1.«Τα θύματα βρίσκουν τη δύναμη να καταγγέλλουν»
«Καμία δολοφονία με έμφυλη διάσταση δεν είναι, και δεν πρέπει, να αποτιμάται ως ένας αριθμός» τονίζει στα «ΝΕΑ» η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Με τους τόνους του ΣΥΡΙΖΑ και του Κινήματος Αλλαγής να ανεβαίνουν απέναντι στο Μαξίμου στη σκιά της νέας δολοφονίας γυναίκας από τον εν διαστάσει σύζυγό της στη Λάρισα, η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Μαρία Συρεγγέλα χαρακτηρίζει κύριο μέλημα το σπάσιμο του κύκλου βίας. «Η κυβέρνηση προωθεί σειρά μέτρων (...) χωρίς να εκμεταλλεύεται πολιτικά, ζητήματα τόσο σοβαρά όσο είναι οι δολοφονίες γυναικών» είναι η αιχμή της υφυπουργού, αρμόδιας για τη Δημογραφική Πολιτική και την Οικογένεια. «Πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά μέχρι η κουλτούρα ανοχής να εκριζωθεί οριστικά» λέει και αναλύει διεξοδικά το σχέδιο της κυβέρνησης και του υπουργείου της για το φλέγον θέμα που απασχολεί δραματική την κοινή γνώμη.
Από τον περασμένο Ιανουάριο επτά γυναίκες δολοφονήθηκαν στην Ελλάδα από τους συζύγους-συντρόφους τους. Υπάρχει τελικά ή όχι έξαρση στις γυναικοκτονίες;
Καμία δολοφονία με έμφυλη διάσταση δεν είναι, και δεν πρέπει, να αποτιμάται ως ένας αριθμός. Πίσω από αυτές βρίσκονται αδερφές, κόρες, μητέρες που θα μπορούσαν να είναι η δική μας αδερφή, η δική μας κόρη, η δική μας μητέρα. Οπότε το σημαντικό είναι να προλαμβάνουμε τις δολοφονίες γυναικών. Αρα λοιπόν πρώτο και κύριο μέλημά μας, όχι μόνο της κυβέρνησης, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας θα πρέπει να είναι το σπάσιμο του κύκλου της βίας. Η μηδενική ανοχή τόσο στη λεκτική, όσο και στη σωματική απειλή ή κακοποίηση, η μηδενική ανοχή στη σιωπηρή αποδοχή των φαινομένων αυτών. Τα φαινόμενα αυτά δεν είναι καινοφανή. Είναι όμως σίγουρα η στιγμή να προσπαθήσουμε όλοι και όλες μαζί για την εξάλειψή τους.
Τι απαντάτε στις εγκλήσεις ότι ουσιαστικά δεν κατανοείτε το πρόβλημα;
Τα περιστατικά βίας αποτελούν ένα διαχρονικό, σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα και για την αντιμετώπισή του είναι αναγκαία η συνεργασία όλων μας, κοινωνίας και Πολιτείας. Η κυβέρνηση προωθεί σειρά μέτρων και δράσεων για την ουσιαστική καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, χωρίς να εκμεταλλεύεται πολιτικά ζητήματα τόσο σοβαρά, όσο είναι οι δολοφονίες γυναικών.
Είναι όμως αποτελεσματικά τα εργαλεία της Πολιτείας ή μένει να καλυφθεί πολύς δρόμος;
Η δημιουργία ενός ισχυρού πλέγματος προστασίας για τις γυναίκες - θύματα βίας είναι στις προτεραιότητές μας. Δεν μένουμε στη θεωρία, όπως γινόταν στο παρελθόν, αλλά προχωράμε στην πράξη, προωθούμε δράσεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση των περιστατικών έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας και έχουμε κάνει σημαντικά βήματα σε επίπεδο Πολιτείας και κοινωνίας.
Ωστόσο πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά μέχρι η κουλτούρα ανοχής των φαινομένων βίας να εκριζωθεί οριστικά. Οφείλουμε να σεβόμαστε περισσότερο ο ένας τον άλλον, να μη σιωπούμε όταν βλέπουμε ή ακούμε περιστατικά βίας δίπλα μας και να μη διαιωνίζουμε στρεβλά στερεότυπα για τη θέση των δύο φύλων στην κοινωνία μας. Η πολιτεία, πάντως, στηρίζει τα θύματα βίας. Οι γυναίκες δεν είναι μόνες τους, τα επιστημονικά στελέχη των Δομών μας είναι δίπλα τους για να τις βοηθήσουν να ξεφύγουν από το κακοποιητικό περιβάλλον στο οποίο ζουν και να βάλουν ένα τέλος στον εφιάλτη που βιώνουν πολλές φορές μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Το Δίκτυο Δομών μας περιλαμβάνει 43 συμβουλευτικά κέντρα σε όλη την Ελλάδα, τα οποία παρέχουν σε γυναίκες δωρεάν υπηρεσίες ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης, νομικής και εργασιακής συμβουλευτικής, καθώς και 19 Ξενώνες Φιλοξενίας, στους οποίους μπορούν να διαμείνουν γυναίκες θύματα βίας με τα παιδιά τους. Επίσης, το Δίκτυο περιλαμβάνει και την τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900, η οποία λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα και είναι δωρεάν ή με αστική χρέωση, στηρίζει και ενημερώνει τόσο τα ίδια τα θύματα όσο και πρόσωπα από το ευρύτερο περιβάλλον που επιθυμούν να ενημερωθούν για το πώς μπορούν να βοηθήσουν τα θύματα.
Μιλήσατε για αύξηση στις καταγγελίες. Πού το αποδίδετε; Πώς θα το διαχειριστείτε;
Τα στόματα πλέον ανοίγουν και τα θύματα βρίσκουν τη δύναμη να καταγγέλλουν. Στόματα που ήταν κλειστά για χρόνια βρίσκουν το θάρρος να μιλήσουν και να αποκαλύψουν περιστατικά βίας και κακοποίησης. Γιατί γίνεται αυτό τώρα; Γιατί οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Γιατί τώρα τα θύματα βρήκαν ευήκοα ώτα. Γιατί τώρα υπάρχει ένα κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον που τα ακούει, τα στηρίζει, τα προστατεύει, τα ενημερώνει για τα δικαιώματά τους. Είμαστε στο πλευρό των γυναικών - θυμάτων βίας και θέλουμε να τις βοηθήσουμε να αλλάξουν σελίδα στη ζωή τους. Τους στέλνουμε το μήνυμα ότι τις στηρίζουμε και τις προστατεύουμε, ενώ ταυτόχρονα αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας σε βάρος των γυναικών.
2.Ενδοοικογενειακή βία: Η αξία της καταγγελίας
Τα μακροπρόθεσμα οφέλη, τα αντανακλαστικά των πολιτών απέναντι σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και οι κινήσεις στις οποίες μπορεί να προβεί κάποιος για να βοηθήσει.
Προτού προλάβει να στεγνώσει το μελάνι από τα ρεπορτάζ για τις πολύκροτες γυναικοκτονίες στα Γλυκά Νερά και στη Φολέγανδρο, ακόμα δύο συμβάντα, απίστευτης αγριότητας, έλαβαν χώρα τις προηγούμενες μέρες. Με φονικό όπλο ένα μαχαίρι δύο άνδρες επιτέθηκαν στις συζύγους τους – η μία γυναίκα κατέληξε στα χέρια του δράστη, η δεύτερη σώθηκε χάρη στην έγκαιρη επέμβαση της Αστυνομίας. Στην περίπτωση της 31χρονης, που βρέθηκε νεκρή στο σπίτι της στη Δάφνη, η ολιγωρία των αστυνομικών αρχών απεδείχθη μοιραία, καθώς περίοικος φαίνεται να είχε καταγγείλει προ ημερών την ενδοοικογενειακή βία, αλλά οι αρμόδιοι αστυνομικοί «δεν έπραξαν τα δέοντα» [σ.σ. οι δύο αστυνομικοί έχουν τεθεί σε διαθεσιμότητα].
Η βίαιη συμπεριφορά κρυβόταν ανέκαθεν πίσω από τις κλειστές πόρτες, θα ισχυριστούν οι παλαιότεροι. Αυτό, όμως, που τώρα αλλάζει είναι η στάση των άλλων, που πλέον δεν αρκούνται στο να κρυφακούν τους τσακωμούς από τον από πάνω όροφο και να κάνουν τον σταυρό τους, αλλά αναλαμβάνουν δράση, καλούν το «100» ή γνέφουν με νόημα στο θύμα «αν χρειαστείς κάτι, εγώ είμαι εδώ». Σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ., το Σάββατο 31 Ιουλίου έγιναν 30 καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία και ακολούθως 14 συλλήψεις. «Την Κυριακή 1η Αυγούστου οι καταγγελίες έφτασαν τις 41 και οι συλλήψεις τις 29», αναφέρει στην «Κ» η κ. Σοφία Κυριάκου, επικεφαλής του Τμήματος Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της Διεύθυνσης Γενικής Αστυνόμευσης του αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ. Υπενθυμίζεται ότι τον Νοέμβριο του 2019 ιδρύθηκε το εν λόγω τμήμα, με 73 παραρτήματα σε όλη τη χώρα, ενώ έχει ανακοινωθεί η έναρξη λειτουργίας πιλοτικών γραφείων εντός των Α.Τ. με στόχο την καλύτερη διαχείριση των περιστατικών. Η ερμηνεία της αύξησης των καταγγελιών είναι πολυπαραγοντική· το κίνημα #MeToo έχει βοηθήσει να «ανοίξουν τα στόματα», αλλά ταυτόχρονα οι συνθήκες της πανδημίας έχουν πυροδοτήσει περαιτέρω βίαιες συμπεριφορές. «Ο Ιούλιος του 2020 ήταν ο μήνας με τις περισσότερες καταγγελίες – 618», προσθέτει η ίδια, «ωστόσο αν συγκρίνουμε το πρώτο πεντάμηνο του 2020 με εκείνο του 2021 δυστυχώς σημειώθηκαν περισσότερες ανθρωποκτονίες σε ενδοοικογενειακό πλαίσιο, δώδεκα έναντι οκτώ».
Ποιες είναι, όμως, οι κινήσεις στις οποίες πρέπει να προχωρήσουμε αν αντιληφθούμε ότι κάποιος/α βρίσκεται σε κίνδυνο; «Αν αυτό που θέλετε να καταγγείλετε συμβαίνει εκείνη τη στιγμή, καλείτε το 100, ώστε η παρέμβαση να είναι άμεση», απαντά η ίδια. «Σεβόμαστε την ανωνυμία του καταγγέλλοντος, αλλά χρειαζόμαστε κάποιες συντεταγμένες για να δράσουμε, π.χ. μια οδό και ένα κουδούνι των εμπλεκομένων». Αν, ωστόσο, θέλετε να καταγγείλετε κάτι που δεν έχει χαρακτήρα κατεπείγοντος, μπορείτε να απευθυνθείτε στο εξειδικευμένο τμήμα της ΕΛ.ΑΣ. που διαθέτει σχετική τεχνογνωσία.
«Πολλοί άνθρωποι αμφιταλαντεύονται, διότι ως αυτήκοοι μάρτυρες δεν έχουν πλήρη γνώση της κατάστασης και δεν νιώθουν σίγουροι για την καταγγελία», επισημαίνει η κ. Κυριάκου. «Ακούν π.χ. δυνατές φωνές γονιού προς παιδί, αλλά δεν γνωρίζουν αν ταυτόχρονα ασκείται και σωματική βία».
Η κ. Κυριάκου πιστεύει στη συμβολή της καταγγελίας, ακόμα και μακροπρόθεσμα. «Στην Αστυνομία λέτε όσα γνωρίζετε και εμείς θα προχωρήσουμε σε διερεύνηση βάσει πρωτοκόλλου», εξηγεί. «Ακόμα και όταν ενώπιον της Αστυνομίας το θύμα δεν λέει την αλήθεια από φόβο, τα όργανα προβαίνουν σε συστάσεις στον εν δυνάμει θύτη, ενώ κρατούν στο αρχείο την καταγγελία». Άλλωστε και μόνο η παρουσία αστυνομικών στο κατώφλι του διαμερίσματος ή της πολυκατοικίας συχνά δίνει ένα ηχηρό μήνυμα στον δράστη, που ως επί το πλείστον επιτίθεται προς τον πιο αδύναμο, αλλά θορυβείται ενώπιον του ισχυρού.
Απαντήσεις
Προσεχώς θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα της Αστυνομίας πληροφορίες σχετικά με όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε. «Θα απαντήσουμε στα συνηθέστερα ερωτήματα που μας θέτουν», τονίζει η κ. Κυριάκου. «Πολλοί αγνοούν την έννοια του αυτεπάγγελτου, άλλοι δεν αντιλαμβάνονται καν ότι αυτό που υφίστανται είναι ενδοοικογενειακή βία».