Οι περιπέτειες αυτού του άγνωστου αλλά εκπληκτικού ελληνικού κόσμου συγκροτούν μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες σελίδες των Ελλήνων, ιδιαίτερα μετά το σκοτάδι της σταλινικής και γενικά κομμουνιστικής περιόδου.
Το πρωί χθες οι κάτοικοι της Μαριούπολης, πετάχτηκαν από τα κρεβάτια τους, από τον ανατριχιαστικό ήχο των σειρήνων. Γιατί όμως η πόλη αυτή έχει τόσο μεγάλη σημασία για τους Ρώσους αλλά και τους Ουκρανούς;
Η Μαριούπολη είναι το κυριότερο λιμάνι της ανατολικής Ουκρανίας. Μέχρι στιγμής είναι στα χέρια των Ουκρανών αλλά στα 10 χιλιόμετρα μακρύτερα αρχίζουν οι περιοχές που ελέγχουν οι φιλορώσοι αυτονομιστές.
Η σημασία της
Το 2014 όταν οι φιλορώσοι αυτονομιστές κατέλαβαν διάφορες ζώνες στο έδαφος της Ουκρανίας, δεν άγγιξαν την Μαριούπολη. Τώρα αυτή η περιοχή εάν καταληφθεί θα επιτρέπει στη Μόσχα να συνδέσει την Κριμαία, την οποία έχει προσαρτήσει, με τα εδάφη των θυλάκων των αυτονομιστών και να εξασφαλίσει τον πλήρη έλεγχο στην ακτή της Αζοφικής Θάλασσας.
Τι σημαίνει αυτό; Η Ρωσία θα έχει τον πλήρη οικονομικό έλεγχο της θάλασσας και θα μπορεί να ασκεί ισχυρότερες πιέσεις στην ουκρανική κυβέρνηση.
Η ζωή στην πόλη
Παρά τις εκρήξεις που ακούγονταν από την πλευρά των ανατολικότερων προαστίων της, κάποιοι προσπάθησαν στην αρχή να συνεχίσουν την καθημερινή τους ρουτίνα. Η χαλυβουργία της Μαριούπολης –που είναι σημαντική για τις ουκρανικές εξαγωγές– άνοιξε, ενώ ψαράδες πήραν θέση κατά μήκος του ποταμού Κάλμιους της πόλης αυτής με τους περίπου μισό εκατομμύριο κατοίκους.
Ωστόσο γρήγορα φάνηκε καθαρά ότι πολλά καταστήματα δεν θα ανοίξουν και κάποιοι φόρτωναν τα πράγματά τους σε αυτοκίνητα για να φύγουν από την πόλη.
Πάντα σημαντική για τους Ρώσους
Η Μαριούπολη ήταν πάντα σημαντική για τους Ρώσους αλλά και για τους Ουκρανούς. Στην πόλη αυτή ζούσε και ζει μια μεγάλη και ακμάζουσα ελληνική κοινότητα.
Η πόλη απέκτησε το σημερινό της όνομα το 1778, όταν το μεγαλύτερο μέρος των ελληνόφωνων και ταταρόφωνων ορθοδόξων της Κριμαίας αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από την Κριμαία (που κατείχε η Οθωμανική αυτοκρατορία) και να εγκατασταθούν στη νοτιοδυτική Ρωσία.
Νωρίτερα στη περιοχή υπήρχε ένα Κοζάκικο οχυρό του 16ου αιώνα, το οποίο ονομαζόταν Κάλμιους. Το οχυρό έδωσε το όνομά του και στον ποταμό που περνά δίπλα από την πόλη (ποταμός Κάλμιους).
Σε όλη τη διάρκεια μέχρι τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο στην περιοχή ζούσε μια ακμάζουσα ελληνική κοινότητα (κυρίως έμποροι και ψαράδες) η οποία παρέμεινε μέχρι και σήμερα. Στην πόλη υπήρχαν ελληνικά σχολεία, και ακαδημίες.
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η πόλη καταλήφθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία από τις 8 Οκτωβρίου 1941 έως τις 10 Σεπτεμβρίου 1943. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έγιναν τρομερές ζημιές στην πόλη και πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν. Ο εβραϊκός πληθυσμός εξοντώθηκε από δύο επιχειρήσεις, που είχαν στόχο τη δολοφονία τους.
Το 1948 η Μαριούπολη μετονομάστηκε σε Ζντάνοφ, από τον Σοβιετικό φανατικό ιδεολογικό καθοδηγητή επί ΣτάλινΑντρέι Ζντάνοφ, που είχε γεννηθεί εκεί το 1896, αλλά με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, έγινε μετονομασία της πόλης ξανά σε Μαριούπολη το 1989.
Τα γεγονότα του 2014
Το 2014 ξέσπασαν φιλορωσικές διαδηλώσεις σε όλη την ανατολική Ουκρανία. Αυτή η αναταραχή αργότερα εξελίχθηκε σε πόλεμο μεταξύ της ουκρανικής κυβέρνησης και των αυτονομιστικών δυνάμεων της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ.
Τον Μάιο του ίδιου έτους, μια μάχη μεταξύ των δύο πλευρών ξέσπασε στη Μαριούπολη, αφού τέθηκε για λίγο υπό τον έλεγχο της ΛΔΝ. Η πόλη τελικά ανακαταλήφθηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις και στις 13 Ιουνίου η Μαριούπολη ανακηρύχθηκε προσωρινή πρωτεύουσα της Περιφέρειας του Ντονέτσκ.
Από τότε και μέχρι σήμερα η πόλη μοιάζει με καζάνι που βράζει. Από τη μια οι φιλορώσοι αυτονομιστές και από την άλλη οι ουκρανικές δυνάμεις. Δεν ήταν μάλιστα λίγες οι φορές κατά τη διάρκεια των ετών αυτών που συγκρούστηκαν οι δυο πλευρές πολλές φορές με ανθρώπινα θύματα.
«Εμείς θα μείνουμε στην δεύτερη πατρίδα μας»
Από την Χερσώνα, ο Παντελής Μπούμπουρας, επίτιμος πρόξενος της Ελλάδας στην περιοχή, αγωνιά για την οικογένεια του που βρίσκεται στην Οδησσό και όπως λέει στο live news, αν και οι περισσότεροι Έλληνες ψάχνουν τρόπο να φύγουν από την εμπόλεμη ζώνη, εκείνος με τους συγγενείς του θα παραμένουν στην δεύτερη του πατρίδα...
«Εμένα η οικογένεια μου, οι πιο πολλοί είναι στην Οδησσό, εκεί πάω και εγώ και κάποιοι είναι στην Ελλάδα. Θα μείνουμε. Γιατί έχουμε 25 χρόνια εδώ, γιατί η Ουκρανία μας έχει δεχτεί μας έχει βοηθήσει και είναι η δεύτερη μας πατρίδα», δηλώνει ο κ. Μπούμπουρας.
Απογοήτευση για τις διπλωματικές ενέργειες της Ευρώπης που αποδείχθηκαν ανεπαρκείς για την αποφυγή του πολέμου.
«Η αδράνεια της Ευρώπης όταν είδε την Κριμαία και έκανε πόλεμο στην Χερσώνα έχει τα σημερινά αποτελέσματα. Εγώ άκουσα πέντε, πέντε παρά... δεν θυμάμαι ακριβώς κάποιες εκρήξεις λίγο μακριά βέβαια αλλά άκουσα και λέω «τι γίνεται;» και τελικά είχαν πέσει κάτι πύραυλοι λίγο έξω από το Κίεβο», συμπλήρωσε ο Έλληνας πρόξενος.
Πάνω από 100.000 Έλληνες ομογενείς ζουν στην Μαριούπολη, που βρίσκεται σε απόσταση από τις περιοχές που ελέγχουν οι Ρωσοφώνοι, με τους ποίους δεν τους χωρίζουν μεγάλες και σημαντικές διαφορές.
Η ελληνική μειονότητα της Ουκρανίας
Οι κύριες εστίες των Ελλήνων της Ουκρανίας
.
Οι Έλληνες της Μαριούπολης αποτελούν σήμερα ένα από τα τελευταία εναπομείναντα συμπαγή μέρη του παρευξείνιου Ελληνισμού. Οι περιπέτειες αυτού του άγνωστου αλλά εκπληκτικού ελληνικού κόσμου συγκροτούν μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες σελίδες των Ελλήνων. Μία από αυτές τις ιστορικές περιπέτειες σχετίζεται με τη σοβιετική εμπειρία των παρευξείνιων ελληνικών κοινοτήτων.
Η ελληνική μητρόπολη της περιοχής υπήρξε η χερσόνησος της Κριμαίας. Οι πρώτες ελληνικές εγκαταστάσεις (Παντικάπαιον, Νυμφαίον, Θεοδοσία, Χερσόνησος κ.ά.) δημιουργήθηκαν, κυρίως από Ιωνες, στα τέλη του 7ου – αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα.
...Ο τουρκικός ζυγός (ταταρικός και οθωμανικός) θα πάψει μόλις το 1783, όταν η χερσόνησος θα καταληφθεί από τους Ρώσους. Λίγο πριν όμως, το καλοκαίρι του 1778, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είχε μεταναστεύσει προς τα ρωσοκρατούμενα εδάφη, βόρεια της Αζοφικής Θάλασσας.
Εκεί θα ιδρύσει μια νέα πόλη, στην οποία θα δώσει το όνομα της Παναγίας: Μαριούπολη. Από εκεί και πέρα η ελληνική μητρόπολη της Ουκρανίας θα έχει μεταφερθεί στην περιοχή της Μαριούπολης με τα 23 ελληνικά χωριά. Με τα διατάγματα της Αικατερίνης Β΄ του 1779 και του 1790, η περιφέρεια της Αζοφικής με πρωτεύουσα τη Μαριούπολη απέκτησε το καθεστώς της αυτόνομης διοικητικής περιοχής (ουέζντ).
Μετά το 1778 ένα μικρό μέρος θα παλιννοστήσει στην Κριμαία, της οποίας ο ελληνικός πληθυσμός θα ενισχυθεί από πρόσφυγες από την Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου λόγω των «Ορλωφικών» (1770), ενώ από τον μικρασιατικό Πόντο θα καταφθάνουν μετανάστες και πρόσφυγες έως και το 1918.
Ο Α. Π. Τσέχωφ περιγράφει τους Έλληνες της Αζοφικής στο «Eνα σκίτσο του ταξιδιού» το 1887, ως εξής: «Στο πλήθος στο μοναστήρι – στις όχθες του ποταμού Ντόνετς, στους πρόποδες του Ιερού Όρους- έπιανε το μάτι μια πολύχρωμη σειρά με τους Έλληνες της Μαριούπολης. Που ήταν αγρότες, δυνατοί και στοργικοί και δεν έμοιαζαν καθόλου μ' εκείνους τους παλιοκαιρινούς εκφυλισμένους συμπατριώτες τους που γεμίζουν τις νότιες παραθαλάσσιες πόλεις μας.».
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ οι ελληνικές κοινότητες προσπάθησαν να αναγεννήσουν τον ελληνικό πολιτισμό και την παιδεία που είχε απαγορευτεί από την περίοδο των σταλινικών διώξεων (1937-1938).
Η προσπάθεια εθνικής αναγέννησης του πολυπληθούς ελληνισμού της Ουκρανίας άρχισε με την έναρξη της περεστρόικας.
Δεκέμβριος 1994, Μαριούπολη. Οι Ελληνες της Μαριούπολης υποδέχονται μια μεγάλη ελλαδική αντιπροσωπεία.
.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, οι Ελληνες –ρωσόφωνοι πλέον κατά πλειονότητα– ανέρχονταν σε 93.000. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι ο πραγματικός τους αριθμός φτάνει τα 150.000 άτομα, εφόσον πολλοί δεν δήλωσαν την πραγματική τους εθνική ταυτότητα εξαιτίας του κληρονομημένου φόβου και της μετασοβιετικής εθνικής ανασφάλειας.
"