Εδώ έρχεται το Λεξικό της Γραβάτας του Γιάννη Βλαστάρη ο οποίος καταγράφει περίπου 350 λέξεις που έχουν εισβάλει στον δημόσιο λόγο με στόχο να αντικαταστήσουν κάποιες άλλες, αρνητικά φορτισμένες, ή να παραμορφώσουν την ίδια την σημασία τους, ώστε να γίνουν εύπεπτη τροφή στην κοινή γνώμη.
Το Λεξικό Χωρίς Γραβάτα είναι μία πρωτότυπη, ευκολοδιάβαστη έκδοση, σε ειδικό σχήμα και με σύγχρονη αισθητική. Μία δημοσιογραφική δουλειά που με κατανοητό και διασκεδαστικό τρόπο προσεγγίζει ένα πολύ σοβαρό θέμα.
Συγκεκριμένα ο Γιάννης Βλαστάρης συγκέντρωσε 350 λήμματα, τα οποία σχολιάζει σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει το νόημά τους, στο βιβλίο του με τίτλο «Λεξικό Χωρίς Γραβάτα» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός.
Οι «Θεσμοί» αντικατέστησαν την Τρόικα, οι χθεσινοί «τοκογλύφοι» αποκαλούνται, πια, Τεχνικά κλιμάκια, ο αυτόματος κόφτης αποδοχών ονομάζεται «Ρυθμιστής Αυξημένων Εγγυήσεων» κι η μείωση μισθών-συντάξεων βαφτίστηκε «Ασφαλιστική Αναπλαισίωση». Το «Λεξικό Χωρίς Γραβάτα» καταπιάνεται με αυτό, ακριβώς, το φαινόμενο της Διπλής Γλώσσας, την οποία άλλοτε αποκαλούσαμε «ξύλινη», αλλά που σήμερα ο ίδιος την χαρακτηρίζει «γλώσσα από πλαστελίνη».
Για τον τίτλο. «Σηματοδοτεί, ασφαλώς, μία περίοδο έξαρσης του δημαγωγικού φαινομένου που οι γλωσσολόγοι αποκαλούν "Διπλή Γλώσσα". Θέλει, ωστόσο, να τονίσει και τον απλό, δημοσιογραφικό τρόπο με τον οποίο το βιβλίο προσεγγίζει τη συγκεκριμένη έκφραση του λαϊκισμού στον δημόσιο λόγο» λέει ο παλιός διευθυντής της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας και του περιοδικού ΕΨΙΛΟΝ. «Ολα ξεκίνησαν ένα βράδυ, ακούγοντας ένα τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων, από άλλο δωμάτιο, μακριά από την μικρή οθόνη. Διαπίστωσα ότι, ξαφνικά, δεν άκουγα τις "συνήθεις" ειδήσεις, ότι δηλαδή η Τρόϊκα συζητούσε με την κυβέρνηση, στο Χίλτον, ένα βαρύ μνημόνιο που κόβει μισθούς και συντάξεις. Αλλά, αντιθέτως, ότι σε "κεντρικό ξενοδοχείο" κάποια "τεχνικά κλιμάκια του Αθενς γκρουπ" κατέληγαν σε έναν "έντιμο, προωθητικό συμβιβασμό" που περιλαμβάνει έναν "αυτόματο δημοσιονομικό ρυθμιστή αυξημένων εγγυήσεων".
Κατάλαβα, τότε, ότι η αλλαγή πολιτικής οδηγούσε και στην αλλαγή των λέξεων που την αποδίδουν. Και άρχισα να σημειώνω είτε όρους που άλλοτε είχαν δαιμονοποιηθεί και τώρα έπρεπε να αντικατασταθούν από άλλους πιο "αθώους", είτε νεόκοπες εκφράσεις οι οποίες εισέβαλαν στο δημόσιο λόγο προκειμένου ...να δικαιολογηθούν τα αδιακαιολόγητα. Το αποτέλεσμα της έρευνας ήταν 350 λήμματα τα οποία το Λεξικό προσπαθεί να ερμηνεύσει, αλλά και να συνδέσει μεταξύ τους ώστε να αναδειχθεί το πρωτόγνωρο επικοινωνιακό περιβάλλον που ζούμε τα τελευταία χρόνια».
Το φαινόμενο της Διπλής Γλώσσας. «Πρόκειται για τεχνική της εξουσίας από αρχαιοτάτων χρόνων –κυριολεκτικά- αφού πρώτος μίλησε γι' αυτήν ο Θουκυδίδης. Αν θυμηθούμε, αργότερα, την Pax Romana, θα διαπιστώσουμε ότι αποδίδει την ερμηνεία της τότε εξουσίας για τις ρωμαϊκές κατακτήσεις. Αλλά και, εντελώς πρόσφατα, οι βομβαρδισμοί αμάχων δεν αποκλήθηκαν "παράπλευρες απώλειες;". Η Διπλή Γλώσσα, λοιπόν, είναι περίπου έμφυτη με την άσκηση εξουσίας η οποία μονίμως επιχειρεί να εξωραΐσει τις πράξεις της, μέσω μιας θετικής ρητορικής. Υπάρχουν, όμως, περίοδοι που το φαινόμενο παίρνει μεγάλες διαστάσεις, ώστε η ποσότητά του να μετατρέπεται σε ποιότητα . Η "ξύλινη" γλώσσα μεταλλάσσεται, τότε, σε γλώσσα ...από πλαστελίνη που κολλά και στο μυαλό του απλού ακροατή. Και η σύγχυση είναι τέτοια που οδηγεί σε παράλογες συμπεριφορές. Παράδειγμα; Ύστερα από όλα τα κωμικοτραγικά που αποκαλύφθηκαν περί Σώρρα, μόλις προχθές μαζεύτηκαν συμπολίτες μας και ορκίζονταν στον Δία για να τους σβήσει τα χρέη».
Για τις νέες λέξεις της εποχής. «Θυμηθείτε: Δεν έχουμε πια Τρόϊκα, αλλά Θεσμούς. Όχι μείωση συντάξεων, αλλά Αναπλαισίωση του Συνταξιοδοτικού. Το κολαστήριο της Αμυγδαλέζας είναι, πλέον, μία αθώα Κλειστή Δομή. Οι λαθραίοι μετανάστες είναι τώρα Παράτυποι και δεν τους φορούν χειροπέδες, αλλά Πλαστικά Δεσμά, ενώ πολλοί από τους θαλασσοπνιγμένους στο Αιγαίο ήταν Μετανάστες-Επενδυτές. Δεν υπάρχουν πι τοκογλύφοι και Δ΄Ράιχ, αλλά απλώς Εταίροι. Και, βεβαίως, χάθηκε από το λεξιλόγιό μας ο όρος Μνημόνιο. Ευτυχώς, έχουμε μόνο ένα εύηχο ...Πρόγραμμα».
Οι φωτογραφίες του βιβλίου. «Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν τα λήμματα είναι προϊόν μιας παράλληλης έρευνας με διπλό στόχο: να τεκμηριώσει την ίδια την ύπαρξή τους, αλλά και να τα επαναφέρει στο επικοινωνιακό περιβάλλον υπό το οποίο διατυπώθηκαν. Για παράδειγμα, ένα απλό επιφώνημα όπως το "Ουάου" παίρνει άλλη διάσταση όταν συμπληρώνεται από την απρόθυμη αλλά τόσο χαρακτηριστική χειραψία Βαρουφάκη-Ντάϊσεμπλουμ».
Info
Η παρουσίαση του βιβλίου «Λεξικό Χωρίς Γραβάτα» θα γίνει την Τρίτη 28/2/2017 στις 19.00, στη Στοά του Βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5 και Σταδίου Αρσάκειο Μέγαρο, τηλ. 210-3253.989), όπου θα επιχειρηθεί να ανοίξει μία συζήτηση για την έξαρση της δημαγωγίας και τους τρόπους επιστροφής στην κυριολεξία και τον ορθολογισμό. Και γι΄αυτό έχουν κληθεί να μιλήσουν κριτικά και αυτοκριτικά, πολιτικοί, επιστήμονες, δημοσιογράφοι και καθημερινοί πολίτες