Οι Ουκρανοί κατάφεραν ανέλπιστα, και παρά τις ομόφωνες προβλέψεις περί κατάρρευσης, να αποκρούσουν με επιτυχία τη ρωσική εισβολή που εκδηλώθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2022, εξαναναγκάζοντας τον Πούτιν σε αναδίπλωση. Παράλληλα, πέτυχαν με μια εντυπωσιακή αντεπίθεση τον Σεπτέμβριο του 2022 να ανακτήσουν μεγάλες περιοχές στα βορειοανατολικά και στα νότια. Εκείνο όμως που δεν κατάφεραν ήταν να διασπάσουν το ρωσικό μέτωπο, ανατρέποντας πλήρως τα δεδομένα. Η μεγάλη θερινή αντεπίθεσή τους τον Ιούνιο του 2023 προσέκρουσε στα ρωσικά ναρκοπέδια και το μέτωπο «πάγωσε». Δύο λόγοι εξηγούν την εξέλιξη αυτή.
Ο πρώτος είναι πως παρά τη μεγάλη βοήθεια που έχει λάβει η Ουκρανία από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, παραμένει στρατιωτικά υποδεέστερη της Ρωσίας. Από την άποψη αυτή, το γεγονός ότι έχει αποκτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων (επιτίθεται ενώ η Ρωσία αμύνεται) είναι ενδεικτικό της ηθικής υπεροχής που τη διακρίνει, συνεπεία του γεγονότος πως αγωνίζεται για την ίδια της την ύπαρξη – κάτι αντίστοιχο δηλαδή με τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940-41. Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με την εξέλιξη της τεχνολογίας, ιδιαίτερα τα drones, ο πολλαπλασιασμός των οποίων έχει οδηγήσει στη σχεδόν απόλυτη ορατότητα του πεδίου της μάχης, έτσι ώστε η παραμικρή κίνηση κάποιας μονάδας να οδηγεί σχεδόν ταυτόχρονα στον βομβαρδισμό και στην ουδετεροποίησή της. Η κατάσταση θυμίζει τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο όταν ο συνδυασμός πολυβόλου και πυροβολικού οδήγησε στη θανάσιμη στασιμότητα του πολέμου των χαρακωμάτων.
Η ομόφωνη απόφαση των 27 χωρών-μελών της Ε.Ε. για την παροχή βοήθειας ύψους 50 δισ. ευρώ στο Κίεβο δεν έχει μόνο πρακτική σημασία, αλλά στέλνει και το μόνο μήνυμα που καταλαβαίνει ο Πούτιν.
Πώς μπορούν να εξελιχθούν τα πράγματα από δω κι εμπρός; Ενα ενδεχόμενο είναι η διαιώνιση της σημερινής κατάστασης, όπως έγινε, π.χ., στην Κύπρο. Μάλιστα, το παράδειγμα της Κύπρου συνδέεται συχνά και με το επιχείρημα πως είναι απαραίτητη η διευθέτηση του πολέμου στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, επισημοποιώντας ουσιαστικά την προσάρτηση της ανατολικής και της νότιας Ουκρανίας στη Ρωσία. Εννοείται ότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με την επιβράβευση της Ρωσίας για την εισβολή της. Ενα άλλο ενδεχόμενο είναι η επίλυση στο πεδίο της μάχης. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στη στρατιωτική ιστορία «παγωμένων» μετώπων που κάποια στιγμή «ζωντανεύουν» προς συντριπτικό όφελος της μιας πλευράς, όπως η περίπτωση του Πρώτου Παγκόσμιου, αλλά και πιο κοντά σ' εμάς των πολέμων Σερβίας – Κροατίας και Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν. Θα μπορούσε η Ουκρανία να πετύχει αυτό που κατάφεραν η Κροατία ή το Αζερμπαϊτζάν; Παρά τη διαφορά ισχύος, η Ρωσία ως αυταρχικό καθεστώς παραμένει ευάλωτη σε εσωτερικές αμφισβητήσεις. Επιπλέον, όπως δείχνει το παράδειγμα της Ελληνικής Επάναστασης, όταν μάχεσαι για την ανεξαρτησία σου μπορείς να πετύχεις θαύματα.
Το δεύτερο σενάριο, όμως, απαιτεί τη συνεχή και απρόσκοπτη στήριξη της Ουκρανίας από τη Δύση. Οι δημοκρατίες φημίζονται για την περιορισμένη υπομονή τους. Η κοινή γνώμη κουράζεται και ξεχνάει, εύκολα περνάει από το ένα θέμα στο άλλο. Εκεί ακριβώς στοιχηματίζουν οι δικτάτορες και στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Πούτιν, θεωρώντας πως το μόνο που χρειάζεται είναι να περιμένει για να εκμεταλλευθεί την «κούραση» της Δύσης και να επιβάλει τελικά τη λύση που επιθυμεί. Από την άποψη αυτή, η ομόφωνη απόφαση των 27 χωρών-μελών της Ε.Ε. για την παροχή βοήθειας ύψους 50 δισ. ευρώ στην Ουκρανία, δεν έχει μόνο πρακτική σημασία ως οικονομική ενίσχυση, αλλά κυρίως επειδή στέλνει το μόνο μήνυμα που καταλαβαίνει ο Πούτιν.
*O κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.