Ένα μπαράζ θετικών ανακοινώσεων από διεθνείς οργανισμούς και ανεξάρτητους οίκους προβλέψεων έχει βγει στο φως της δημοσιότητας τελευταία. Από την Κομισιόν και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τα μηνύματα για την πορεία της οικονομίας μας είναι θετικά. Η πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ για την ελληνική οικονομία είναι αισιόδοξη γιατί προβλέπει ικανοποιητική άνοδο του ΑΕΠ μας εν μέσω του χάους που επικρατεί στις τιμές ενέργειας.
Από διεθνείς οίκους αξιολόγησης ανακοινώνεται μια συνεχής αναβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας, παρά το ότι είναι γνωστό το δυσθεώρητο Δημόσιο χρέος της χώρας μας. Ο υπουργός των Οικονομικών, κος Σταϊκούρας που επιμελώς απέχει από λαϊκισμούς και έχει αποδείξει ότι είναι ειλικρινής, πρόσφατα δήλωσε ότι το 2021 υπήρξε σημαντική αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και ότι τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αποδεικνύουν την ορθότητα και αποτελεσματικότητα της οικονομικής πολιτικής που εφαρμόζει η κυβέρνηση καθ' όλη την περίοδο των παρατεταμένων και σφοδρών κρίσεων.
Όταν ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ακρίβεια δοκιμάζουν τις αντοχές όλων των εισοδημάτων, φυσιολογικό είναι να αναρωτιέται κανείς ποια είναι η πραγματικότητα. Πλήθος πολιτών εδώ και μήνες βρίσκονται στα «κάγκελα» λόγω της περίφημης ρήτρας αναπροσαρμογής που έχει εξωθήσεις τα τιμολόγια ηλεκτρικού και φυσικού αερίου στα ουράνια, ενώ η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης και των καυσίμων για κίνηση των οχημάτων κυριολεκτικά έχει εξαθλιώσει τις τσέπες όλων μας. Από την άλλη μεριά όμως είδαμε τις ημέρες του Πάσχα μια άνευ προηγουμένου έξοδο από τις μεγάλες πόλεις με ανάλογα έξοδα που σε κάνουν να αναρωτιέσαι ποιο τελικά είναι το πραγματικό ύψος των εισοδημάτων. Ισχύει ή είναι μύθος το ρητό που λέει ότι «οι αριθμοί ευημερούν, αλλά ο κόσμος πεινάει»; Ας κοιτάξουμε λοιπόν πιο βαθιά τα στατιστικά στοιχεία προκειμένου να ερμηνεύσουμε σωστά ποιες είναι οι τάσεις του σήμερα και τι μέλλει γενέσθαι αύριο.
Πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα
Η ΕΛΣΤΑΤ υπολογίζει το διαθέσιμο εισόδημα αφού, στο υπάρχον Εθνικό εισόδημα, προστεθούν όλα τα επιδόματα και βοηθήματα που προσφέρει το κράτος και αφαιρεθούν οι άμεσοι και έμμεσοι φόροι. Τα στοιχεία αυτά τα έχουμε εκφράσει σε σταθερές τιμές του 2021, δηλαδή του τελευταίου έτους που γνωρίζουμε καλύτερα την αγοραστική αξία του χρήματος. Στη συνέχεια και εφόσον τα στοιχεία αυτά υπολογιστούν βάσει του πληθυσμού (πίνακας 1) μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για το πώς έχει εξελιχθεί το εισόδημα κατά κεφαλήν την περίοδο από το 1999 έως το 2021.
Πράγματι είναι εντυπωσιακή η άνοδος του μέσου πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος το περσινό έτος, γιατί έχει καλύψει τις απώλειες από το 2012 έως και το 2020. Ταυτόχρονα, σε πραγματικούς όρους η άνοδος του διαθέσιμου εισοδήματος το 2021 υπερκάλυψε τη μεγάλη πτώση του ΑΕΠ που είχαμε το 2020. Εκτός από αυτό ήταν επίσης εντυπωσιακός ο ρυθμός μεταβολής του διαθέσιμου εισοδήματος το 12μηνο που πέρασε. Γεγονός που σημαίνει ότι εφόσον σε ένα βαθμό συνεχιστεί αυτή η ανοδική πορεία μπορεί τα επόμενα 3 χρόνια να φτάσουμε το επίπεδο εισοδημάτων που είχαμε κατά την προ της διεθνούς κρίσης του 2009 περίοδο.
Ας δούμε τώρα τι μηνύματα μπορεί να εξαχθούν όταν το διαθέσιμο εισόδημα συγκριθεί με την εξέλιξη της τελικής κατανάλωσης, γιατί ως γνωστόν όποιο μέρος του εισοδήματος δεν καταναλώνεται αναγκαστικά με κάποιο τρόπο αποταμιεύεται. Στον πίνακα 2 παραθέτουμε για το σύνολο της οικονομίας τη σχέση μεταξύ των δύο αυτών μεγεθών από την εποχή των μνημονίων μέχρι σήμερα. Το σημαντικό σε αυτή την απεικόνιση είναι να δούμε τη διαφορά μεταξύ των δύο μεγεθών.
Όσο η τελικά κατανάλωση είναι μεγαλύτερη από το καθαρό διαθέσιμο εισόδημα προφανώς δεν υπάρχει αποταμίευση για το σύνολο της οικονομίας. Αυτό πράγματι είχε συμβεί την περίοδο των μνημονίων που ζούσαμε με δανεικά και εισροές κεφαλαίων από το εξωτερικό που επενδύονταν στην Ελλάδα και δημιουργούσαν εισοδήματα. Είναι δε προφανές ότι όταν η οικονομική πολιτική είναι αποτελεσματική και κατορθώνει να μικρύνει ή και να εξαφανίσει τη διαφορά μεταξύ της μεγαλύτερης κατανάλωσης από το διαθέσιμο εισόδημα, τότε μπορούμε να μιλάμε για επιτυχία. Και η επιτυχία αυτή καταλήγει στη δυνατότητα δημιουργίας αποταμίευσης που είναι το οξυγόνο για κάθε μορφή επένδυσης. Το συμπέρασμα από τον πίνακα 2 είναι ότι το 2021 είναι το «καλύτερο» έτος από πλευράς βελτίωσης της αποταμιευτικής ικανότητας της οικονομίας εφόσον η απόσταση του διαθέσιμο εισόδημα από την κατανάλωση είναι η μικρότερη από το 2010 έως σήμερα.
Το εισόδημα των συνταξιούχων
Είτε λοιπόν κοιτάξει κανείς την πορεία του διαθέσιμου εισοδήματος, είτε τη σχέση αυτού με την τελική κατανάλωση το αποτέλεσμα είναι ότι βελτιώνεται η βάση της οικονομίας και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες ημέρες. Ας δούμε όμως τα στοιχεία των εισοδημάτων ανά κατηγορία και ιδιαίτερα για όποιες αμοιβές και οφέλη κατευθύνονται στους συνταξιούχους ο αριθμός των οποίων υπολογίζεται σήμερα σε 2,5 εκατομμύρια. Στον πίνακα 3 έχουμε μια χρονοσειρά από το 2008 έως το 2021 όπου αποτυπώνεται το σύνολο των κοινωνικών παροχών, υποσύνολο των οποίων είναι οι συντάξεις κατά μέσο όρο σε ποσοστό 75% κατ' έτος. Τα ποσά είναι εκφρασμένα σε πραγματικές τιμές του 2021 και ανά άτομο ηλικίας από 65 ετών και πάνω ώστε να συμπεριλαμβάνει όλους τους συνταξιούχους. Υπάρχει επομένως μεγάλη συγκρισιμότητα μεταξύ πίνακα 1 και 3 όπου καταγράφεται το διαθέσιμο εισόδημα. Η μόνη διαφορά είναι ότι στην περίπτωση των συντάξεων οι αμοιβές είναι προ φόρων και επομένως το ύψος τους είναι αυξημένο σε σχέση με ότι καθαρά μπαίνει στην τσέπη.
Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι ενώ το διαθέσιμο εισόδημα σε πραγματικούς όρους ανερχόταν συνεχώς μέχρι το 2008 και στη συνέχεια κατέρρευσε λόγω της διεθνούς κρίσης του 2009 και πολύ περισσότερο την περίοδο των μνημονίων, στην περίπτωση των συντάξεων υπάρχει μια σημαντική άνοδος. Η διεθνής κρίση και ύφεση καθώς και το πρώτο μνημόνιο δεν έπληξαν τις αμοιβές των συνταξιούχων και τις διάφορες κοινωνικές παροχές που έπαιρναν όλοι οι ηλικιωμένοι. Σε πραγματικούς μάλιστα όρους από το 2008 έως το 2012 υπήρξε μια αύξηση ανά συνταξιούχο της τάξης των 4.000 ευρώ, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η αύξηση αυτή μπήκε στην τσέπη καθώς ένα πλήθος προνοιακών παροχών και επιδομάτων συνοδεύουν τις συντάξεις. Μετά το 2012 όμως επιβλήθηκε ένα πετσόκομα των συντάξεων που απαίτησε η τρόικα με αποτέλεσμα οι συντάξεις μαζί με τις κοινωνικές παροχές να γκρεμιστούν από σχεδόν 22 χιλιάδες ευρώ το έτος σε περίπου 16 χιλιάδες ανά άτομο, με την προ φόρων μέση σύνταξη να πέφτει κάτω από τα χίλια ευρώ το μήνα.
Τα στατιστικά στοιχεία λοιπόν στην περίπτωση των συντάξεων και των κοινωνικών παροχών δείχνουν πράγματι μια άνοδο των αμοιβών και παροχών το 2021 που είναι όμως της τάξης του 2,5% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Εφόσον όμως τα ποσά αυτά είναι προ φόρων δύσκολα μπορεί να πει κανείς ότι η θεαματική άνοδος του μέσου διαθέσιμου εισοδήματος έχει θετικό αντίκτυπο στην περίπτωση των συνταξιούχων. Σωστά επομένως έχει αναγγείλει η κυβέρνηση ότι θα υπάρξει αύξηση στις συντάξεις από την αρχή του επόμενους έτους.
Πληθωρισμός και τιμολόγια ΔΕΚΟ
Μέχρι το προηγούμενο έτος οι αριθμοί υποστηρίζουν μια σημαντική άνοδο του διαθέσιμου εισοδήματος η οποία, ναι μεν δεν έχει βοηθήσει τους συνταξιούχους, εκφράζει όμως κυρίως τις αμοιβές στον ιδιωτικό τομέα και τα κέρδη των επιχειρήσεων. Ο πληθωρισμός από την άλλη μεριά ροκανίζει τα εισοδήματα όλων των πολιτών με κίνδυνο η βελτίωση που έχει καταγραφεί στο διαθέσιμο εισόδημα το προηγούμενο έτος να κινδυνεύει να εξανεμιστεί σε σημαντικό βαθμό εφέτος. Εφόσον η κυβέρνηση κατορθώσει συνεχίσει τη στήριξη των εισοδημάτων και υπάρξει λίγη τύχη να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, αναπόφευκτα οι τιμές των καυσίμων θα ξεφουσκώσουν έστω και λίγο. Για την ώρα, από πλευράς πληθωρισμού τουλάχιστον δεν είμαστε η χειρότερη χώρα της Ευρώπης (βλέπε πίνακα 4). Υπάρχουν χώρες τρισχειρότερες, όπως η Τουρκία και Μολδαβία και πολύ καλύτερες όπως η Ελβετία και η Γαλλία των οποίων η επιτυχία έγκειται στο γεγονός ότι έχουν μεγάλες ενδογενείς πηγές ενέργειας και καθόλου εξάρτηση από τη Ρωσία. Τελικά ο πληθωρισμός στην Ελλάδα δεν είναι μακράν από το μέσο όρο της ΕΕ ενώ υπάρχουν πάντα ελπίδες για βελτίωση.
Να επισημάνουμε ότι το κύμα της ακρίβειας που καταγράφεται από το τέλος του 2021 είναι το αποτέλεσμα της κατακόρυφης αύξησης των τιμών της ενέργειας αλλά και σε ένα βαθμό της καιροσκοπικής νοοτροπίας των ιδιωτικών επιχειρήσεων που βρήκαν την ευκαιρία να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους τους. Εδώ η αναχαίτιση του κακού είναι δύσκολη. Οι αυξημένες τιμές στο φυσικό αέριο, το πετρέλαιο και το ηλεκτρικό ήλθαν για να μείνουν εφέτος και από ότι φαίνεται και του χρόνου. Άρα η καλή εικόνα και πορεία της οικονομίας και των εισοδημάτων είναι υπό αίρεση. Οι εξελίξεις τους επόμενους μήνες θα δείξει πως θα κατασταλάξουν τα οικονομικά δεδομένα και τι είδους απώλειες θα υπάρξουν για τα εισοδήματα. Στις δυσοίωνες όμως αυτές προοπτικές η Ελληνική οικονομία έχει δύο πυλώνες σταθερότητας και ανάπτυξης. Τον τουρισμό και την ανοικοδόμηση. Από μόνοι τους οι δύο αυτοί κλάδοι έχει υπολογιστεί ότι μπορεί να βαστήξουν την οικονομία σε ένα ρυθμό ανάπτυξης μισή μονάδα πάνω από το μέσο όρο της ευρωζώνης. Δηλαδή στο 3,5% το 2022 όταν η μέση άνοδος της ΕΕ αναμένεται να είναι 3%.