Οι μάχες στην περιοχή κλιμακώνονται, μέρα με την ημέρα, με τις δύο πλευρές να σφυροκοπούν η μία την άλλη, ενώ η διεθνής κοινότητα εκφράζει φόβους για ολοκληρωτικό πόλεμο. Πρόκειται για την σοβαρότερη κλιμάκωση των τελευταίων ετών.
Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν, δύο πρώην σοβιετικά κράτη συγκρούονται στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, έναν θύλακα που ελέγχεται από την Αρμενία και αναγνωρίζεται διεθνώς ως τμήμα του Αζερμπαϊτζάν, για τρεις δεκαετίες. Η σύγκρουση, ωστόσο, είναι κάτι περισσότερο από απομεινάρι του Ψυχρού Πολέμου. Και οι δύο πλευρές απολαμβάνουν την υποστήριξη ισχυρών κρατών και με τον Νότιο Καύκασο να κατέχει στρατηγική θέση στην παγκόσμια αγορά ενέργειας, οι μάχες μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσαν να ηχήσουν πέρα από την περιοχή.
Οι δύο χώρες βρέθηκαν στο πεδίο της μάχης, σε έναν αιματηρό πόλεμο στην περιοχή στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αν και κήρυξαν κατάπαυση του πυρός, δεν κατάφεραν ποτέ να συνάψουν μια ειρηνευτική συνθήκη. Με αφορμή τις εξελίξεις στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, το BBC επιχειρεί να εξηγήσει την ιστορία.
Ναγκόρνο Καραμπάχ: Η ιστορία σε περίπου 100 λέξεις
Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι μέρος του Αζερμπαϊτζάν, αλλά ο πληθυσμός του αποτελείται στην πλειοψηφία του από Αρμένιους. Καθώς η Σοβιετική Ενωση κατέρρευσε στη δεκαετία του 1980, το Ναγκόρνο Καραμπάχ ψήφισε να γίνει μέρος της Αρμενίας - πυροδοτώντας έναν πόλεμο που τερματίστηκε με εκεχειρία το 1994.
Από τότε, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ παρέμεινε μέρος του Αζερμπαϊτζάν, αλλά ελέγχεται από αυτονομιστές Αρμενίους που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση του Ερεβάν. Οι διαπραγματεύσεις επί δεκαετίες, με τη μεσολάβηση διεθνών δυνάμεων, δεν απέδωσαν ποτέ και δεν έχει υπάρξει ειρηνευτική συνθήκη.
Η Αρμενία στο μεγαλύτερο μέρος της είναι ορθόδοξη, ενώ το πλούσιο σε πετρέλαιο Αζερμπαϊτζάν αποτελείται στην πλειονότητά του από μουσουλμάνους. Η Τουρκία έχει στενούς δεσμούς με το Αζερμπαϊτζάν, ενώ η Ρωσία είναι σύμμαχος με την Αρμενία - αν και έχει επίσης καλές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν.
Αρμένιοι πρόσφυγες καταφεύγουν στο υπόγειο της ερειπωμένης εκκλησίας στο χωριό Khzadberd στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, την Τετάρτη 23 Απριλίου 1993 κατά τη διάρκεια βομβαρδισμού από το Αζερμπαϊτζάν.
Ναγκόρνο Καραμπάχ: Η ιστορία σε περίπου 500 λέξεις
Ο Καύκασος αποτελεί μια στρατηγικά σημαντική ορεινή περιοχή στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Για αιώνες, διαφορετικές δυνάμεις στην περιοχή - τόσο Χριστιανοί όσο και Μουσουλμάνοι - έδωσαν μάχες για να πάρουν τον έλεγχο. Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν έγιναν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης όταν ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1920 και το Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν μια αρμενική περιοχή στην πλειοψηφία, αλλά οι Σοβιετικοί έδωσαν τον έλεγχο της περιοχής στις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν.
Οι Αρμένιοι στο Ναγκόρνο Καραμπάχ έκαναν εκκλήσεις, προκειμένου να λάβει τον έλεγχο το Ερεβάν, τις επόμενες δεκαετίες, ωστόσο, μόνο όταν άρχισε η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τη δεκαετία του '80, το περιφερειακό κοινοβούλιο του Ναγκόρνο Καραμπάχ ψήφισε επίσημα να γίνει μέρος της Αρμενίας. Η απόφαση προκάλεσε την αντίδραση του Αζερμπαϊτζάν, το οποίο επιχείρησε να καταστείλει το αυτονομιστικό κίνημα, το οποίο υποστήριζε η Αρμενία. Αυτό οδήγησε σε συγκρούσεις και αφού Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν ανεξαρτητοποιήθηκαν από τη Μόσχα οδηγήθηκαν σε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας. Δεκάδες χιλιάδες πέθαναν και έως και ένα εκατομμύριο εκτοπίστηκαν εν μέσω αναφορών για εθνοκάθαρση και σφαγές που διαπράχθηκαν και από τις δύο πλευρές.
Ένας κάτοικος του Στεπανακέρτ, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, στέκεται μέσα σε έναν κρατήρα που δημιουργήθηκε από βόμβα, προσπαθώντας να επισκευάσει ένα σπασμένο σωλήνα νερού στις 14 Απριλίου 1994, αφού τα πολεμικά αεροσκάφη του Αζερμπαϊτζάν έριξαν δύο βόμβες 500 λιβρών μπροστά από μια πολυκατοικία σκοτώνοντας 4 πολίτες και τραυματίζοντας άλλους 15. (Φωτογραφία AP / Kevork Djansezian)
Οι αρμενικές δυνάμεις κέρδισαν τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ πριν από την κατάπαυση του πυρός το 1994. Μετά από αυτό, το Ναγκόρνο Καραμπάχ παρέμεινε μέρος του Αζερμπαϊτζάν, αλλά εκ τότε κυβερνήθηκε ως επί το πλείστον από μια αυτονομιστική δημοκρατία, που διοικείται από Αρμένιους εθνικιστές που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση του Ερεβάν.
Έκτατε, έχουν πραγματοποιηθεί ειρηνευτικές συνομιλίες με μεσολάβηση της Ομάδας του Μινσκ του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, ωστόσο, δεν έχει υπογραφεί συνθήκη ειρήνης. Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, με σοβαρότερη αυτή του 2016, όταν στρατεύματα και των δύο πλευρών έχασαν τη ζωή στη μάχη.
Οι σχέσεις με Τουρκία και Ρωσία
Η σύγκρουση περιπλέκεται περαιτέρω στο γεωπολιτικό πεδίο. Η Τουρκία ήταν το πρώτο έθνος που αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Αζερμπαϊτζάν το 1991. Ο πρώην πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Χέινταρ Αλίγιεβ κάποτε χαρακτήρισε τα δύο ως «ένα έθνος με δύο κράτη». Και οι δύο μοιράζονται μια τουρκική κουλτούρα και πληθυσμούς, ενώ ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει δεσμευτεί να υποστηρίξει το έθνος του Αζερμπαϊτζάν. Παράλληλα, η Τουρκία δεν έχει επίσημες σχέσεις με την Αρμενία. Το 1993 η Άγκυρα έκλεισε τα σύνορά της με την Αρμενία προς υποστήριξη του Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά του Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Η Αρμενία εν τω μεταξύ έχει καλές σχέσεις με τη Ρωσία. Στη χώρα, υπάρχει μια ρωσική στρατιωτική βάση, ενώ και οι δύο είναι μέλη της στρατιωτικής συμμαχίας του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας (CSTO). Ωστόσο, ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει επίσης καλές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν και η Μόσχα ζήτησε την κατάπαυση του πυρός. Το 2018, μετά από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, ο πρωθυπουργός Σερζ Σαρκισιάν υπέβαλε την παραίτησή του. Μετά από προσφυγή στις κάλπες, τα ηνία της χώρας ανέλαβε ο Νικολ Πασινιάν.
Ο νέος Αρμένιος πρωθυπουργός συμφώνησε με τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliev για την αποκλιμάκωση των εντάσεων και τη δημιουργία επείγουσας επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών σε περίπτωση κλιμάκωσης. Το 2019, και τα δύο έθνη εξέδωσαν μια δήλωση που τόνισε την ανάγκη για «λήψη συγκεκριμένων μέτρων για προετοιμασία των πληθυσμών για ειρήνη».
Ωστόσο, μέχρι στιγμής, τίποτα δεν έγινε πράξη από αυτές τις λέξεις. Όπως αναφέρει το BBC, δεν είναι σαφές ποιο έθνος ξεκίνησε την τελευταία βίαιη διένεξη, αλλά οι εντάσεις ήταν στο «κόκκινο» για μήνες, καθώς οι συγκρούσεις τον Ιούλιο άφησαν θύματα και στις δύο πλευρές.