Μια εντυπωσιακή προεκλογική φιέστα στην επέτειο των 100 ετών από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας έχει στα σκαριά ο Ταγίπ Ερντογάν. Αφορμή, το πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Ακουγιου της Μερσίνας, στη Νότια Τουρκία, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο φιλόδοξα έργα κατασκευής που υπεγράφη μεταξύ Αγκυρας και Μόσχας το 2010.
Η ρωσική βοήθεια
Ερχεται να εξασφαλίσει αυτάρκεια στη χώρα αλλά και να επισφραγίσει τη δέσμευση με τη Ρωσία για μια μακροπρόθεσμη στρατηγική συνεργασία στον τομέα της ενέργειας.
Στις 27 Απριλίου ο τούρκος πρόεδρος θα εγκαινιάσει τον πρώτο αντιδραστήρα που χτίζεται από το 2018, σε σύνολο τεσσάρων, επιχειρώντας να δείξει πως η χώρα μετατρέπεται σε σημαντικό παίκτη παραγωγής ενέργειας στην ευρύτερη περιοχή. Οι εργασίες του αναμένεται να ολοκληρωθούν πολύ σύντομα, με τον κρατικό όμιλο Rosatom, που είναι ο σχεδιαστής και διαχειριστής του μεγαλόπνοου πρότζεκτ, να ανακοινώνει στο τρέχον έτος τη μεταφορά πυρηνικού καυσίμου, ώστε το εργοστάσιο να αρχίσει να λειτουργεί.
Η ενέργεια υπήρξε θεμελιώδης πτυχή των ρωσο-τουρκικών σχέσεων, ωστόσο η συνεργασία αυτή τις αναβαθμίζει, δεδομένου ότι η Τουρκία δένεται πλέον στο άρμα της ρωσικής πυρηνικής τεχνολογίας για τις επόμενες έξι δεκαετίες. Είναι η πρώτη φορά που η Ρωσία μέσω της κρατικής εταιρείας Rosatom κατασκευάζει ένα πυρηνικό εργοστάσιο για μια άλλη χώρα σε αυτή την κλίμακα, με συνολική παραγωγική ικανότητα περίπου 4.800 ΜWh (μεγαβατώρες) και την ετήσια παραγωγή ενέργειας σε πλήρη λειτουργία να υπολογίζεται στα 35 ΤWh (τεραβατώρες).
Μολονότι οι σχεδιαστές του αναφέρουν ρητά ότι έχουν λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να συμβεί ένα ατύχημα και δη σε μια περιοχή που χαρακτηρίζεται από έντονη σεισμική δραστηριότητα. Μάλιστα, παλαιότερα δημοσιεύματα έχουν επισημάνει προβλήματα από ρωγμές στα θεμέλια του πρώτου αντιδραστήρα εξαιτίας της σεισμογενούς περιοχής.
Είναι δύσκολο να δοθεί συγκεκριμένη απάντηση για το πόσα τετραγωνικά χιλιόμετρα θα μπορούσε να καλύψει ενδεχόμενη μόλυνση από διαρροή εξαιτίας ατυχήματος, διότι αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο τύπος και η ένταση του ατυχήματος, οι καιρικές συνθήκες και η γεωγραφία της περιοχής.
Ωστόσο, παλαιότερες μελέτες επισημαίνουν ότι σε περίπτωση ατυχήματος στο Ακουγιου, η μόλυνση θα μπορούσε να επηρεάσει μια περιοχή έως και 200 τετραγωνικά χιλιόμετρα μακριά από το εργοστάσιο, με την Κύπρο να είναι μια από τις χώρες που θα μπορούσαν να επηρεαστούν.
Μια άλλη παράμετρος που γεννά ανησυχίες είναι η διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων που μπορούν να καταστούν εξαιρετικά επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία – με επιβάρυνση μελλοντικών γενεών – αλλά και τη μόλυνση του περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και, βέβαια, μια τρίτη είναι κατά πόσο η Τουρκία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το εργοστάσιο όχι μόνο για τις «κρυφές» πυρηνικές της φιλοδοξίες.
Οι δεύτερες σκέψεις
Στον διεθνή Τύπο έχει τεθεί το ερώτημα σχετικά με τα σχέδια της Αγκυρας για εμπλουτισμό ουρανίου που είναι το πρώτο βήμα για την πρόσβαση στην τεχνολογία κατασκευής πυρηνικών όπλων. Αν και η χώρα έχει υπογράψει τη συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων από το 1980 και αποτελεί μέλος του ΝΑΤΟ, βασική αρχή του οποίου είναι η μη διάδοση των πυρηνικών, ο τούρκος πρόεδρος κατά το παρελθόν – στο πλαίσιο του αναθεωρητισμού και μεγαλοϊδεατισμού του – έχει δηλώσει ότι θα επιθυμούσε η χώρα του να μπει στο κλαμπ των κρατών που κατέχουν πυρηνικό οπλοστάσιο.
Η συμφωνία
Το λιμάνι και τα ρωσικά προνόμια
Μέρη της αρχικής συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας τροποποιήθηκαν από το διοικητικό συμβούλιο της Akkuyu Nuclear Santral AŞ στις 12 Μαρτίου 2019. Σύμφωνα με τις αλλαγές, η εταιρεία έχει το δικαίωμα να κατασκευάσει λιμάνια και τερματικούς σταθμούς θαλάσσιων μεταφορών, αποθήκευσης, φόρτωσης και εκφόρτωσης. Αυτή η αλλαγή δεν είναι νόμιμη, αφού η αρχική συμφωνία εγκρίθηκε από το τουρκικό κοινοβούλιο, επομένως το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας δεν έχει την εξουσία να πράξει κάτι τέτοιο. Υπό κανονικές συνθήκες, ένας πυρηνικός σταθμός χρειάζεται ένα λιμάνι αποκλειστικά για τη μεταφορά πυρηνικών υλικών. Ωστόσο, το προνόμιο που παρέχεται στους Ρώσους εδώ υπερβαίνει κατά πολύ την κατασκευή λιμανιού για τη μεταφορά πυρηνικών υλικών. Περιλαμβάνει επίσης την κατασκευή ενός εμπορικού λιμένα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση για τα ρωσικά ναυτικά πλοία στη Μεσόγειο. Κάτι τέτοιο, όπως τονίζει ο ιστότοπος Turkish Minute σε ανάλυσή του, θα έφερνε την Τουρκία ενώπιον ενός μεγάλου προβλήματος στην εθνική της ασφάλεια, καθώς η Ρωσία θα μπορούσε να τοποθετήσει εκεί ραντάρ και να αναπτύξει το σύστημα αεράμυνας S-400.
Το Παρίσι ποντάρει στα πυρηνικά εργοστάσια, το Βερολίνο τα κλείνει
Η Ευρώπη αναζητεί λύσεις στον ενεργειακό γρίφο
Πώς εξασφαλίζεται η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, δηλαδή ενός από τους ασθενέστερους παραγωγούς ενέργειας με την εξάρτησή της από εισαγωγές να ξεπερνά κατά πολύ το 50% και ταυτόχρονα να είναι από τους μεγαλύτερους καταναλωτές του κόσμου; Εδώ και πολλά χρόνια η απάντηση βρίσκεται στις εναλλακτικές πηγές, μία από τις οποίες είναι και η πυρηνική ενέργεια.
Ο πόλεμος του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία με τη συνεπαγόμενη ενεργειακή κρίση, εξαιτίας των περικοπών σε προμήθειες φυσικού αερίου από τη Ρωσία, κατέστησε το πρόβλημα επιτακτικό.
Ηρθε σε μια στιγμή που ήδη η μία μετά την άλλη ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, το Βέλγιο και η Ισπανία σχεδίαζαν να παροπλίσουν τους πυρηνικούς τους σταθμούς, μια απόφαση που είχε ληφθεί χρόνια νωρίτερα στον απόηχο της καταστροφής του πυρηνικού σταθμού της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία το 2011.
Μολονότι η Γερμανία παρέτεινε τη λειτουργία δύο σταθμών εν μέσω ενεργειακής ανασφάλειας, προ ημερών το Βερολίνο αποφάσισε να προχωρήσει στο οριστικό κλείσιμο των τριών τελευταίων πυρηνικών εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ως τις 15 Απριλίου, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με αυτή τη στρατηγική από άλλες πυρηνικές χώρες όπως η Γαλλία που έχει υπάρξει ηγέτις στην ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας.
Το Παρίσι πιέζει για την αναγνώριση της πυρηνικής ενέργειας ως πηγής ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα – συγκεκριμένα επιθυμεί να θεωρηθεί το υδρογόνο που προέρχεται από την πυρηνική ενέργεια ως πράσινο – στην ΕΕ. Απώτερος στόχος του είναι «να τύχει δημόσιας χρηματοδότησης, στη προσπάθεια της ΕΕ να απεξαρτηθεί πλήρως από τις ρωσικές πηγές ενέργειας», σύμφωνα με ρεπορτάζ του Euractiv.
Μάλιστα ο ενημερωτικός ιστότοπος για ευρωπαϊκά θέματα αποκαλύπτει ότι πολύ σύντομα η Γαλλία θα πρωτοστατήσει σε μια νέα πυρηνική συμμαχία με άλλα δέκα κράτη-μέλη της ΕΕ ώστε να υπάρξει πιο στενή συνεργασία στην αλυσίδα εφοδιασμού πυρηνικής ενέργειας. Και πως σε αυτή την κατεύθυνση, ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θα ταξιδέψει στην Ολλανδία την προσεχή Τρίτη, όπου θα υπογράψει με τον ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε «κοινή δήλωση που θα περιέχει συγκεκριμένη αναφορά στην πυρηνική ενέργεια». Σε αυτή τη συμμαχία η Γερμανία δεν είναι μέλος, φαίνεται ωστόσο ότι η κυβέρνηση του Βερολίνου δεν θα αντιταχθεί στα πυρηνικά σχέδια – σύμφωνα πάντα με το Euractiv – καθώς η ΕΕ οδεύει προς την απαλλαγή από την εξάρτηση του άνθρακα και έχει θέσει ως στόχο μέχρι τις αρχές του 2030 το 45% του συνόλου της ενέργειάς της να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.