Αυτό που λίγοι γνωρίζουν είναι ότι πριν ανακαλύψει κοιτάσματα πετρελαίου το 1939, η ζωή στο Κατάρ περιστρεφόταν γύρω από τα μαργαριτάρια, τα οποία είχαν θεμελιώδη ρόλο για την κουλτούρα, την πολιτική, τις διπλωματικές σχέσεις και το βιοτικό επίπεδο των ντόπιων επί τουλάχιστον 7.000 χρόνια. Τα ηνία κρατούσε η βασιλική οικογένεια Al Thani του Κατάρ, καθώς κυριαρχούσε στην τοπική βιομηχανία μαργαριταριών, η οποία κορύφωσε στις αρχές του 20ού αιώνα.
Τα μαργαριτάρια του Περσικού Κόλπου είχαν μεγάλη απήχηση στην αναδυόμενη μέση τάξη στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Το Κατάρ αναδείχθηκε ως κυρίαρχη δύναμη ανάμεσα στους γείτονές του στον Κόλπο, τα σημερινά ΗΑΕ, απασχολώντας 1907 το 48% του πληθυσμού σε παραγωγικές ηλικίες (ή σχεδόν όλους τους άνδρες) στη βιομηχανία των μαργαριταριών.
Το 1958, όμως, η άνθιση έφτασε στο τέλος της: «Για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια, κανένα πλοίο με μαργαριτάρια δεν έφυγε από το λιμάνι της Ντόχα», ανακοίνωσε τότε ο Βρετανός αντιπρόσωπος στον Κόλπο, ως αποτέλεσμα μεταξύ άλλων της ανακάλυψης του «μαύρου χρυσού».
Η συμβολή των μαργαριταριών στη ζωή του Κατάρ είναι ακόμη εμφανής, από την τέχνη μέχρι και τη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Κάποιοι παρατηρητικοί θα δουν και τα μαργαριταρένια πλακάκια στους σταθμούς του μετρό της Ντόχα. Επίσης, οι τουρίστες έχουν την ευκαιρία να αγοράσουν σπάνια μαργαριτάρια από τους ελάχιστους πλέον δύτες που τα εμπορεύονται.
Παρότι το Μπαχρέιν και τα ΗΑΕ έχουν επαναφέρει τα τελευταία χρόνια – αν και σε πολύ μικρότερο μέγεθος – το εμπόριο μαργαριταριών, το Κατάρ έχει μείνει πίσω, αλλά προωθεί όλο και περισσότερο την ιστορία του. Για παράδειγμα, κάποια ντόπια φεστιβάλ περιλαμβάνουν διαγωνισμούς κατάδυσης για εύρεση μαργαριταριών ή σχετικές παραδοσιακές δραστηριότητες. Και βέβαια, η ιστορία των μαργαριταριών έχει θέση στα μουσεία του Κατάρ.
Οι άθλιες συνθήκες των δυτών
Στο πλαίσιο αυτό αξίζει να αναφερθεί όμως ότι οι συνθήκες για τους δύτες ήταν βέβαια εντελώς διαφορετικές από τους πλούσιος εμπόρους. Οι δύτες μπορεί να έμεναν περισσότερους από τέσσερις μήνες κάθε καλοκαίρι στη θάλασσα. «Δεν είχαν πολλά να φάνε εκτός από ρύζι, ψάρι και ίσως λίγο ψωμί, επομένως ένα πρόβλημα που είχαν ήταν το σκορβούτο. Η ποσότητα του νερού ήταν αυστηρά περιορισμένη, άρα έκαναν μπάνιο στη θάλασσα και ήταν βρεγμένοι όλοι την ώρα, έτσι είχαν άθλιες μυκητιακές λοιμώξεις», δήλωσε στο CNN ο Robert Carter, ειδικός αρχαιολογίας στο Κατάρ και συγγραφέας με ειδίκευση στα μαργαριτάρια.
Οι δύτες έκαναν 50 με 60 καταδύσεις την ημέρα, όπου συχνά τραυματίζονταν από σαλάχια ή σκοτώνονταν από καρχαρίες. Οι καταδύσεις γίνονταν με το βάρος μίας πέτρας και οι δύτες, αφότου συνέλεγαν 20 στρείδια, τραβούσαν ένα σχοινί, ώστε να τους τραβήξουν στην επιφάνεια. Τα μαργαριτάρια μεταφέρονταν σε κλειδωμένα κουτιά, ενώ όποιος επιχειρούσε να τα κλέψει θα είχε σοβαρότατες επιπτώσεις.
«Τα κέρδη διαμοιράζονταν στο πλήρωμα, έτσι το να κλέψει κανείς μαργαριτάρι σήμαινε ότι έσπαγε ένας σημαντικός δεσμός εμπιστοσύνης», τόνισε ο Carter. Ήδη ήταν αβέβαιο εάν θα μπορούσαν να διασφαλίσουν τα προς το ζην, καθώς σε περιόδους με έλλειψη μαργαριταριών οι δείκτες, οι συλλέκτες, ακόμη και οι καπετάνιοι των πλοίων έμεναν χωρίς εισόδημα. Οι σκλάβοι από την άλλη πλευρά όφειλαν να δώσουν τα μαργαριτάρια που έβρισκαν.
Παρότι εκκρεμούν ακόμη πολλά ερωτήματα, σύμφωνα με τον Carter είναι ήδη σαφές ότι η βιομηχανία των μαργαριταριών έπαιξε πολύ πιο καθοριστικό ρόλο στην ιστορία του Κατάρ απ' όσο φαίνεται συνήθως. «Είναι πιθανό να μην υπήρχε κανείς εδώ εκτός από τους Βεδουίνους, εάν δεν είχε αναπτυχθεί η βιομηχανία των μαργαριταριών», τόνισε.