Η προσδοκία για ένα πολιτικό ριστάρτ ή φρεσκάρισμα, ειδικά σε ένα σημείο καμπής της κυβέρνησης. Οι απαραίτητες εσωκομματικές ισορροπίες. Οι κινήσεις τακτικής όταν χρειάζονται κάποιες ενέργειες αποσυμπίεσης. Το μήνυμα που θέλει να εκπέμψει ο εκάστοτε πρωθυπουργός με κάποιες επιλογές προσώπων. Είναι σύνηθες ως εκ τούτου οι ανασχηματισμοί να θεωρούνται μέρος της «πολιτικής αντεπίθεσης», ιδίως όποτε μια κυβέρνηση δεν βρίσκεται στο καλύτερο σημείο της.
Αν όμως προσπαθήσουμε να θυμηθούμε ανασχηματισμούς που έδωσαν πολιτική ώθηση στους πρωθυπουργούς που τους πραγματοποίησαν, δεν θα βρούμε πολλούς. Αντιθέτως, θα θυμηθούμε ευκολότερα πολλούς αδιάφορους ή και ζημιογόνους ακόμη. Ειδικά κάποιοι που εξελίχθηκαν σε σίριαλ δικαιολογούν απολύτως τη φράση «ώδινεν όρος και έτεκεν μυν» («κοιλοπονούσε βουνό και γέννησε ποντίκι»).
Οσο και αν η φύση του θέματος είναι λογικό να ιντριγκάρει τους παροικούντες την (πολιτική) Ιερουσαλήμ, η πραγματικότητα είναι ότι οι συζητήσεις αυτές συνήθως διεξάγονται ερήμην της κοινωνίας, η οποία ελάχιστα ασχολείται με το ποιος υπουργοποιήθηκε ή μετακινήθηκε. Εξ ου και η εμπειρία έχει δείξει ότι οι προσδοκίες από τους ανασχηματισμούς θα πρέπει να είναι γενικά συγκρατημένες για μια σειρά από λόγους.
Κατ' αρχάς γιατί οι πρωθυπουργοί, όπως και οι προπονητές στα συλλογικά αθλήματα, τα καλά στελέχη (ή έστω αυτά που θεωρούνται καλά) κατά κανόνα τα βάζουν στο αρχικό σχήμα. Αν ο «προπονητής» κάνει αλλαγές κάθε τρεις και λίγο, σημαίνει ή ότι ο ίδιος δεν έκανε καλές επιλογές στο αρχικό σχήμα ή ότι οι «παίκτες» δεν ήταν τελικά τόσο καλοί.
Είναι επίσης αμφίβολο αν ο «πάγκος» οποιουδήποτε κόμματος διαθέτει τους παίκτες που μπορούν από μόνοι τους να αλλάξουν την εικόνα του. Μπορεί φυσικά κάποιο στέλεχος να αναδειχθεί και να κάνει καλή εντύπωση, αλλά αυτό συνήθως φαίνεται εκ των υστέρων. Την ώρα του ανασχηματισμού είναι ακόμη «άγνωστη ποσότητα και άγνωστη ποιότητα»· ως εκ τούτου, δύσκολα επηρεάζει το γενικότερο κλίμα.
Σε ό,τι αφορά στις αλλαγές χαρτοφυλακίου, εκεί κι αν διαψεύδονται προσδοκίες. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στελεχών που η συγκυρία ή η φύση ενός υπουργείου τους βοήθησε να φτιάξουν καλό προφίλ, αλλά μόλις άλλαξαν θέση, κινήθηκαν σε πιο ρηχά νερά. Λίγα είναι τα στελέχη που μπορείς να είσαι βέβαιος ότι όπου και αν πάνε θα κάνουν δουλειά.
Οσο για τις (αναγκαίες, φυσικά) εσωκομματικές ισορροπίες, υπάρχει πάντα η γνωστή ρήση του Τόνι Μπλερ: «Οσοι μπαίνουν θεωρούν ότι το δικαιούνταν, όσοι βγαίνουν δεν σ' το συγχωρούν ποτέ».
Υπάρχει πάντα η γνωστή ρήση του Τόνι Μπλερ: «Οσοι μπαίνουν θεωρούν ότι το δικαιούνταν, όσοι βγαίνουν δεν σ' το συγχωρούν ποτέ».
Στα καθ' ημάς, η αναζωπύρωση του ζητήματος των Τεμπών δεν χωράει αμφιβολία ότι έχει αυξήσει την πολιτική πίεση στην κυβέρνηση, επαναφέροντας μεταξύ άλλων τις συζητήσεις για ένα νέο πιθανό ανασχηματισμό. Οι στοχεύσεις είναι προφανείς: να διορθωθούν κάποιες αδυναμίες –ενδεχομένως και με πιο δομικού χαρακτήρα αλλαγές– να δοθεί ώθηση στο κυβερνητικό έργο και ειδικά σε κάποιους κρίσιμους τομείς, να αλλάξει η πολιτική ατζέντα με κάποιες παραδοχές και ένα μήνυμα «φυγής προς τα μπρος».
Το αν αυτό θα επιτευχθεί θα το δείξει ο χρόνος. Σε κάθε περίπτωση, ο πρωθυπουργός θα πρέπει να πάρει κάποιες πρωτοβουλίες αντιστροφής του κλίματος. Η εμπειρία, πάντως, δείχνει –για τους λόγους που προαναφέρθηκαν– ότι, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στον ανασχηματισμό, οι προσδοκίες θα πρέπει να είναι συγκρατημένες, πολλώ δε μάλλον όταν ο προηγούμενος ανασχηματισμός έγινε πριν από περίπου οκτώ μήνες.
Ακόμη όμως κι αν ο ανασχηματισμός αποδειχθεί επιτυχημένος, και αν όντως δοθεί ώθηση στο κυβερνητικό έργο, τα προβλήματα της κυβέρνησης δεν είναι βέβαιο ότι θα λυθούν. Γιατί εδώ και καιρό το ζήτημα δεν είναι μόνο η υστέρηση σε κάποιους τομείς ή κάποιες αρρυθμίες στον συντονισμό της. Είναι και η έλλειψη αφηγήματος για το τι θέλει να πετύχει και το πώς θέλει να είναι η Ελλάδα στο τέλος της θητείας της. Ακόμη και κάποια ενδιαφέροντα πράγματα που ειπώθηκαν από τον πρωθυπουργό στη ΔΕΘ με ορίζοντα το 2027 δεν εντάχθηκαν ποτέ σε ένα ενιαίο αφήγημα που να υπερβαίνει την επικαιρότητα.
Αυτή η αδυναμία είναι ορατή σε όλη τη δεύτερη τετραετία της κυβέρνησης και σε συνδυασμό με την έλλειψη ισχυρού αντιπάλου λειτουργεί απολύτως αποσυσπειρωτικά, τη στιγμή μάλιστα που έννοιες όπως η «κανονικότητα» και η «σταθερότητα» έχουν πλέον ξεπεραστεί, ενώ η κυβερνητική επάρκεια στη διαχείριση κρίσεων έχει πληγεί.
Οσο δεν είναι ξεκάθαρο το κεντρικό μήνυμα ώστε να λειτουργεί συνεκτικά σε κάθε δύσκολη στιγμή, η όποια κοινωνική δυσαρέσκεια θα εκδηλώνεται ευκολότερα, ενδεχομένως και με ασήμαντες αφορμές –πόσο δε μάλλον με θέματα μεγάλης ευαισθησίας όπως τα Τέμπη– ενώ τα όποια θετικά επιτεύγματα δεν θα κεφαλαιοποιούνται όσο θα μπορούσαν.
Αυτό θα πρέπει να είναι η προτεραιότητα για την κυβέρνηση το επόμενο διάστημα. Το κεντρικό μήνυμα με ορίζοντα τις επόμενες εκλογές. Οταν αυτό διαμορφωθεί, τότε θα έχει μεγάλη σημασία και το ποια στελέχη θα το υπηρετήσουν. Αλλιώς θα είναι σαν να μπαίνει το κάρο μπροστά από το άλογο.
Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας.