Παγκόσμια Τράπεζα: Το σοκ στις τιμές που προκάλεσε ο πόλεμος θα διαρκέσει για χρόνια
1.Η τελευταία εκθεση της CIA, για τις μεγάλες απειλές στον κόσμο μας, όπως την καταγράφει το γαλλικό περιοδικό «Λε Πουάν» σε ειδική έκδοσή του, περιγράφει με επιτυχία πολλές εξελίξεις και προσφέρει πολύτιμη τροφή για σκέψη και προβληματισμό. Αποφεύγει επιμελώς δε να κάνει πολιτικού περιεχομένου υποδείξεις. Πλην όμως, ο αναγνώστης της έκθεσης, καταλαβαίνει αμέσως ότι στον αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο, οι δυνάμεις του αυταρχισμού και του επιθετικού ολοκληρωτισμού θα δώσουν τον υπέρ πάντων αγώνα κατά της δυτικού τύπου φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Η δε έννοια που η CIA δίνει στον όρο φιλελεύθερη, στην ουσία υπονοεί τη δυτική σοσιαλδημοκρατία. Με άλλα λόγια, η έρευνα της αμερικανικής υπηρεσίας, εμμέσως, πλην όμως σαφώς, θέτει θέμα ορισμού και προσδιορισμού του καπιταλισμού ως αφετηρίας της μεικτής οικονομίας που ισχύει στο δυτικό κόσμο.
Κατ' επέκταση, πέρα από την αντιπαράθεση αυταρχισμού και δημοκρατίας, έχουμε και σύγκρουση καπιταλισμών, γεγονός που κάνει τον αναδυόμενο κόσμο μας εξαιρετικά επικίνδυνο, ολισθηρό και πολύπλοκο. Διότι οι παράγοντες και συντελεστές που υπεισέρχονται στην αντιπαράθεση αυτή δεν έχουν πολλές ομοιότητες με τους αντίστοιχους παραδοσιακούς που χρησιμοποίησαν οι Μαρξ και οι νεοκλασσικοί θεμελιωτές της πολιτικής οικονομίας.
Για παράδειγμα, όταν ο Καρλ Μαρξ έγραφε για την πρωτογενή συσσώρευση κεφαλαίου, δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί κάποιον να τον κάνει δισεκατομμυριούχο μέσα σε λίγες εβδομάδες και εκατομμυριούχο σε διάστημα μισής ώρας. Στην εποχή του, η τεχνητή νοημοσύνη και η ψηφιακή οικονομία δεν ήσαν γνωστές ούτε κάνει ως αναφορές επιστημονικής φαντασίας.
Πέρα από τις παραπάνω θεωρήσεις, η έκθεση της CIA επισημαίνει ότι η ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας είναι πολύ πιο σοβαρή από κάποιες επίπεδες ερμηνείες «καφενειακού επιπέδου». Από πλευράς εντυπώσεων, επισημαίνεται ότι η ρωσική εισβολή έριξε περισσότερους πρόσφυγες στους δρόμους από ό, τι είχε δει η Γηραιά Ήπειρος μετά την κατάρρευση της ναζιστικής Γερμανίας. Η σύγκρουση έχει επίσης προκαλέσει παγκόσμια ενεργειακή κρίση. Έχει αυξήσει το φάσμα των ελλείψεων τροφίμων.
Έχει εξάρθρώσει πλανητικές γραμμές παραγωγής. Επιτάχυνε την αύξηση του πληθωρισμού. Έχει προκαλέσει διαδοχικές κοινωνικές εντάσεις. Και δεν έχει τελειώσει ακόμα: ο ρωσικός στρατός συνεχίζει την επίθεσή του στην Ουκρανία. Ζούμε την «αρχή μίας αλλαγής εποχής», παρατηρούν οι συντάκτες της έκθεσης, τονίζοντας όμως ότι ο δυτικός κόσμος διαθέτει δυνατότητες αποτελεσματικής άμυνας. Ωστόσο τις δυνατότητες αυτές, η συμμαχία των αυταρχικών χωρών διαθέτει ισχυρά πολιτικά, επικοινωνιακά και οικονομικά μέσα υπονόμευσής τους.
«...Η διεθνής φιλελεύθερη και δημοκρατική τάξη υπάρχουν τρόποι να κλονιστεί είτε από κρατικούς παράγοντες (Ιράν, Β.Κορέα) είτε από τρομοκρατικές οντότητες, όπως το Ισλαμικό Κράτος, η Αλ Καϊντά και η Χεζμπολλάχ, είτε από μεγάλα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματατος και διακίνησης ναρκωτικών...
"....Το Πεκίνο, η Μόσχα, η Τεχεράνη και η Πιονγκγιάνγκ έχουν επιδείξει την ικανότητα και την πρόθεση τους να προωθήσουν τα συμφέροντα τους εις βάρος των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους....". Οι κύριοι αντίπαλοι και ανταγωνιστές των Ηνωμένων Πολιτειών βελτιώνουν τις στρατιωτικές, κυβερνοεπιθέσεις και άλλες δυνατότητες τους και δεν διστάζουν να τις χρησιμοποιήσουν, γεγονός που αυξάνει τους κινδύνους για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, αποδυναμώνοντας τη συμβατική αποτροπή μας και επιδεινώνοντας τη μακροχρόνια απειλή που θέτουν τα όπλα μαζικής καταστροφής....», σημειώνει η έκθεση, της οποίας δημοσιεύουμε αποκλειστικά αποσπάσματα.
Προειδοποιεί δε ότι οι συλλογικές και διεθνικές απειλές – κλιματική αλλαγή, διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής, απειλές στον κυβερνοχώρο, τρομοκρατία, στρατιωτικοποίηση του διαστήματος, πανδημίες – βαραίνουν ολόκληρο τον πλανήτη.
Σε αυτό το κρίσιμο πλαίσιο, οι προβλέψεις των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών συμβάλλουν στην πρόβλεψη μελλοντικών κρίσεων, είτε ανθρωπιστικών, οικονομικών, περιβαλλοντικών, στρατηγικών. Η δε ετήσια αξιολόγησή τους για τα εθνικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών (Η ετήσια αξιολόγηση απειλών της υπηρεσίας πληροφοριών των ΗΠΑ) μόλις μεταφράστηκε στα γαλλικά (Les Nouvelles Menaces sur notre monde vues par la CIA, Editions des Equateurs.
Ποια η ρωσική επιρροή
«.....Αναμένουμε από τη Μόσχα να παραμείνει μια ισχυρή δύναμη και μια τρομερή πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες σε ένα μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό πλαίσιο κατά την επόμενη δεκαετία. Η Ρωσία θα συνεχίσει να επιδιώκει τα συμφέροντά της ανταγωνιστικά, μερικές φορές συγκρουόμενη και προκλητικά, μεταξύ άλλων πιέζοντας να κυριαρχήσει στην Ουκρανία και σε άλλες "κοντινές χώρες", ενώ παράλληλα θα διερευνήσει ευκαιρίες για την επίτευξη μιας πιο σταθερής σχέσης με την Ουάσιγκτον. (...) Η Ρωσία χρησιμοποιεί τη διαφθορά ως αποτελεσματικό εργαλείο εξωτερικής πολιτικής για να προωθήσει τους γεωπολιτικούς της στόχους και να αγοράσει επιρροή σε άλλες χώρες. Ωστόσο, η διαφθορά αποτελεί επίσης μακροπρόθεσμη εγχώρια ευπάθεια, καθώς και τροχοπέδη στις οικονομικές επιδόσεις και την ικανότητα της Ρωσίας να προσελκύσει επενδύσεις. (...)
Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανόν στον οικονομικό τομέα, οι σχέσεις της με την Κίνα να γίνουν ασταθείς. Παρ' όλα αυτά, πιστεύουμε ότι η Ρωσία θα παραμείνει ο μεγαλύτερος και ισχυρότερος αντίπαλος των Ηνωμένων Πολιτειών σε όπλα μαζικής καταστροφής στο εγγύς μέλλον, καθώς επεκτείνει και εκσυγχρονίζει τις ικανότητές της στον τομέα των πυρηνικών όπλων και αυξάνει τις δυνατότητες των στρατηγικών και μη στρατηγικών όπλων της. (...) Η Ρωσία παρουσιάζει μια από τις πιο απειλητικές ξένες επιρροές για τις Ηνωμένες Πολιτείες, χρησιμοποιώντας τις υπηρεσίες πληροφοριών, τους πληρεξούσιους και τα μεγάλης κλίμακας εργαλεία επιρροής της για να προσπαθήσει να διαιρέσει τη Δύση και να αυξήσει την επιρροή της σε όλο τον κόσμο, ενώ προσπαθεί να υπονομεύσει την παγκόσμια θέση των ΗΠΑ, να ενισχύσει τη διχόνοια εντός των ΗΠΑ και να επηρεάσει τους Αμερικανούς ψηφοφόρους και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. (...)....», αναφέρει μεταξύ άλλων η έκθεση. ΟΧΙ χωρίς να τονίζει ότι η περιοχή μας γενικά θα είναι από τις πιο ευάλωτες σε αντιδημοκρατικές και προπαγανδιστικές επιθέσεις αλλά και σε προβλήματα που θα προκύπτουν από υγειονομικές και περιβαλλοντικές κρίσεις.
Συμπέρασμα: Ο κόσμος ενώ θα οδεύει προς το 2040 θα γίνεται εξαιρετικά ολισθηρός και η δημοκρατική Ευρώπη έχει πλέον μύριους λόγους να ενισχύσει την οντότητά της και το πολιτιστικό της κύρος.
2.Παγκόσμια Τράπεζα: Το σοκ στις τιμές που προκάλεσε ο πόλεμος θα διαρκέσει για χρόνια
Μια δυσοίωνη εικόνα για την πορεία του πληθωρισμού σκιαγραφεί η νέα έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για την αγορά των commodities (Commodity Markets Outlook) προειδοποιώντας πως το σοκ στις τιμές των τροφίμων και της ενέργειας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια!
Ο στασιμοπληθωρισμός μας χτυπά την πόρτα!
Οι διεθνείς τιμές σε τρόφιμα και ενέργεια αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνονται μέσα στη χρονιά συντηρώντας το υψηλό κόστος και τις αυξημένες πληθωριστικές πιέσεις στην παγκόσμια αγορά. Συνολικά οι τιμές των commodities θα μείνουν πολύ πάνω από τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας. Ωστόσο το σοκ του πολέμου στον ευρύτερο κλάδο των commodities προκάλεσε αλλαγές στα μοτίβα του παγκόσμιου εμπορίου, της παραγωγής και της κατανάλωσης με τρόπους που θα κρατήσουν τις τιμές σε ιστορικά υψηλά επίπεδα τουλάχιστον μέχρι και τα τέλη του 2024.
Σύμφωνα με την έκθεση, η πίεση στις τιμές των commodities σε συνδυασμό με την περαιτέρω αύξηση στο κόστος του εμπορίου και των μεταφορών λόγω του πολέμου σημαίνει πως έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο παρατεταμένου υψηλού πληθωρισμού, που αυξάνει σημαντικά και την απειλή του στασιμοπληθωρισμού.
«Πρόκειται για το ισχυρότερο σοκ που βιώνουμε στα commodities από τη δεκαετία του '70» ανέφερε χαρακτηριστικά ο αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Ίντερμιτ Γκιλ, επισημαίνοντας πως το σοκ αυτό ενισχύεται και από το ντόμινο των περιορισμών στο εμπόριο των τροφίμων, των καυσίμων και των λιπασμάτων. Δεν είναι τυχαίο πως οι εξελίξεις αυτές «έχουν αρχίσει να ενισχύουν το φάσμα του στασιμοπληθωρισμού» σχολίασε, προειδοποιώντας για την ανάγκη λήψης μέτρων για την αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης και την αποφυγή κινήσεων που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την παγκόσμια οικονομία.
«Καυτές» ενεργειακές τιμές
Συγκεκριμένα οι ενεργειακές τιμές εκτιμάται πως θα εκτιναχθούν κατά πάνω από 50% συνολικά μέσα στη χρονιά, ήτοι σε σχεδόν διπλάσια επίπεδα από το 2021. Αν και από το 2023 θεωρείται πως θα αρχίσουν να υποχωρούν κατά 12,3%, μια καθοδική πορεία που θα συνεχιστεί και το 2024.
Ο συνδυασμός του πολέμου, των προβλημάτων στο εμπόριο και την παραγωγή θα κρατήσει την τιμή του Brent πάνω από το όριο των 100 δολαρίων το βαρέλι καθ' όλη τη διάρκεια του 2022. Στα επίπεδα αυτά μιλάμε για το υψηλότερο σημείο της τιμής από το 2013 που αναλογεί σε μια αύξηση κατά πάνω από 40% σε σχέση με τα περσινά επίπεδα. Για το 2021 ο μέσος όρος της τιμής του πετρελαίου διαμορφώθηκε στα 70,40 δολάρια.
Για το 2023 η τιμή του Brent αναμένεται να υποχωρήσει γύρω στα 92 δολάρια το βαρέλι, παραμένοντας ωστόσο σταθερά πολύ πάνω από τον μέσο όρο τιμής της προηγούμενης πενταετίας, που ήταν στα 60 δολάρια το βαρέλι.
Σήμερα στις διεθνείς αγορές η τιμή του Brent ανεβαίνει στα 104,40 δολάρια το βαρέλι, έχοντας μεν υποχωρήσει από το ρεκόρ των 127,98 δολαρίων στα τέλη Μαρτίου, αλλά παραμένοντας σταθερά πάνω από το όριο των 100 δολαρίων.
Οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη αναμένεται να διπλασιαστούν μέσα στη χρονιά, ενώ οι τιμές του άνθρακα αναμένεται να καταγράψουν αύξηση κατά 80%. Αμφότερες σε νέα ιστορικά υψηλά επίπεδα.
Το ψωμί... ψωμάκι
Εκτός της ενέργειας, οι τιμές σε έτερους κλάδους των commodities όπως τα αγροτικά προϊόντα και τα μέταλλα θα αυξηθούν περίπου κατά 20% μέσα στο 2022 και θα παρουσιάσουν μετριοπαθή υποχώρηση τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Οι τιμές των μετάλλων θα αυξηθούν κατά 16% μέσα στο 2022, πριν υποχωρήσουν κάπως μέσα στο 2023, παραμένοντας ωστόσο σε «τσουχτερά» επίπεδα.
Πιο μεγάλη η πίεση για τις τιμές των τροφίμων που προβλέπεται πως θα αυξηθούν κατά 22,9% φέτος, πριν υποχωρήσουν κατά 10,4% από την επόμενη χρονιά. Αν και σημειώνεται πως οι τιμές των τροφίμων είχαν ήδη αυξηθεί κατακόρυφα πέρυσι σε ποσοστό 31% δημιουργώντας ένα ασφυκτικό περιβάλλον για τα νοικοκυριά, κυρίως στις λιγότερο πλούσιες χώρες.
Ειδικά για συγκεκριμένα αγροτικά προϊόντα, όπως τα σιτηρά και τα μαγειρικά έλαια, δεδομένου του ρόλου που παίζουν η Ρωσία και η Ουκρανία στην παγκόσμια παραγωγή τους, οι αυξήσεις θα κινηθούν στα υψηλότερα επίπεδα από το 2008. Οι τιμές των σιτηρών θα αυξηθούν κατά τουλάχιστον 40% μέσα στη χρονιά, παραμένοντας σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Γεγονός που θα ασκήσει πολύ μεγάλες πιέσεις σε αναπτυσσόμενες οικονομίες που έχουν πολύ μεγάλη εξάρτηση από τα ρωσικά και ουκρανικά σιτηρά.
Η Τράπεζα «βλέπει» την τιμή των χειμερινών σιτηρών να κινείται φέτος στα 380 δολάρια ανά μετρικό τόνο και να πέφτει ελάχιστα γύρω στα 370 δολάρια τόσο το 2023 όσο και το 2024. Ο μέσος όρος τιμής πέρυσι ήταν στα 315 δολάρια και το 2020 στα 232 δολάρια ανά μετρικό τόνο.
Ο πόλεμος, όπως και η εξέλιξη του, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο. Οι συνέπειες της σύρραξης είναι ήδη ορατές, ωστόσο σε περίπτωση ενός παρατεταμένου πολέμου, με επιπλέον κυρώσεις κατά της Ρωσίας, το τοπίο θα γίνει ακόμη πιο δυσμενές ωθώντας περαιτέρω τις τιμές.
Σχολιάζοντας τα στοιχεία της έκθεσης, ο οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας Τζον Μπάφς έκανε λόγο για ένα εκρηκτικό κοινωνικό μείγμα που αυξάνει τον κίνδυνο μιας επισιτιστικής κρίσης. «Η κάθετη αύξηση των τιμών στην ενέργεια και τα λιπάσματα θα οδηγήσουν σε πτώση της παραγωγής τροφίμων κυρίως στις αναπτυσσόμενες οικονομίες» εξήγησε, τονίζοντας πως η μείωση της παραγωγής και η πτώση της ποιότητας θα επηρεάσει την διαθεσιμότητα των τροφίμων, τα επίπεδα των εισοδημάτων και τελικά την ποιότητα ζωής των πολιτών, κυρίως δε, των πιο φτωχών κρατών.
Αποχαιρετισμός... στην πράσινη ανάπτυξη
Η έκθεση κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τα σχέδια πράσινης μετάβασης των οικονομιών. Όχι μόνο διότι ο πόλεμος αναγκάζει πολλές χώρες να στραφούν σε ρυπογόνες πηγές ενέργειας, όπως ο λιγνίτης, για την κάλυψη των αναγκών τους, αλλά και επειδή το ράλι στις τιμές των πρώτων υλών απειλεί να εκτροχιάσει και να καθυστερήσει την μετάβαση σε καθαρότερες μορφές ενέργειας.
Η εκτίναξη των τιμών των μετάλλων αυξάνει κάθετα το κόστος των project ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για την ολοκλήρωση των οποίων απαιτούνται μέταλλα όπως το αλουμίνιο και το νικέλιο. Το ίδιο ισχύει για την στροφή στην ηλεκτροκίνηση. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η αγορά νικελίου, καθώς η Ρωσία αναλογεί στο 6% της παγκόσμιας παραγωγής νικελίου, αλλά συγκεντρώνει το 20% της αγοράς υψηλής ποιότητας νικελίου που απαιτείται για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων.
Είναι χαρακτηριστικό πως πολλές χώρες ανακοίνωσαν πως θα αυξήσουν την παραγωγή ορυκτών καυσίμων και θα παγώσουν σχέδια που έχουν να κάνουν με την πορεία απολιγνιτοποίησης τους.