Εκεχειρία στην Ουκρανία: Το σχέδιο του Τραμπ θα ξεπεράσει τον σκόπελο του Πούτιν;
Μια τέτοιου είδους εκεχειρία είναι πολύ εύκολο να τιναχτεί στον αέρα με το παραμικρό λάθος και να αποτελέσει τον προάγγελο μιας καταστροφικής επίθεσης από τη Ρωσία στην Ουκρανία
Μια εκεχειρία 30 ημερών είναι, αρχικά, μια αδιαμφισβήτητα θετική είδηση. Μετά από εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους Ουκρανών και Ρώσων. Η εκεχειρία αυτή θα τεθεί σε ισχύ εάν η Ρωσία συμφωνήσει στους ίδιους όρους, σύμφωνα με κοινή δήλωση των κυβερνήσεων της Ουκρανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το πλαίσιο της συμφωνίας διαμορφώθηκε έπειτα από οκτώ ώρες συνομιλιών στην Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, με τη συμμετοχή ομάδων διαπραγματευτών, συμπεριλαμβανομένου του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, και, από την ουκρανική πλευρά, του επικεφαλής του γραφείου του Προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, Αντρίι Γέρμακ.
Όπως αναφέρει σε άρθρο του το CNN, θα είναι δύσκολο για οποιαδήποτε πλευρά να απορρίψει την εκεχειρία. Η Μόσχα θα βρεθεί υπό πίεση να αποδείξει ότι δεν αποτελεί εμπόδιο στον στόχο του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για ειρήνη με κάθε κόστος.
Για να διατηρήσει την ψευδαίσθηση ότι είναι «συνεταίρος» του Τραμπ σε αυτή τη διαδικασία, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πιθανότατα θα αποδεχθεί κάποια μορφή ειρήνης. Ίσως όχι μια άμεση εκεχειρία, και ενδεχομένως, όπως έχει κάνει η Ρωσία στο παρελθόν, να καθυστερήσει την εφαρμογή της για να επιτύχει στρατιωτικούς στόχους, ιδιαίτερα στην περιοχή του Κουρσκ, όπου η Ουκρανία βρίσκεται κοντά στην απώλεια του μικρού τμήματος ρωσικού εδάφους που κατέχει από τον Αύγουστο.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η αρχική αντίδραση της Μόσχας δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ενθουσιώδης. Μιλώντας στο κρατικό ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS, η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, δήλωσε: «Δεν αποκλείουμε επαφές με Αμερικανούς εκπροσώπους τις επόμενες ημέρες.» «Η διαμόρφωση της θέσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας δεν λαμβάνει χώρα στο εξωτερικό εξαιτίας ορισμένων συμφωνιών ή προσπαθειών από κάποιες εμπλεκόμενες πλευρές. Η διαμόρφωση της θέσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας λαμβάνει χώρα εντός της Ρωσικής Ομοσπονδίας», είπε η ίδια.
Έτσι πολλοί θα βρεθούν αντιμέτωποι με μία πραγματικότητα που απέχει παρασάγγας από τη θεωρία της τηλεφωνικής διπλωματίας.
Ο πρώτος βασικός προβληματισμός είναι ότι δεν μπορεί κανείς να εμπιστευτεί το Κρεμλίνο για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις, καθώς η ιστορία δείχνει ότι σπάνια δεσμεύεται σε αυτές. Ο δεύτερος προβληματισμός είναι ότι το Κίεβο διατηρεί μαξιμαλιστικούς στόχους για την ανάκτηση των εδαφών του και αρνείται το πάγωμα των γραμμών του μετώπου, καθώς αυτό θα σήμαινε την πιθανή μόνιμη απώλεια του 20% της επικράτειάς του. Παράλληλα, η Ουκρανία δεν θα μπορέσει να επανεξοπλιστεί με τον ίδιο ρυθμό με τη Ρωσία και θα βρεθεί σε μειονεκτική θέση όταν η Μόσχα επιτεθεί ξανά.
Μακρινό όνειρο η ανάκτηση των εδαφών
Ωστόσο, είναι σαφές ότι οι περισσότεροι Ουκρανοί πλέον θεωρούν την αντεπίθεση για την ανάκτηση εδαφών ένα μακρινό όνειρο, όταν ακόμη και η βασική άμυνα απέναντι στις ρωσικές επιθέσεις υπονομεύεται από ελλείψεις σε πυρομαχικά και προσωπικό. Το χάος και η βαρβαρότητα αυτού του πολέμου δεν ευνοούν μια εκεχειρία. Αντίθετα, κάθε κατάπαυση του πυρός πιθανότατα θα μετατραπεί σε μια μάχη απόδοσης ευθυνών για την κατάρρευσή της.
Ο βασικός στόχος του Πούτιν, προς το παρόν, είναι να πείσει τον Τραμπ ότι ο Ζελένσκι είναι το εμπόδιο στην ειρήνη. Ο Ρώσος Πρόεδρος δεν μπορεί να αρνηθεί μια συμφωνία για εκεχειρία χωρίς να χάσει το «ηθικό πλεονέκτημα». Ωστόσο, αυτό που θα συμβεί μετά – ή κατά τη διάρκεια μιας προσωρινής παύσης των εχθροπραξιών – θα καθορίσει την τελική έκβαση του πολέμου.
Σε εκατοντάδες χιλιόμετρα, και οι δύο πλευρές έχουν χρησιμοποιήσει για χρόνια τεθωρακισμένα, πυροβολικό και μη επανδρωμένα αεροσκάφη για να κυνηγήσουν η μία την άλλη, σε μία περιοχή που πλέον φέρει την κυνική ονομασία «παντζάρια» – φρικτή λάσπη από σορούς πολεμιστών που έπεσαν στη μάχη – στο σημείο μηδέν.
Πολλοί έχουν προσδοκίες πως για ένα μήνα, ξαφνικά, όλες οι μάχες θα τελειώσουν. Οτι δεν θα γίνουν λάθη και πως κανείς δεν θα ανοίξει πυρ λόγω πανικού ή για να ξεκαθαρίσει λογαριασμούς. Πως δεν θα υπάρξει μία αναζοπύρωση, η οποία θα προκαλέσει ανταλλαγή πυροβολισμών που θα διαλύσει οριστικά τις προσπάθειες για ειρήνη.
Για τον λόγο αυτό, αρχικά Ουκρανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πρότειναν μια μερική εκεχειρία που θα περιλάμβανε μόνο τις αεροπορικές, ναυτικές επιθέσεις και τα πλήγματα σε ενεργειακές υποδομές, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα ήταν πιο εύκολο να επιτηρηθεί από τις δυνάμεις και οι παραβιάσεις θα μπορούσαν να αποδοθούν με μεγαλύτερη σαφήνεια στην πλευρά που τις έκανε. Ωστόσο, αυτή η πρόταση απορρίφθηκε στη συνάντηση της Τζέντα, με αποτέλεσμα να προκριθεί μια πιο γενικευμένη ανακωχή. Αν η Μόσχα συμφωνήσει όλες οι μάχες πρέπει να σταματήσουν για ένα μήνα.
Βέβαιο ότι θα υπάρξουν λάθη
Ωστόσο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα υπάρξουν λάθη και συγκρούσεις. Η Ρωσία έχει αποδείξει την ικανότητά της στην παραπληροφόρηση, την maskirovka (δηλαδή την εξαπάτηση στο πεδίο της μάχης) και τις προβοκάτσιες. Σε οποιοδήποτε διάστημα εκεχειρίας, θα υπάρξουν στιγμές όπου συγκρούσεις με ελαφρύ οπλισμό ή επιθέσεις με drones θα είναι αδύνατο να αποδοθούν με σαφήνεια σε κάποιον επιτιθέμενο. Τακτικές χειραγώγησης με τεχνητή νοημοσύνη, ψευδείς λογαριασμούς ή εντελώς φανταστικά περιστατικά, ενδέχεται να κατακλύσουν τον χώρο των πληροφοριών.
Το ιστορικό της τελευταίας δεκαετίας τροφοδοτεί την απαισιοδοξία για το μέλλον του πολέμου. Η Ρωσία εισέβαλε στην Κριμαία το 2014, αλλά προσποιήθηκε ότι δεν το έκανε. Το 2015 συμφώνησε σε εκεχειρία και μέσα στις πρώτες ημέρες κατέλαβε την ουκρανική πόλη Ντεμπάλτσεβε. Το 2022 υποστήριξε ότι δεν θα εξαπολύσει πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία – και τελικά το έκανε. Υποστήριξε αρχικά ότι δεν χρησιμοποιούσε κρατουμένους στο μέτωπο, αλλά πολλές από τις φυλακές της έχουν αδειάσει.
Ο κίνδυνος για νέα επίθεση
Το ιστορικό της Μόσχας πρέπει να αποτελεί τον οδηγό για κάθε εκτίμηση σχετικά με το πόσο μπορεί να διαρκέσει η ειρήνη. Ο κίνδυνος είναι ξεκάθαρος: αν η εκεχειρία καταρρεύσει – πιθανότατα λόγω ρωσικών ενεργειών – και ο Τραμπ πειστεί λανθασμένα ότι η Ουκρανία ευθύνεται, η δυτική στρατιωτική βοήθεια μπορεί να παγώσει ξανά, αυτή τη φορά με ακόμα μεγαλύτερη εκδικητική διάθεση. Η Μόσχα θα ισχυριστεί ότι είναι θύμα και θα εξαπολύσει νέα, ακόμη πιο σφοδρή επίθεση, σε μια Ουκρανία που θα έχει αποδυναμωθεί από την προσωρινή κατάπαυση του πυρός.