1.Σπάνια και πολύ συνοπτικά έχει αναφερθεί ο φιλόσοφος Κώστας Αξελός στον δεσμό του με την πρώην σύντροφό και μούσα του Πάμπλο Πικάσο, με τον οποίο εκείνη- γυναίκα ισχυρής προσωπικότητας- απέκτησε δύο παιδιά, αλλά δεν δίστασε να τον εγκαταλείψει:
«Συνάντησα τον Πικάσο το 1948 στο Βαλορί, στην Κυανή Ακτή, όπου έκανα ολιγοήμερες διακοπές. Πέρα από τη δουλειά του, που με καταγοήτευσε, με εντυπωσίασε πολύ και ο ίδιος.
Η σχέση μας ήταν πολύ καλή. Όταν τον άφησε η σύντροφός του, η Φρανσουάζ Ζιλό, εκείνη κι εγώ είχαμε μία ερωτική περιπέτεια».
2.Η μόνη γυναίκα, που είπε τελικά «όχι» στη συμβίωση με τον θρυλικό καλλιτέχνη και τον εγκατέλειψε για τον γοητευτικό νέο φιλόσοφο Κώστα Αξελό. – Με τον Πικάσο δεν παντρεύτηκαν ποτέ, αλλά απέκτησαν μαζί δύο παιδιά, τον Κλοντ και την Παλόμα, πασίγνωστους κληρονόμους του και απόγονους. Μάλιστα η Παλόμα επισκέπτεται από πολύ παλιά στην Ελλάδα και τελευταία διαμένει σε βίλλα φίλων της στο Πόρτο Χέλι.
O Πάμπλο Πικάσο δεν ήταν ένας εύκολος άνθρωπος, είχε τις ιδιοτροπίες του. Παρόλα αυτά, σαγήνευε τις γυναίκες. Η μόνη σύντροφός του που τον εγκατέλειψε ήταν η ζωγράφος Φρανσουάζ Ζιλό, μεγάλο ταλέντο με ισχυρή και ανεξάρτητη προσωπικότητα,. Στις 26 Νοεμβρίου 2021, την περασμένη Παρασκευή η Φρανσουάζ έκλεισε τα 100. Γεννήθηκε το 1921, ενώ ο Πικάσσο γεννήθηκε το 1881 και έζησε μέχρι το 1973 και ο Κώστας Αξελός το 1924 και έζησε μέχρι το 2010.
«Την ανακάλυψε όταν αυτή ήταν μόλις 22 χρονών. Η Ζιλό σαγήνευσε τον Πικάσο με το σφρίγος της νεότητας, αλλά και τη σπιρτάδα του πνεύματός της. Αγνή και παρθένα, ήταν για εκείνον ένας λευκός καμβάς». Με αυτά τα λόγια περιγράφει την πρώτη συνάντησή τους ο συγγραφέας Μάλτε Χέρβιγκ.
Η μούσα του Πικάσο που του είπε «όχι»
Η δυναμική, γαλλίδα ζωγράφος Φρανσουάζ Ζιλό ήταν πάνω από μία δεκαετία η μούσα και σύντροφος του Πάμπλο Πικάσο. Χαρακτηριστική είναι η φωτογραφία τους που περπατούν χαρούμενοι στην άμμο το 1948. Στην πραγματική ζωή η Φρανουάζ Ζιλό δεν έτρεξε ποτέ πίσω από τον Πικάσο. Ήταν η μόνη γυναίκα που τον εγκατέλειψε. Μάλιστα, ένα βιβλίο με τίτλο «Η Γυναίκα που Είπε Όχι» τoυ Μάλτε Χέρβιγκ αναφέρεται στη ζωή της.
Καλλιτεχνικό υπερεγώ
«Ο διασημότερος ζωγράφος όλων των εποχών ήταν αυτάρεσκος» αναφέρεται στο βιβλίο του Χέρβιγκ. «Εκτός από τον εαυτό του και την τέχνη του δεν υπήρχε πολύς χώρος στη ζωή του για άλλους ανθρώπους και πράγματα. Η τυραννία της ιδιοφυίας αποδομούσε τα πάντα». Μόνο η Φρανσουάζ Ζιλό κατάφερε να ταρακουνήσει αυτό το κοσμοείδωλο.
3.Η κατάρα της ομορφιάς
«Γυναίκες που είναι τόσο όμορφες δεν μπορούν να γίνουν ζωγράφοι» έλεγε ο Πικάσο στην Ζιλό. Η γαλλίδα ζωγράφος μοίραζε για πολλά χρόνια τη ζωή της ανάμεσα στο υπέροχο ατελιέ της, το οποίο βρισκόταν στη Γαλλία, και στη Νέα Υόρκη. Μέχρι σήμερα η ίδια ζωγραφίζει καθημερινά.
«Ο Πικάσο κι Εγώ - Μια Αγκαλιά» είναι ο τίτλος ενός πίνακα, που δείχνει τον Πικάσο και την Φρανσουάζ Ζιλό να αγκαλιάζονται σφιχτά. Ο εν λόγω πίνακας δημιουργήθηκε το 1948. Τότε ακόμη ο Πάμπλο και η Φρανσουάζ ήταν ένα ευτυχισμένο ζευγάρι. Αν και δεν παντρεύτηκαν ποτέ, απέκτησαν δύο παιδιά, τον Κλοντ, ο οποίος μετρά πλέον 74 χρόνια ζωής, και την Παλόμα, η οποία σήμερα είναι 72 ετών.
Ο Πικάσο ήταν η μεγάλη αγάπη της Ζιλό, το πάθος της. Υπήρχαν, όμως, κάποια όρια, τα οποία η Ζιλό δεν ήταν διατεθειμένη να δεχθεί. «Μη με αγγίζετε» («Ne me touchez pas») ήταν η φιλοσοφία της ζωής της.
Ο Πικάσο δεν μπορούσε να αντέξει την απόρριψη, ήταν για αυτόν σαν θάνατος. Το βιβλίο του Χέρβιγκ ρίχνει μία νέα ματιά στην προσωπικότητα του σπουδαίου ζωγράφου, ενώ αναφέρεται στις αδυναμίες του και τις αποτυχίες του.
Ο Πικάσο χωρίς τη Ζιλό
4.Η Φρανσουάζ Ζιλό εγκαταλείπει τον Πικάσο το 1953. Ο Πικάσο της αφιερώνει τον πίνακα με τίτλο «Προτομή Γυναίκας», τον οποίο μπορεί κανείς να δει στο Μουσείο Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου στο Βερολίνο, στη Γερμανία. Ο χωρισμός τους σηματοδοτεί την απαρχή μίας νέας καλλιτεχνικής περιόδου και για τους δύο.
Η Ζιλό είχε μία λαμπερή καριέρα και μέχρι σήμερα ζει ευτυχισμένη. «Γνώριζα ότι με τον χωρισμό θα ερχόταν και η καταστροφή. Μία καταστροφή, όμως, που θα άξιζε κανείς να τη ζήσει». Όπως υποστηρίζει η σπουδαία ζωγράφος, «αξίζει πολύ περισσότερο να ζήσεις μία τραγική ζωή με έναν ξεχωριστό άνθρωπο, παρά μία υπέροχη ζωή με έναν μέτριο».
5.Ο Έλληνας που ήρθε σε σύγκρουση με τον Σαρτρ
«Θα συνεχίσουν να υπάρχουν συγκρούσεις ανάμεσα σε λαούς», προέβλεπε για το μέλλον μας ο Έλληνας διεθνούς αναγνώρισης στοχαστής Κώστας Αξελός. «Στις συγκρούσεις θα συνεχίσει να παίρνει μέρος αυτό που ακόμη αποκαλούμε θρησκεία»
Πιμπλής Μανώλης5 Φεβρουαρίου 2010 |
Πέθανε στα 86 του ο διεθνούς φήμης Έλληνας στοχαστής Κώστας Αξελός, που συγκρούστηκε με τον Σαρτρ αλλά και τον σταλινισμό, και που ευαγγελίστηκε μια πλανητική σκέψη για την «εποχή της τεχνικής»
Σε μια δημόσια συζήτηση στο Παρίσι, το 1964, που οργάνωνε η Ένωση Κομμουνιστών Φοιτητών με θέμα την εξουσία της λογοτεχνίας, ο Ζαν Πολ Σαρτρ απαίτησε τη μη συμμετοχή του Κώστα Αξελού. Σε τέτοιο σημείο είχαν φτάσει οι σχέσεις τους, καθώς ο Έλληνας φιλόσοφος τολμούσε να τον αμφισβητεί ανοιχτά. Η απαίτηση του Σαρτρ δεν έμεινε αναπάντητη, αφού στη συζήτηση αρνήθηκε, κατόπιν του αποκλεισμού του Αξελού, να συμμετάσχει και ο Κλοντ Σιμόν, ο συγγραφέας που 21 χρόνια αργότερα θα τιμηθεί με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Η μονομαχία του Σαρτρ με τον Κώστα Αξελό ήταν βαθιά ιδεολογική και φιλοσοφική. Ο Αξελός, τον οποίο έχασε χθες η ελληνική, η γαλλική και γενικότερα η ευρωπαϊκή σκέψη, καθώς έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 86 ετών στο Παρίσι όπου ζούσε, είχε ενταχθεί από νωρίς στην ομάδα του περιοδικού «Αrguments» (Επιχειρήματα) που ίδρυσαν οι Εντγκάρ Μορέν και Ζαν Ντιβινιό το 1956- η ίδρυση συνέπεσε, διόλου τυχαία, με τη σοβιετική επέμβαση στην Ουγγαρία. Υπήρξε μάλιστα αρχισυντάκτης του περιοδικού για αρκετά χρόνια, συμμετέχοντας σε μια περιπέτεια που είχε ανοιχτούς ορίζοντες και ήθελε να επαναδιαπραγματευτεί τη μαρξιστική σκέψη.
Οι άνθρωποι του περιοδικού- ανάμεσά τους και ο Ρολάν Μπαρτ- παρά τις διαφορές τους, είχαν οι περισσότεροι ορισμένα βασικά κοινά στοιχεία: πήραν μέρος ενεργά στην αντίσταση κατά του ναζισμού, αλλά αποχώρησαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα, καθώς ήταν αντίθετοι με τη σταλινική του εκδοχή. Ο Σαρτρ εγκαλούσε τον Αξελό για εγκατάλειψη του κομμουνισμού και ο Αξελός τον Σαρτρ για μη πρωτότυπη σκέψη.
Ο Κώστας Αξελός- γεννημένος τον Ιούνιο του 1924 στην Αθήνα- κινήθηκε σε ένα ευρύ φάσμα φιλοσοφικής έρευνας, από τον Ηράκλειτο μέχρι τον Μαρξ και από τον Νίτσε μέχρι τον Χάιντεγκερ. Δίδαξε Φιλοσοφία στη Σορβόννη- όπου είχε κάνει και τις σπουδές του - από το 1962 μέχρι το 1973 και μετείχε ενεργά στις ιδεολογικές μεταπολεμικές ζυμώσεις. Είχε φτάσει στο Παρίσι στα τέλη του 1945, με το περίφημο πλοίο «Ματαρόα», στο οποίο- με πρωτοβουλία του διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Οκτάβιου Μερλιέ- είχαν βρει καταφύγιο διανοούμενοι, όπως οι Κορνήλιος Καστοριάδης, Νίκος Σβορώνος, Κώστας Παπαϊωάννου, Γιώργος Κανδύλης, Αριστομένης Προβελέγγιος, Μάνος Ζαχαρίας, Μέμος Μακρής κ.ά.
Έναν χρόνο πριν, στα Δεκεμβριανά, είχε συλληφθεί και ζήσει εικονική εκτέλεση στα κρατητήρια της Ασφάλειας, ενώ αργότερα θα αποδράσει από το στρατόπεδο όπου είχε φυλακιστεί, για να καταδικαστεί (ερήμην) σε θάνατο. Ήδη από το 1946, το ΚΚΕ- στο οποίο είχε ενταχθεί στα 17 του- ήταν γι΄ αυτόν παρελθόν. Σε συνέντευξή του το 2004, που δημοσίευσαν «ΤΑ ΝΕΑ», είχε χαρακτηρίσει τον εαυτό του «στοχαστή» περισσότερο, παρά «φιλόσοφο».
«Είναι λέξη μεγαλόηχη, ψευτοποιητική, αλλά αυτό είναι. Αυτός που σκέφτεται», είχε πει. Κεντρική θέση στο έργο του είχε η διαπραγμάτευση της τεχνολογικής διάστασης της σύγχρονης κοινωνίας, αρχίζοντας από το «Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής- Από την αλλοτρίωση του ανθρώπου, στην κατάκτηση του κόσμου» (Καστανιώτης) που κυκλοφόρησε το 1961 (ήταν μία από τις δύο διδακτορικές του διατριβές), μέχρι το «Προς την πλανητική σκέψη» (Εστία) αλλά και πολλά ακόμη έργα.
«Ο πολιτισμός θα τεχνικοποιείται όλο και περισσότερο. Θα συνεχίσουν να υπάρχουν συγκρούσεις ανάμεσα σε λαούς. Και θα υπάρχουν και κάποιοι στοχαστές και ποιητές ως μετέωρα, μη οργανικά μέρη της ολότητας, αλλά φευγαλέα αποσπάσματά της», προέβλεπε στην ίδια συνέντευξη.
Ενώ για την ίδια τη φιλοσοφία δεν ήταν αισιόδοξος: «Φαίνεται ότι πνέει τα λοίσθια». Διότι «οι επιστήμες του ανθρώπου και της φύσης την έχουν εγκαταλείψει». Ως σημαντικότερους στοχαστές στην Ιστορία της ανθρωπότητας, ο Έλληνας φιλόσοφος- του οποίου το έργο μεταφράστηκε σε 16 γλώσσες- θεωρούσε τον Ηράκλειτο, τον Σοφοκλή, τον Σαίξπηρ, τον Έγελο, τον Μαρξ, τον Νίτσε, τον Χέλντερλιν, τον Ρεμπό, τον Χάιντεγκερ και τον Ντοστο- γιέφσκι...
Ηκηδεία του θα γίνει την ερχόμενη Πέμπτη στις 14.30 στο νεκροταφείο του Μονπαρνάς, στο Παρίσι