Tέσσερα ζητήματα που ανακύπτουν από την γνωμοδότηση του κ. Ντογιάκου. Επιστημονική μελέτη – σχόλιο του Ευάγγελου Βενιζέλου
Με τη φράση «έχω την ελπίδα ότι ένας ευφυής, έμπειρος και εγκρατής νομικός με τη διαδρομή και την ικανότητα αντίστασης στις προσβολές της εσωτερικής ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης που διαθέτει ο σημερινός Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, θα βρει τη βούληση και το θάρρος να επανεξετάσει τη Γνωμοδότηση» κλείνει άρθρο – παρέμβασή του ο Ευάγγελος Βενιζέλος για τη γνωμοδότηση του Ισίδωρου Ντογιάκου.
Σεβασμός ή παραβίαση του κράτους δικαίου
Στη μελέτη – σχόλιό του με τον τίτλο «Η σχέση εισαγγελικών αρχών και ανεξάρτητων αρχών – Σεβασμός ή παραβίαση των εγγυήσεων του κράτους δικαίου» που δημοσιεύτηκε στο ψηφιακό νομικό περιοδικό Constitutionalism.gr, ο Ευάγγελος Βενιζέλος ως καθητηγή του Συνταγματικού Δικαίου ασκεί κριτική με νομικά επιχειρήματα κατά της γνωμοδότησης του Ισίδωρου Ντογιάκου.
Θέτει τέσσερα ζητήματα που ανακύπτουν από την γνωμοδότηση του κ. Ντογιάκου. Πρώτον, το ζήτημα των ορίων της γνωμοδοτικής αρμοδιότητας του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, δεύτερον, το ζήτημα της ερμηνείας του Συντάγματος, τρίτον, το ζήτημα των σχέσεων δικαστικής εξουσίας και ανεξάρτητων αρχών και τέταρτον, το ζήτημα του εύρους της συνταγματικής και διεθνούς προστασίας του απορρήτου των επικοινωνιών.
Δεν γνωμοδοτεί για εταιρείες
Μεταξύ άλλων ως προς το πρώτο ζήτημα ο κ. Βενιζέλος τονίζει ότι «ο Εισαγγελέας γνωμοδοτεί, όπως δείχνει η πάγια πρακτική, απαντώντας σε ερωτήματα κατώτερων εισαγγελέων, υπουργών, κρατικών αρχών και υπηρεσιών, της ΕΛΑΣ κ.ο.κ. Πάντως όχι εταιριών υπαγομένων στον έλεγχο Ανεξάρτητων Αρχών».
«Συνεπώς η 1/2023 Γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του ΑΠ έχει χορηγηθεί καθ' υπέρβαση αρμοδιότητας και θέτει ουσιώδη ζητήματα σεβασμού της αρχής της διάκρισης των εξουσιών, της συνταγματικά κατοχυρωμένης αρμοδιότητας των Ανεξάρτητων Αρχών, της κατανομής της δικαιοδοσίας μεταξύ των δικαιοδοτικών κλάδων και της εσωτερικής ανεξαρτησίας των εισαγγελικών και δικαστικών λειτουργών που έχουν επιληφθεί ή θα επιληφθούν διοικητικών διαφορών ή ποινικών υποθέσεων σχετικών με την ιδιωτική εταιρεία που απευθύνθηκε στον Εισαγγελέα του ΑΠ και έτυχε της γνωμοδοτικής του προσοχής» συμπληρώνει ο κ. Βενιζέλος.
Οι ανεξάρτητες Αρχές δεν εξαρτώνται από τον κοινό νομοθέτη
Ως προς το δεύτερο ζήτημα, ο Ευάγγελος Βενιζέλος επισημαίνει ότι «οι Ανεξάρτητες Αρχές δεν εξαρτώνται από τις διακυμάνσεις και τις συγκυριακές επιλογές του κοινού νομοθέτη. Αυτό είναι το νόημα και η κανονιστική εισφορά της συνταγματικής κατοχύρωσής τους» και μεταξύ άλλων προσθέτει:
«Η Γνωμοδότηση σωστά θεωρεί ( σελ .10- 12) ότι η παράγραφος 2 του άρθρου 19 Συντ. και η εκεί προβλεπόμενη Ανεξάρτητη Αρχή συνιστά θεσμική εγγύηση που περιβάλλει το απόρρητο των επικοινωνιών. Σφάλλει όμως όταν θεωρεί ότι ο κοινός νομοθέτης μπορεί να αφαιρέσει ουσιώδεις ελεγκτικές αρμοδιότητες από την Ανεξάρτητη Αρχή ή πολύ περισσότερο να της απαγορεύσει και μάλιστα με απειλή ποινικών κυρώσεων να ασκεί τη συνταγματική αρμοδιότητά της περιβάλλοντας ως αποτελεσματική θεσμική εγγύηση το «απολύτως» απαραβίαστο δικαίωμα στο απόρρητο των επικοινωνιών (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. β Συν.)».
Εχθρότητα
Ως προς το τρίτο ζήτημα ο κ. Βενιζέλος επισημαίνει ότι «από την εισαγωγή του θεσμού των Ανεξάρτητων Αρχών στο Σύνταγμα με την Αναθεώρηση του 2001 έως σήμερα οι εισαγγελικές αρχές τις αντιμετώπισαν με δυσπιστία ή και ανοικτή εχθρότητα. Αυτό εκδηλώθηκε ιδίως στο πεδίο του απορρήτου των επικοινωνιών και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Η εισαγγελική αντίληψη μπορεί να συνοψιστεί στη θέση ότι το απόρρητο των επικοινωνιών και η προστασία των προσωπικών δεδομένων δεν παρεμποδίζουν τις ανακριτικές πράξεις. Άρα οι δικονομικές ευχέρειες του εισαγγελέα και του τακτικού ανακριτή δεν μπορεί να εξαρτώνται από την άδεια της ΑΔΑΕ ή της ΑΠΔΠΧ γιατί η ανεξάρτητη δικαιοσύνη και οι ισόβιοι δικαστικοί λειτουργοί παρέχουν μείζονες εγγυήσεις και δεν υπάγονται στον έλεγχο των Ανεξάρτητων Αρχών».
Γνωμοδότηση για να μην ασκηθεί έλεγχος!
«Όμως η αρχή της διάκρισης των εξουσιών λειτουργεί και αντίστροφα, όπως σημειώθηκε προηγουμένως σε σχέση με το άρθρο 100 παρ.1 περ. δ Συντ. Οι Ανεξάρτητες Αρχές δεν περιορίζουν τις αρμοδιότητες της δικαιοσύνης, αλλά ενισχύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου ( άρθρο 25 παρ.1 Συντ.)» τόνιζει ο κ. Βενιζέλος και καταλήγει:
«Στην προκειμένη όμως περίπτωση της Γνωμοδότησης 1/2023 το ζητούμενο δεν είναι να ασκηθεί ο έλεγχος επί της ΕΥΠ και των τηλεπικοινωνιακών παρόχων από την εισαγγελική αρχή στο πλαίσιο ποινικής προδικασίας που ως δικαστική αρμοδιότητα προτάσσεται αυτής της ΑΔΑΕ, αλλά να μη ασκηθεί κανένας απολύτως έλεγχος!».
Η ερμηνεία του νόμου δεν μπορεί να είναι αντίθετη στο σύνταγμα
Τέλος ως προς το τέταρτο ζήτημα, το εύρος δηλαδή της προστασίας του απορρήτου των επικοινωνιών μετά και τον πρόσφατο νόμο της ΝΔ ο κ. Βενιζέλος αναφέρει μεταξύ πολλών άλλων: «Κατά τη λογική αυτή, οι πάροχοι μόνοι τους ή σε συνέργεια με στελέχη της ΕΥΠ μπορούν να παρανομούν και να προβαίνουν σε οποίες ενέργειες θέλουν ανεξέλεγκτα! Στη γνωμοδότηση δεν διατυπώνεται η θέση ότι η ΑΔΑΕ δεσμεύεται από το χρονικό όριο της τριετίας και την αρμοδιότητα της τριμελούς επιτροπής και συνεπώς δεν δικαιούται να ενημερώσει τον παρακολουθηθέντα για τυχόν ευρήματα, αλλά η θέση ότι η ΑΔΑΕ δεν μπορεί να ασκεί έλεγχο και να συγκεντρώνει στοιχεία όχι για να ενημερώσει τον παρακολουθούμενο, αλλά τη Βουλή δια της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας και βεβαίως την εισαγγελική αρχή προβαίνοντας σε αναγγελία εγκλήματος που περιήλθε σε γνώση της.
»Αυτή όμως η ερμηνεία του ν. 5002/2022 θα καθιστούσε τον νόμο αντίθετο προς το άρθρο 19 Συντ. και προς το άρθρο 8 ΕΣΔΑ. Συνεπώς δεν μπορεί να υποστηριχθεί.
Ο έλεγχος εισαγγελέων και ανακριτών στην ΕΥΠ και τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους
»Τίθεται επιπλέον το ερώτημα, οι εισαγγελικές και ανακριτικές αρχές τι πλάτους και βάθους έλεγχο μπορούν να ασκήσουν επί της ΕΥΠ και των τηλεπικοινωνιακών παροχών αν κάποιος θεωρεί ότι παρακολουθείται παρανόμως και αντί να απευθυνθεί στην ΑΔΑΕ, απευθύνεται με έγκληση στον εισαγγελέα; Θα διενεργηθεί προκαταρκτική εξέταση και με ποιον πρακτικά τρόπο; Ο εισαγγελέας θα διενεργήσει έλεγχο στον πάροχο, θα ερευνήσει την τήρηση των προϋποθέσεων νόμιμης άρσης του απορρήτου, θα ελέγξει το ενδεχόμενο να έχουν τελεστεί ή να τελούνται όλα τα συναφή εγκλήματα που τυποποιεί ο ΠΚ και η ειδική νομοθεσία με τελευταίο το ν. 5002/2022; Ή μήπως ο εισαγγελέας θα θέσει σε οιονεί καθεστώς αναστολής τη δικογραφία λέγοντας ότι πρέπει να περιμένει τρία χρόνια χωρίς μάλιστα να γνωρίζει ποια είναι η αφετηρία της τριετίας;».
Δικονομικά καφκικό
«Το absurdum (σ.σ. παραλογισμός) είναι προφανές» συνεχίζει ο κ. Βενιζέλος και συμπληρώνει καταλήγοντας: «Δικονομικά γίνεται ακόμη πιο καφκικό, αν υποθέσουμε ότι η ΑΔΑΕ ασκεί την εκ του Συντάγματος αρμοδιότητάς της χωρίς προφανώς να ενημερώνει κανένα παρακολουθούμενο αλλά τη Βουλή και την εισαγγελική αρχή σε περίπτωση διαπίστωσης εγκλήματος. Στην περίπτωση αυτή η εμφατική υπόμνηση των εγκλημάτων που μπορεί να τελέσουν τα μέλη της ΑΔΑΕ με την οποία κορυφώνεται η γνωμοδότηση, τι θα απογίνει; Θα ασκηθούν διώξεις κατά του προέδρου και των μελών της ΑΔΑΕ;
»Αυτή θα ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα διεθνώς ποινική προδικασία και δίκη στην οποία θα συμπυκνωθεί όλη η συζήτηση για το ευρωπαϊκό κράτος δικαίου και τη φιλελεύθερη δημοκρατία.
»Στο μεταξύ οι πράξεις της ΑΔΑΕ τεκμαίρονται νόμιμες και εκτελούνται αυτογνωμόνως. Συμπεριλαμβανομένων των προστίμων και λοιπών κυρώσεων κατά των τηλεπικοινωνιακών παρόχων. Τις πράξεις αυτές δεν τις ελέγχει δικαστικά ο Εισαγγελέας του ΑΠ αλλά ο διοικητικός δικαστής.
»Έχω την ελπίδα ότι ένας ευφυής, έμπειρος και εγκρατής νομικός με τη διαδρομή και την ικανότητα αντίστασης στις προσβολές της εσωτερικής ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης που διαθέτει ο σημερινός Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, θα βρει τη βούληση και το θάρρος να επανεξετάσει τη Γνωμοδότηση. Προσωπικά θα ήμουν πολύ ικανοποιημένος αν διάβαζα ή άκουγα επιχειρήματα που αποδεικνύουν ότι δεν κατανοήθηκε ορθά η γνωμοδότηση και ότι δεν υποστηρίζει θέσεις όπως αυτές που κατέστησαν αντικείμενο της επιστημονικής κριτικής και του νομικού σχολιασμού που προηγήθηκε».
23.Υποκλοπές: Αιχμές Κεφαλογιάννη και πυρά Τζαβάρα για τη γνωμοδότηση Ντογιάκου
O εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν έχει καμία αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί για την ΑΔΑΕ είπε ο Κώστας Τζαβάρας
Αντιδράσεις και από βουλευτές της ΝΔ, προκάλεσε η γνωμοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου, για τις υποκλοπές και τα «όρια» της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών.
Για τον εισαγγελέα, η ΑΔΑΕ, δεν έχει αρμοδιότητα διαχείρισης αιτημάτων πολιτών που ζητούν να πληροφορηθούν, μέσω της Ανεξάρτητης Αρχής, αν έχουν τεθεί υπό παρακολούθηση για λόγους εθνικής ασφαλείας, και δεν μπορεί να απευθύνεται σε παρόχους κινητής τηλεφωνίας ζητώντας τέτοιου είδους στοιχεία.
Η γνωμοδότηση προκάλεσε πολιτικό σάλο και τη σφοδρή αντίδραση της αντιπολίτευσης. Προκάλεσε όμως και την αντίδραση του Κώστα Τζαβάρα και της Όλγας Κεφαλογιάννη.
«Η Δικαιοσύνη να διευκολύνει το έργο της ΑΔΑΕ»
Συγκεκριμένα, η Όλγα Κεφαλογιάννη, μιλώντας σε εκπομπή στο Attica TV το βράδυ της Τρίτης (10/1), είπε πως οι αποφάσεις της δικαστικής εξουσίας δεν είναι αντικείμενο σχολιασμού. Ωστόσο, τόνισε ξεκάθαρα – αφήνοντας σαφείς αιχμές – ότι οι υποκλοπές «είναι μια υπόθεση που θα πρέπει να διαλευκανθεί. Όποιος έχει τη δυνατότητα να ελέγχει πρέπει να διευκολύνεται», σημείωσε.
Ειδικότερα, σε ερώτηση, εάν η ΑΔΑΕ θα πρέπει να κάνει έλεγχο για τις υποκλοπές η Όλγα Κεφαλογιάννη απάντησε: «Πρέπει όλοι να διευκολύνουμε τη Δικαιοσύνη και τις Ανεξάρτητες Αρχές».
«Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν έχει καμία αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί για την ΑΔΑΕ»
Πολύ πιο ξεκάθαρος, ήταν ο βουλευτής Ηλείας, της ΝΔ, Κώστας Τζαβάρας, ο οποίος μιλώντας στην ίδια πηγή, τόνισε πως ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν έχει καμία αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί για την ΑΔΑΕ.
«Για μένα, τόσο στον πολιτισμό όσο και στη δημοκρατία, δεν πρέπει να διχάζεται η πολιτική ανάμεσα στη συμπολίτευση και την αντιπολίτευση. Εκεί πρέπει να είμαστε ενωμένοι όλοι. Και εδώ στο θέμα που μου θίγετε, η γνώμη μου είναι ξεκάθαρη. Θεωρώ ότι ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν έχει καμία αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί για τέτοιου είδους ζητήματα που με βάση το Σύνταγμα ανάγονται αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Μόνο εκεί ελέγχονται οι αποφάσεις των ανεξαρτήτων αρχών».
Ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας συνέχισε τονίζοντας ότι η συγκεκριμένη γνωμοδότηση «όπως σωστά ειπώθηκε και από καθηγητές, δεν έχει δικαιοδοτικό χαρακτήρα και γι' αυτό δεν δεσμεύει». Όπως εξήγησε, με βάση το άρθρο 29 του Κώδικα περί Οργανισμού Δικαστηρίων ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν μπορεί να απαντάει σε ιδιωτικά αιτήματα αλλά μόνο στα αιτήματα συγκεκριμένων δημοσίων αρχών. Επίσης στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αυτή η γνωμοδότηση έγινε αυτεπαγγέλτως «αφού όλοι γνωρίζουμε ότι υπήρξε ένα αίτημα από μία δικηγόρο της WIND. Η οποία WIND, στη συνέχεια όμως απ' ό,τι μάθαμε αναγκάστηκε από τη μητρική εταιρεία να συνεργαστεί με τον κ. Ράμμο».
Ο Κ. Τζαβάρας μάλιστα εξήρε τη συμβολή του επικεφαλής της ΑΔΑΕ, Χρήστου Ράμμου, στη διερεύνηση του σκανδάλου των υποκλοπών, επισημαίνοντας ότι τον συνάντησε στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας «και πραγματικά εκεί κατάλαβα ότι πρόκειται για έναν άξιο δικαστή και θα πρέπει όλοι να τον βοηθήσουμε. Και θεωρώ ότι αυτό θα πρέπει να είναι κοινή προσπάθεια όλων μας».
«Ατυχής περίπτωση...»
Ο κ. Τζαβάρας, πρόσθεσε ότι «δεν μπορεί να φθείρονται οι δημοκρατικοί θεσμοί με γνωμοδοτήσεις του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Θεωρώ ότι ήταν μία άστοχη, μια άτυχη περίπτωση αυτή».
Και συνέχισε: «Με βάση τον Ποινικό Κώδικα, δεν αποτελεί άδικη πράξη, εγκληματική, όποια γίνεται για την ενάσκηση δικαιώματος που προβλέπει ο νόμος ή προς εκπλήρωση νόμιμης υποχρέωσης. Αυτό που έκανε λοιπόν ο κ. Ράμμος, να πάει να ελέγξει αν οι συγκεκριμένες καταγγελίες που του έγιναν ευσταθούν, προβλέπεται από την περίπτωση ε του άρθρου 6 του νόμου 3115/2003, που είναι ο νόμος για τις αρμοδιότητες της συγκεκριμένης ανεξάρτητης αρχής. Ποιον απειλεί λοιπόν; Αυτόν που ενήργησε στα πλαίσια νόμιμης εξουσίας που έχει;».
«Υποστηρίζω την κυβέρνηση»
Τα όσα είπε προκάλεσαν το σχόλιο της Σίας Αναγνωστοπούλου, του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία του είπε: «Κινδυνεύετε αύριο ο κ. Οικονόμου να πει ότι είσαστε τοξικός».
«Τον κ. Οικονόμου τον εκτιμάω. Σέβομαι την προσπάθεια που κάνει ως κυβερνητικός εκπρόσωπος. Εγώ ξέρετε ότι υποστηρίζω την κυβέρνηση, είμαι μέλος της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, αυτό δεν πρόκειται να σταματήσω να το υπερασπίζομαι. Αλλά ταυτόχρονα όμως για μένα αυτό που προέχει, ειδικά για την Ελλάδα, είναι η υπεράσπιση σε εθνικό μέτωπο και του πολιτισμού μας και της δημοκρατίας μας» κατέληξε ο Κώστας Τζαβάρας.