1.Ο αείμνηστος Ευάγγελος Κωφός υπήρξε Πρεσβευτής Εμπειρογνώμων για βαλκανικά θέματα στο Υπουργείο Εξωτερικών. Μετά την αφυπηρέτησή του το 1995, προσκλήθηκε ως Επισκέπτης Καθηγητής στο Brasenose College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Είναι Διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και έχει δίπλωμα Master Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Georgetown (Washington, D.C.), και πτυχίο Bachelor Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Ohio.
Είναι μέλος των Δ.Σ. του ΙΜΧΑ και του Ιδρύματος Μουσείου του Μακεδονικού Αγώνα (ΙΜΜΑ). Είναι επίσης μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Κέντρου 'Ερευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης, καθώς και τηςΤιμητικής Επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
'Εχει στο ενεργητικό του σημαντικό αριθμό βιβλίων και πραγματειών για την ιστορία και τις σύγχρονες εξελίξεις των Βαλκανίων, ιδιαίτερα της Μακεδονίας. Δύο βιβλία του βραβεύτηκαν από την Ακαδημία Αθηνών.
Ο Ευάγγελος Κωφός, λόγω της ευρείας και διεθνούς επιστημονικής του αναγνώρισης, εξελέγη και διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής Ελληνικών Σπουδών στο Brasenose College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Επίσης βραβεύθηκε τρεις φορές από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο της ακαδημαϊκής προσφοράς του.
Τον Δεκέμβριο του 1998 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος απένειμε στον Ευάγγελο Κωφό τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος, σε αναγνώριση του συνολικού έργου και των διακεκριμένων υπηρεσιών του στην πατρίδα. Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς κάποιον Έλληνα πολίτη που να κέρδισε πιο επάξια τη μεγάλη αυτή διάκριση. Ο ρόλος του ως εμπειρογνώμονα των βαλκανικών θεμάτων στο υπουργείο των Εξωτερικών για πάνω από 30 χρόνια (1962-1995) τον ανέπλεξε σε όλες τις περιπέτειες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ειδικά στον χειρισμό του Μακεδονικού Ζητήματος, δίπλα σε γενεές διπλωματών και υπουργών. Η σοβαρότητα των αναλύσεών του, η βαθιά γνώση των θεμάτων, η μεγάλη μνήμη, η οξύνοια αλλά και η μετριοπάθειά του εκτιμήθηκαν από όλους όσοι συνεργάστηκαν μαζί του. Ρεαλιστής, αλλά ταυτόχρονα αισιόδοξος, δεν έπαυσε να πιστεύει στη δυνατότητα επίλυσης του Μακεδονικού με γνώμονα τη λογική και την καλή πίστηˑ εξ ου και η πικρία του όταν αποχώρησε από την υπηρεσία. Το momentum είχε χαθεί.
Ομως ο Κωφός είχε και μια άλλη ιδιότηταˑ κι αν δεν ήταν η μοναδική του αγάπη, σίγουρα είναι αυτή που θα του εξασφαλίσει τη μεταθανάτια μνήμη. Ηταν ένας κορυφαίος ιστορικός, διεθνών προδιαγραφών. Με μεταπτυχιακές σπουδές Διεθνών Σχέσεων στο Georgetown University (Washington) και διδακτορικό δίπλωμα στην Ιστορία, από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (Birbeck College), υπό την επίβλεψη του Ντάγκλας Ντάκιν, εκπόνησε επιβλητικό ερευνητικό έργο, στα ελληνικά και τα αγγλικά. Κάλυψε όλες τις όψεις του Μακεδονικού κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα, αλλά επίσης μελέτησε σε βάθος το Ανατολικό Ζήτημα και τις διαβαλκανικές σχέσεις. Λόγω της νηφαλιότητας των απόψεων και της αρχειακής τεκμηρίωσης, τα βιβλία και τα άρθρα του έγιναν έργα αναφοράς διεθνώς.
Αξίζει να αναφερθούν, πέραν των πολυάριθμων συνεισφορών του σε διεθνή περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων, τα βιβλία του «Nationalism and Communism in Macedonia» (1964), «Greece and the Eastern Crisis 1875-1878» (1975), με κολακευτικό πρόλογο του W.N. Medlicott, καθώς και τα μακροσκελή κείμενά του στην Ιστορία του Ελληνικού Εθνους και στον τόμο «Μακεδονία – 4.000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού» της Εκδοτικής Αθηνών. Λόγω της ευρείας και διεθνούς επιστημονικής του αναγνώρισης εξελέγη και διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής Ελληνικών Σπουδών στο Brasenose College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Βραβεύτηκε επίσης τρεις φορές από την Ακαδημία Αθηνών, την τελευταία φορά το 2010, για το σύνολο της ακαδημαϊκής προσφοράς του.
Ο Κωφός ήταν γέννημα και θρέμμα της Μακεδονίας, γόνος οικογενείας της Εδεσσας αναμεμειγμένης για δύο γενιές στους εθνικούς αγώνες. Ομως ο δικός του αγώνας ήταν ακαδημαϊκός. Μολονότι ανδρώθηκε στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου και των εσωτερικών παθών που αναμοχλεύτηκαν, κατάφερε να αποφύγει τις κακοτοπιές του εθνικισμού και του αντικομμουνισμού, ακόμα και σε εποχές που οι δυνάμεις αυτές ήταν ισχυρότατες. Μελέτησε τα φαινόμενα αυτά σε βάθος, αλλά δεν παρασύρθηκε στη δίνη τους.
Δεν τον ενδιέφερε η προπαγάνδα. Ισως δεν είναι τυχαίο ότι το κλασικό έργο του «Nationalism and Communism» δεν μεταφράστηκε ποτέ στα ελληνικά. Έριξε όλο το βάρος του στη νηφάλια ιστορική έρευνα και τη βοήθησε να ανθήσει ειδικά στη Θεσσαλονίκη. Υποστήριξε με κάθε μέσο τα ερευνητικά ιδρύματά της και συνέβαλε στην ανάδειξη μιας νέας γενιάς ιστορικών, ειδικών στα βαλκανικά θέματα. Μετά το Ιδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, με το οποίο συνδέθηκε στενά για χρόνια, ιδιαίτερα επένδυσε στο Ιδρυμα του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος.
Βοήθησε σημαντικά στην αναβάθμισή του ως επιστημονικού φορέα και εκεί κατέθεσε το αρχείο του. Μετά την αφυπηρέτησή του συνεργάστηκε στενά με το ΕΛΙΑΜΕΠ, με το μάτι στραμμένο πλέον στις σύγχρονες και επικίνδυνα κλιμακούμενες βαλκανικές περιπλοκές. Προϊόντα των συνεργασιών αυτών υπήρξαν αρκετοί συλλογικοί τόμοι, τους οποίους συνεπιμελήθηκε και όπου φαίνεται πόσο ευρεία ήταν η επιστημονική οπτική γωνία του. Καταλάβαινε τη σημασία των αρχείων και των επιχειρημάτων, αλλά επίσης των συμβόλων και, βέβαια, των ταυτοτήτων –με την έννοια που εξετάζουν το θέμα οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι– ενός παράγοντα που εμφανίζεται όλο και περισσότερο στα ύστερα κείμενά του.
Ενας κορυφαίος ιστορικός, διεθνών προδιαγραφών, ο πατριάρχης των μακεδονικών σπουδών στην Ελλάδα, αλλά και ένας κοσμοπολίτης με χιούμορ, όραμα και πάθος για ό,τι καταπιανόταν.
Οι νεκρολογίες του είδους αυτού, λόγω των αναγκαίων βιογραφικών τους στοιχείων, αδικούν τους αποβιώσαντες. Γιατί ο Ευάγγελος Κωφός δεν ήταν μόνον ο πατριάρχης των μακεδονικών σπουδών στην Ελλάδα, ένας έγκριτος βαλκανιολόγος και η ζωντανή μνήμη του υπουργείου των Εξωτερικών. Ηταν ένας κοσμοπολίτης με χιούμορ, ένας άνθρωπος οξυδερκής αλλά και ζεστός, που ήξερε πώς να βγάζει από όλους τον καλύτερό τους εαυτό, προσιτός και ενθαρρυντικός στους νέους επιστήμονες, με όραμα και πάθος για ό,τι καταπιανόταν, μάλιστα για τη Μακεδονία. Θα τον σκεπάσει στοργικά το χώμα της γενέτειράς του Εδεσσας –ήταν η επιθυμία του– αλλά η ακαδημαϊκή κληρονομιά του δεν θα ξεχαστεί ποτέ.
* Ο κ. Βασίλης Κ. Γούναρης είναι καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ, πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας.