγονότα εντός του αστικού ιστού θα αποτελέσουν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στη μελέτη της περιόδου και μετά τον «Κίτσο Μαλτέζο» διερευνήθηκαν διεξοδικά. Με τον τρόπο της η καταγραφή του Στάικου έδωσε το έναυσμα ώστε να ερευνηθούν εκ νέου η δράση ανθρώπων και οργανώσεων που δεν ανήκαν στο ΕΑΜ και η ηρωική μοναχική τους δράση είχε «επισκιαστεί» τρόπον τινά από την εκτέλεση του Μαλτέζου. Ο Ιβάνωφ, ο Τσιγάντες, ο Περρίκος ήρθαν ξανά στο προσκήνιο ενώ ο κόσμος των πρακτόρων, των προδοτών, των σκληρών βασανιστηρίων ήρθε στην επιφάνεια - στο πλαίσιο πάντα της δράσης μέσα στη πόλη - όχι ως μυθιστορηματικό στοιχείο αλλά ως σκληρή πραγματικότητα. (Τα Νέα, 16/3/2019)
Ακολούθησαν τα ερευνητικά βιβλία του, Βρετανική πολιτική και αντιστασιακά κινήματα στην Ελλάδα. Η απόρρητη αναφορά του ταγματάρχη David J. Wallace, σχετικά με την επίσκεψη στην Ελλάδα από τις 14 Ιουλίου έως τις 9 Αυγούστου 1943 (α' έκδ. 2009) και "Ο Άγγλος πρόξενος". Ο υποπλοίαρχος Noël C. Rees και οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες: Ελλάδα - Μέση Ανατολή (1939-1944) (2011). Εξέδωσε ακόμα τη συλλογή, Ο Δεκέμβρης του 1944. Τέσσερα άγνωστα κείμενα, σε δική του μετάφραση (2014). Πρόσφατα, κυκλοφόρησε ένα πιο προσωπικό κείμενο, με τίτλο Οι οικογένειες Δημήτριου Μακρή και Σταΐκου (2018). Ώς το τέλος έγραφε πυρετωδώς, κείμενα και βιβλιοκρισίες, ενώ είχε αποκτήσει πρόσβαση και μελετούσε τα βρετανικά αρχεία της Κατοχής και του ελληνικού εμφυλίου.
Το Books' Journal τιμά τον Πέτρο Στ. Μακρή Στάικο και θα συμβάλει στη διάδοση του έργου του, απομυθοποιητικό και πολύτιμο για τη μελέτη της περιόδου του ελληνικού εμφυλίου – μεταξύ άλλων, της συμβολής των Βρετανών στη δημοκρατική πορεία της Ελλάδας και του ρόλου της ελληνικής κομμουνιστικής Αριστεράς.
Η κηδεία του Πέτρου Στ. Μακρή Στάικου θα γίνει στις 20 Αυγούστου.