Η πολυθρήνητη σύγκρουση των τρένων στα Τέμπη τον Μάρτιο του 2023 έχει θέσει υπό διαρκή δοκιμασία βασικούς θεσμούς της πολιτικής και της δικαιοσύνης.
Η εις βάθος δικαστική διερεύνηση των αιτίων του δυστυχήματος και η απόδοση της ευθύνης που αναλογεί σε όσους κριθούν υπαίτιοι για την πρόκλησή του αποτελεί καθολικό – και αυτονόητο – αίτημα. Η επιτέλεση του βαρύτατου αυτού καθήκοντος από τους δικαστικούς λειτουργούς που το επωμίζονται δυσχεραίνεται όμως από ποικίλους εξωγενείς παράγοντες.
Ιδού ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα του αρνητικού αυτού περιβάλλοντος:
Η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής ολοκλήρωσε τις εργασίες της σε σύντομο χρόνο χωρίς να πείσει για τη σοβαρότητα της ακολουθούμενης διαδικασίας. Η δε αντι-κοινοβουλευτική έκδοση χωριστών «πορισμάτων» σε πνεύμα αντιδικίας δεν προήγαγε καθόλου την εμπιστοσύνη στους θεσμούς.
H πλειοψηφία της Βουλής τροποποίησε άκομψα τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας προκειμένου να παρακαμφθεί η χρησιμότατη διαδικασία ενώπιον του δικαστικού συμβουλίου μετά την ολοκλήρωση της ανάκρισης και να παραπεμφθεί ταχύτερα η υπόθεση στο ακροατήριο. Από επίσημα κυβερνητικά χείλη μάλιστα προαναγγέλθηκε και ο χρόνος έναρξης της δίκης, ως εάν οι κατά το Σύνταγμα εντεταλμένοι δικαστικοί λειτουργοί δεν ήσαν μόνοι αρμόδιοι να αποφασίσουν πότε η υπόθεση είναι αποδεικτικά ώριμη για να εισαχθούν οι παραπεμπτέοι κατηγορούμενοι σε δίκη.
Ετερόκλητοι παράγοντες εξάλλου έχουν εξαπολύσει επίθεση στην προβλεπόμενη στο Σύνταγμα (άρθρο 86) ειδική διαδικασία για την ποινική δίωξη των υπουργών καταγγέλλοντάς την ως διαδικασία συγκάλυψης και ατιμωρησίας. Οι διαπρύσιοι εχθροί του άρθρου 86 λησμονούν όμως ότι η ειδική αυτή διαδικασία δεν επινοήθηκε από κάποιους πονηρούς για να γλιτώσουν ορισμένοι προσφάτως υπουργεύσαντες, αλλά συνιστά μακρά συνταγματική παράδοση που αποσκοπεί στην αποφυγή της – γνωστής ιστορικά – εξουδετέρωσης πολιτικών αντιπάλων με όπλο την ποινική διαδικασία.
Η ισχύουσα ρύθμιση δεν είναι ασφαλώς ανεπίδεκτη κριτικής, στη δε επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος μπορούν να συζητηθούν πιθανές εναλλακτικές λύσεις. Η προκαταβολική, όμως, απαξίωση των συνταγματικών θεσμών με αφορμή την εκκρεμή υπόθεση των Τεμπών συνιστά άκαιρη και άκρως αρνητική συνεισφορά στη νηφάλια και δίκαιη διαχείρισή της. Η διαπίστωση αυτή ισχύει και για τη σχετική άστοχη αναφορά της επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στο Σύνταγμα της χώρας μας και την «ανάγκη» αναθεώρησής του, η οποία τροφοδότησε αμετροεπείς δηλώσεις πολιτικών μονομάχων.
Η «προεκλογική» ρίψη της υπόθεσης των Τεμπών στην αρένα της πολιτικής την υποτάσσει στον εντυπωσιασμό και στην ψηφοθηρική αντιδικία ερήμην και εις βάρος της ανεύρεσης της αλήθειας. Παράλληλα, η υψηλή θεαματικότητα της πολύνεκρης τραγωδίας δελεάζει τα ΜΜΕ, μερίδα των οποίων την αξιοποιεί διασπείροντας εύπεπτες θεωρίες συνωμοτικού τύπου που τείνουν να υποκαταστήσουν την δικανικά αξιόπιστη διερεύνηση των κρίσιμων πραγματικών περιστατικών.
Στην Κοιλάδα των Τεμπών η Δικαιοσύνη καλείται να εκπληρώσει με γενναιότητα, ανεξαρτησία και αμεροληψία το υψηλό καθήκον της. Το Σύνταγμα την εξοπλίζει με ισχυρή ασπίδα προστασίας έναντι των εξωτερικών επιδρομέων. Αρκεί να την προτάξει.
Ο κ. Ηλίας Γ. Αναγνωστόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών, πρόεδρος Ενωσης Ελλήνων Ποινικολόγων.