Συνειδητοποίησα πολύ γρήγορα ότι στην Αλβανία ήμουν ο Γκρέκο μασκαρά και στην Ελλάδα ο Αλβανός. Οι Βορειοηπειρώτες είμαστε Έλληνες, επομένως νιώθεις πίκρα όταν ο κόσμος σε αποκαλεί «Αλβανό». Έτσι, αισθανόμουν για δεύτερη φορά ξένος. Μετά από αλλεπάλληλα εμπόδια, καθυστερήσεις και δαιδαλώδεις γραφειοκρατικές διαδικασίες κατάφερα να πάρω την ελληνική ιθαγένεια με την πολύτιμη συνεισφορά του Γιάννη Σγουρού, ο οποίος από την αρχή πίστεψε σε μένα, και του Κυριάκου Βιρβιδάκη.».
1..Με ατομικές δοκιμασίες., δύναμη εσωτερική και δόξες συλλογικές, με εθνικές διακρίσεις μοναδικές, παγκόσμιες διακρίσεις όσο και οι πρώτες πολλές πικρίες του από την Ελλάδα. Ο Πύρρος Δήμας, που μας γέμιζε με υπερηφάνεια κάθε φορά που κέρδιζε τα ολυμπιακά μετάλλια και σήκωνε όλη την Ελλάδα στο βάθρο του νικητή, μας μιλάει μέσω Zoom από την Αργεντινή όπου βρίσκεται. Η συζήτησή μας περιστρέφεται γύρω από το βιβλίο του Νίκου Ευσταθίου «Πύρρος. Με το μικρό μου όνομα» (εκδ. Παπαδόπουλος), όπου ο ολυμπιονίκης αφηγείται με γλαφυρό και άμεσο τρόπο τα βιώματα από τα παιδικά του χρόνια μέχρι σήμερα. Ενα βιβλίο που προσπαθεί να αναδείξει τον άνθρωπο πίσω από τον θρύλο.
Η ιδέα για το εγχείρημα «γεννήθηκε» μέσα από τη φιλία του συγγραφέα με τον γιο του Πύρρου, Βίκτορα. «Ο Νίκος σκέφτηκε να γράψει ένα βιβλίο με τέσσερα διαφορετικά πρότυπα και πρόσωπα από τον χώρο της τέχνης, του αθλητισμού, της πολιτικής. Μου άρεσε σαν ιδέα, θα ήταν ένα στόρι, όχι όλη μου η ζωή», λέει ο αθλητής στην «Κ» και προσθέτει: «Του είχα απόλυτη εμπιστοσύνη και όταν μου είπε ότι πρέπει να γίνει ολόκληρο βιβλίο, δεν δίστασα. Μέχρι τότε δεν είχα σκεφτεί καν αυτό το ενδεχόμενο».
Στην πρώτη τους γνωριμία, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Νίκος Ευσταθίου έμεινε έκπληκτος από πληροφορίες που δεν γνώριζε και που συνιστούσαν όχι απλώς μια κινηματογραφική αφήγηση, αλλά και μια τρομερή ιστορία για την ίδια την Ελλάδα. «Αυτά που άκουσα για τη ζωή του στην Αλβανία και εδώ, αλλά και από την έρευνα που έκανα, πραγματικά μου άνοιξαν τα μάτια», μας λέει ο συγγραφέας.
Η έρευνα διήρκεσε λιγότερο από ένα χρόνο και ξεκίνησε με την πρώτη τους συνάντηση το καλοκαίρι του 2021, λίγο πριν ο Δήμας ταξιδέψει για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Υπήρξαν πολλές καθημερινές συνομιλίες, γιατί έπρεπε να διασταυρωθούν πολλά στοιχεία. Τις συζητήσεις αυτές ακολούθησε εντατική έρευνα. «Για το πρώτο μόνο κομμάτι του βιβλίου, διάβασα 24 βιβλία για την ιστορία της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία και την αλβανική ιστορία. Αλλα τόσα βιβλία για αφότου ήρθε στην Ελλάδα. Για το πώς εκμηδενίστηκε η ταυτότητα αυτή του αθλητή, τον ρατσισμό που βίωσε κ.ά.». Σημαντική πηγή στο ερευνητικό κομμάτι αποτέλεσε και το αρχείο που κρατούσε η σύζυγος του Πύρρου Δήμα, Αναστασία Σδούγκου, το οποίο περιλάμβανε όλα τα δημοσιεύματα και τεκμήρια. Το τεράστιο αυτό υλικό βοήθησε στην παροχή πρόσθετων πληροφοριών.
Πρότζεκτ προκλήσεων
Φυσικά, ένα τέτοιο πρότζεκτ γεννά πολλές προκλήσεις. Μια από αυτές ήταν η επικοινωνία, καθώς ο ολυμπιονίκης ταξίδευε πολύ. Από την πλευρά του, ο συγγραφέας στέκεται αρχικά στο άγχος, στην αβεβαιότητα και στην έλλειψη αυτοπεποίθησης, μιας και δεν ήταν αθλητικογράφος και δεν είχε ζήσει τα περισσότερα γεγονότα από πρώτο χέρι. «Επειτα, οι αφηγήσεις του Πύρρου δεν ήταν γραμμικές. Έπρεπε να μπουν σε μια σειρά για ένα λογοτεχνικό εγχείρημα πιστό στη φωνή του». Δυσκολία υπήρχε και στην ένταξη της απώλειας στη ζωή του Πύρρου Δήμα στο βιβλίο, μετά τον θάνατο της συζύγου του, κάτι που έπρεπε να αποδοθεί με σεβασμό.
Θυμάμαι ότι έβλεπα τα φώτα της Κέρκυρας από τη Χειμάρρα και αναρωτιόμουν αν θα πάω μια μέρα. Προσπαθούσα να ονειρευτώ.
Η ιστορία ξεκινάει από το μεγάλωμα του αθλητή στη Χειμάρρα της Αλβανίας. Η γιαγιά του, Ελένη, ήταν εκείνη που φρόντισε για την ανατροφή του μικρού Πύρρου. «Για μένα αυτή η γιαγιά ήταν ένα πανεπιστήμιο. Μου μάθαινε ποιήματα, τραγούδια, ιστορίες παλιές. Μπορεί να μην πήγα σε ελληνικό σχολείο, αλλά όλα αυτά ρίζωσαν μέσα μου και τα κρατάω για πάντα», λέει με φανερή συγκίνηση ο κ. Δήμας.
Τον ρωτάω ποιο ήταν το όνειρο που είχε ως παιδί. «Θυμάμαι ότι έβλεπα τα φώτα της Κέρκυρας από τη Χειμάρρα και αναρωτιόμουν αν θα πάω μια μέρα. Προσπαθούσα να ονειρευτώ. Κάποια στιγμή ήρθε η τηλεόραση και βλέπαμε πώς ήταν η ζωή εκεί».
Τελικά ήρθε στην Ελλάδα το 1988 με την εθνική Αλβανίας και από το 1990 άρχισε μια νέα ζωή. «Η Ελλάδα ήταν πολύ όμορφη, διαφορετική, αλλά με δυσκολίες. Κάθε μέρα προσπαθούσες να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας, να παλεύεις με τη γραφειοκρατία. Εκτός από αυτό, υπήρχαν αθλητές στην άρση βαρών που έκαναν ενστάσεις στα χαρτιά μου, γιατί αν γινόμουν Ελληνας θα έπαιρνα τη θέση άλλου», σημειώνει.
Ξεκινώντας από το μηδέν
Η φήμη του στην Αλβανία ήταν ολυμπιακού βεληνεκούς. Οπως όμως τονίζει ο συγγραφέας, «οι αθλητικοί παράγοντες και το σύστημα στην Ελλάδα δεν του συμπεριφέρθηκαν δυστυχώς ανάλογα, έτσι έφτασε να ξεκινάει στην Ελλάδα από το μηδέν». Ο ίδιος ο Πύρρος στο βιβλίο αναφέρει: «Αυτό με έκανε να δω ότι όλα στη ζωή είναι εφήμερα: τη μια μέρα είσαι στην κορυφή, την άλλη είσαι πάλι στον πάτο». Παρ' όλα αυτά, η αγάπη του για την Ελλάδα ήταν αδιαπραγμάτευτη.
Το βιβλίο έχει προχωρήσει στην τρίτη έκδοση και μάλιστα ετοιμάζεται και μια αγγλική μετάφραση, ενώ υπάρχουν σκέψεις και για ένα ντοκιμαντέρ. Επιπλέον, και πρέπει να τονιστεί, λέει ο Δήμας, είναι ότι τα έσοδα από τις πωλήσεις του βιβλίου πηγαίνουν στην Ογκολογική Μονάδα Παίδων «Ελπίδα», στα Χωριά SOS και στον Σύλλογο Γονιών Παιδιών με Νεοπλασματική Ασθένεια «Φλόγα».
Η καριέρα του Πύρρου Δήμα ήταν λαμπρή, οι διακρίσεις πολλές. Ωστόσο, ο ίδιος λέει ότι τα παιδιά του είναι τα πιο σπουδαία μετάλλιά του. Οσο για την πιο επιτυχημένη αγωνιστικά στιγμή του, αυτή ήταν το 2004 στην Αθήνα. «Δεν θα αγωνιζόμουν αν οι Ολυμπιακοί διεξάγονταν τότε σε άλλη πόλη. Αγωνίστηκα και με ένα πόδι και με ένα χέρι».