Η ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ήταν πλούσια πολιτικών και κοινωνικών μηνυμάτων
Δημοκρατικής της λεγόμενης δημοκρατικής-«άριστερής» πτέρυγας, αν και ως πρόεδρος αποδείχθηκε βολικός εκπρόσωπος των μεγάλων συμφερόντων των ΗΠΑ..Το κεντρικό μήνυμα του Μπαράκ Ομπάμα, όταν το μακρινό 2008 επιδίωκε αυτό που τότε έμοιαζε ακατόρθωτο, να κερδίσει την προεδρία των ΗΠΑ ως ο πρώτος μαύρος πρόεδρος, ήταν το «ναι, μπορούμε». Με αυτόν τον γνώμονα κυβέρνηση και τώρα –με εμφανώς ασπρισμένα μαλλιά, αλλά εντυπωσιακό παράστημα- παραμένει ενεργός στη μάχη των ιδεών, ως ένας υπέρμαχος της Δημοκρατίας και της ελευθερίας.
Πάντα με αυτό το μείγμα αισιοδοξίας και πραγματισμού να εμπλουτίζει τη σκέψη του.
Λίγο πριν λήξει η δεύτερη θητεία του, είχε επιλέξει να απευθύνει μία από τις πιο σημαντικές του ομιλίες, ει είδει πολιτικής κληρονομιάς, από την Αθήνα – το λίκνο της Δημοκρατίας.
Ο Ομπάμα πιστεύει στους συμβολισμούς και στη δυναμική τους. Περίπου 7 χρόνια μετά, πάλι από το ίδιο βήμα, στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο 44ος πρόεδρος των ΗΠΑ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για μία σειρά παθογενειών, που αφορούν στην οικονομική παγκοσμιοποίηση και την αλματώδη πρόοδο της τεχνολογίας, κι αφήνουν πίσω χιλιάδες ανθρώπους.
Υπογράμμισε την αναγκαιότητα της πολιτικής ενσυναίσθησης και της κοινωνικής συμπερίληψης και –πολλάκις- διατύπωσε με τρόπο στεντόρειο την ανάγκη προάσπισης της Δημοκρατίας.
Συνέδριο Nostos: Η συζήτηση του Ομπάμα με τον πρόεδρο του ΙΣΝ
«Να ακούτε τους άλλους»
Συμμετέχοντας στο Συνέδριο Nostos για την ψυχική υγεία κι έχοντας απέναντι του στη σκηνή τον πρόεδρο του ΙΣΝ, Ανδρέα Δρακόπουλο, έδωσε μια σειρά παραδειγμάτων από το διάβα της ζωής του, προτού εκλεγεί πρόεδρος, στη διάρκεια της 8ετίας του, αλλά και σήμερα, τονίζοντας εμφατικά την ανάγκη να αφουγκραζόμαστε την κοινωνία και δη τους πιο αδύναμους.
Αναφέρθηκε στο πολύνεκρο ναυάγιο σ' τα ανοιχτά της Πύλου, συγκρίνοντας πρόσφατες δύο ειδήσεις: Ενώ το θέμα με το χαμένο υποβρύχιο έτυχε μεγάλης προβολής στα δελτία ειδήσεων διεθνώς, το ναυάγιο –στο οποίο χάθηκαν εκατοντάδες ζωές- είχε εμφανώς μικρότερη, κάτι που χαρακτήρισε απαράδεκτο.
Ο Ομπάμα έχει τη δυνατότητα να πασπαλίσει με αισιοδοξία ακόμα και τις πιο δύσκολες καταστάσεις – στη μάχη των ιδεών, στην οποία τώρα πρωταγωνιστεί, επισημαίνει στη συνολική τους διάσταση όλα τα παγκόσμια προβλήματα, προτείνοντας λύσεις ταυτοχρόνως.
«Κλείστε τα τηλέφωνά σας, συζητήστε»
Αναφέρθηκε στις συζητήσεις που έχουν οι κόρες του με μηδενιστές φίλους τους. Νέοι άνθρωποι αναρωτιούνται γιατί κανείς πρέπει να νοιάζεται ενώ τριγύρω περισσεύει η δυστυχία, η αδικία και ο ρατσισμός. Η Σάσα και η Μάλια ρωτάνε τον πατέρα τους, τι να προτείνουν κι ο Ομπάμα κατ' αρχάς ζητάει από τους νέους να κλείσουν τα τηλέφωνα τους και να συζητήσουν με κανονικούς ανθρώπους.
«Τους λέω ότι όσο μεγαλώνεις βλέπεις καλύτερα τα πράγματα», είπε και έδωσε το παράδειγμα της επίσκεψής του, το βράδυ της Τετάρτης, στην Ακρόπολη, διατυπώνοντας μία σειρά σκέψεων που μετέφερε στις θυγατέρες του: «Έχουμε τον χρόνο να εργαστούμε, να προσπαθήσουμε, ν' αποτύχουμε, να σηκωθούμε – έχουμε τη δυνατότητα. Πόσοι, όμως, την έχουν; Η ζωή είναι σύντομη, γίνεται όμως μεγαλύτερη όταν έχουμε την πολυτέλεια να πέφτουμε και να σηκωνόμαστε. Δείτε την Ουκρανία, δείτε το ναυάγιο – αυτά συμβαίνουν δίπλα μας».
«Η ζωή είναι σύντομη, γίνεται όμως μεγαλύτερη όταν έχουμε την πολυτέλεια να πέφτουμε και να σηκωνόμαστε»
«Χτίζουμε πάνω απ' τα ερείπια»
Κι ενώ έπεφτε η δυστοπική σκιά της πραγματικότητας, ο Ομπάμα έριξε το φως της αισιοδοξίας. Θυμήθηκε την εποχή που γεννήθηκε, όταν στο μεγαλύτερο μέρος των ΗΠΑ κυριαρχούσαν ακόμα οι φυλετικές διακρίσεις, οι κοινότητες των ΛΟΑΤΚΙ δεν είχαν κανένα δικαίωμα και ακραία φτώχεια επικρατούσε σε όλο τον κόσμο.
«Αναλογιστείτε τι πρόοδος έχει υπάρξει στη διάρκεια της ζωής μου. Ποτέ δεν θα πετύχουμε το τέλειο στη Δημοκρατία, αλλά δεν έχουμε κάτι καλύτερο – θα αντιμετωπίσουμε αποτυχίες, αλλά θα συνεχίσουμε. Είναι η ευθύνη και το προνόμιο μας, να κάνουμε τον κόσμο μας καλύτερο. Αυτό σκεφτόμουν από την Ακρόπολη – ο ξεναγός μας έλεγε ότι κάτω από τα ερείπια χτίσθηκε η πόλη», είπε και έστειλε το βασικό του μήνυμα, κυρίως προς τους νέους: «Ακριβώς αυτό μας επιτρέπει η Δημοκρατία: αν συνεργαστούμε και συμμαχήσουμε, θα ξανακτίσουμε πάνω στα ερείπια».
«Να μπαίνουμε στη θέση των άλλων»
Ανέφερε ότι η Δημοκρατία είναι ένα σύστημα με ατέλειες, αλλά το ιδανικό που διαθέτει η ανθρωπότητα. Τόνισε ότι σήμερα απειλούνται μία σειρά από δημοκρατικά ιδεώδη και ότι ο ίδιος, με το Ίδρυμα του, επιχειρεί να εξοπλίσει τους νέους ανθρώπους ώστε να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των καιρών. «Είμαι αισιόδοξος. Πρέπει να βρούμε τους πόρους για να βοηθήσουμε τους νέους, να περάσουμε τη σκυτάλη στην επόμενη γενιά».
Αναφέρθηκε στα έντονα μεταναστευτικά ρεύματα, έδωσε το παράδειγμα του αμερικανικού πειράματος της συμπερίληψης κάτω από κοινά αποδεκτούς κανόνες, υπενθύμισε ότι οι ΗΠΑ έζησαν καιρούς δουλείας, αλλά όλοι πλέον συμφωνούν ότι «μπορούμε να ζούμε μαζί, σε ένα πλαίσιο αμοιβαίου σεβασμού».
Έκανε αναφορά στην τοξικότητα που δηλητηριάζει το πολιτικό κλίμα σε πολλές χώρες, κάνοντας λόγο για «επικίνδυνες προσεγγίσεις». Στο πλαίσιο αυτό, υπογράμμισε εκ νέου ότι «πρέπει να μάθουμε να ακούμε τους άλλους, να βρούμε τι μας ενώνει, αλλά και μπορούμε να μπαίνουμε στη θέση των άλλων».
Μνημόνευσε το ελληνικό Home Project, με το οποίο το Ίδρυμα του συνεργάζεται, για να αναφέρει ότι τα προσφυγόπουλα είναι και δικά μας παιδιά – «η ενσυναίσθηση είναι η βάση για μία λειτουργική κοινωνία».
Κατόπιν υπενθύμισε το πώς βίωσε την κατάρρευση των απολυταρχικών καθεστώτων στα 90ς, υποστηρίζοντας ότι από τότε διέγνωσε ότι, ναι μεν η δική του ελευθερία είναι σημαντική, αλλά εξίσου σημαντική είναι και η ελευθερία των άλλων.
«Πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε την ελευθερία μας, να καταλάβουμε ότι περιορίζεται όταν περιορίζεται η ελευθερία των άλλων. Αυτό προσπαθώ να αφουγκραστώ με το Ίδρυμα Ομπάμα – έμαθα να τους ακούω όλους, μάθαμε να αναγνωρίζουμε την ελευθερία των άλλων».
«Ευκαιρίες για αξιοπρεπή ζωή»
Μεγάλη έμφαση έδωσε στην «επανάσταση» της πληροφορίας, για την οποία είπε ότι υπάρχει μία «σκοτεινή πλευρά».
«Δεν επικοινωνούμε, δεν ανταλλάσσουμε απόψεις, δεν ξέρουμε για το διαφορετικό, νιώθουμε πιο ασφαλείς στο δικό μας καβούκι, αν προσθέσουμε και τη χειραγώγηση των ειδήσεων στα social media, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν πλέον άνθρωποι που δεν πιστεύουν τίποτα και αυτό υπονομεύει τη Δημοκρατία», είπε και πρόσθεσε: «Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους νέους να βρίσκουν την αλήθεια, να δρομολογήσουμε την ανταλλαγή απόψεων. Αυτό θα οικοδομήσει νέες κοινωνίες. Δεν έχω την τέλεια λύση, αλλά πρέπει να κάνουμε κάτι για τους νέους και να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας».
«Ήμουν ένας μαύρος με το όνομα Μπαράκ Χουσεΐν Ομπάμα σε μια κατ' εξοχήν λευκή πολιτεία»
«Ούτε η Μισέλ το πίστευε...»
Ο Ομπάμα συνέχισε να δίνει παραδείγματα για την ανάγκη να ακούμε τον άλλο. Αφηγήθηκε μια ιστορία, από την περίοδο που ήταν υποψήφιος γερουσιαστής και μόνος του σε ένα αυτοκίνητο, κρατώντας έναν χάρτινο χάρτη, χτένιζε την πολιτεία του Ιλινόι, μιλώντας με τους πάντες, ακόμα και με τους ιδιαιτέρως συντηρητικούς κατοίκους των αγροτικών περιοχών, που σε πρώτη φάση των αντιμετώπιζαν με έκδηλη καχυποψία: «Ήμουν ένας μαύρος με το όνομα Μπαράκ Χουσεΐν Ομπάμα σε μια κατ' εξοχήν λευκή πολιτεία».
Τόνισε ότι μιλούσε με τους πάντες για τα πάντα, από τις καλλιέργειες, μέχρι το μπάσκετ, για κοινές αξίες και ιδανικά. «Κάναμε ειλικρινείς συνομιλίες, χωρίς φίλτρα». Συναντούσε δημοσιογράφους από τοπικές εφημερίδες και αφιέρωνε χρόνο και εν τέλει έγραφαν ρεπορτάζ θετικά για εκείνον, ότι είναι κάποιος με τον οποίο έχουν κοινές αξίες.
Είπε ότι ουδείς περίμενε ότι θα τα καταφέρει, «ούτε η Μισέλ το πίστευε, εγώ όμως είμαι επίμονος και τελικά κέρδισα. Ο λόγος είναι ότι κάθισα και συζήτησα μαζί τους».
«Να υπάρχει κοινωνική εμπιστοσύνη»
Κι αμέσως μετά, αναφέρθηκε στην «ειρωνεία της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογίας», για την οποία είπε ότι «αν έχεις ταλέντα μπορείς να πετύχεις σε μια παγκόσμια αγορά», όμως «πολλοί εργάτες με επαγγέλματα χωρίς κινητικότητα έχουν πλέον λιγότερες ευκαιρίες και μικρότερο κομμάτι από την πίτα».
Έδωσε το παράδειγμα του πατέρα της συζύγου του, που δεν πήγε στο πανεπιστήμιο, «αλλά δεν μισούσε τους πλούσιους».
«Το ζητούμενο είναι να υπάρχουν τα βασικά, αν δουλεύεις να μπορείς να ζήσεις την οικογένεια σου», τόνισε υπογραμμίζοντας το οξύ πρόβλημα που προκαλεί το μεγάλο χάσμα στην οικονομία.
«Πρέπει να δείξουμε ενσυναίσθηση, να ανταλλάξουμε εμπειρίες και ένα από τα έργα μας είναι να φροντίσουμε για όσους άφησε πίσω η παγκοσμιοποίηση», επανέλαβε.
«Οι άνθρωποι δεν πρέπει να αισθάνονται μόνοι, πρέπει υπάρχει κοινωνική εμπιστοσύνη. Όταν τα χάσματα διευρύνονται, οι κοινωνίες καταρρέουν. Πρέπει να δώσουμε ευκαιρίες στον κόσμο να ζήσει αξιοπρεπή ζωή».
«Οι ίδιοι οι δημιουργοί της ΑΙ ζητούν ρύθμιση»
Ο Ομπάμα, αφού επισήμανε ότι η αλματώδης άνοδος της τεχνολογίας άρχισε στη διάρκεια της δικής του προεδρίας, εξέφρασε την ανησυχία ότι «η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) έρχεται ταχύτατα και «δεν πιστεύω ότι κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και θεσμοί είναι έτοιμοι να αδράξουν τα οφέλη και να αντιμετωπίσουν τη νέα κατάσταση».
Υπενθύμισε, μάλιστα, ότι οι δημιουργοί της ΑΙ ζητούν ρύθμιση, έχοντας πολλές επιφυλάξεις.
Σύγκρινε δε τη δυναμική της ΑΙ με τον ηλεκτρισμό – «είναι τόσο ανατρεπτικό – βέβαια για τον εξηλεκτρισμό πήρε στην ανθρωπότητα 70+ χρόνια, τώρα έχουμε μια επανάσταση εντός 2-3 ετών».
Έδωσε παραδείγματα από τη θετική συνδρομή της ΑΙ στην ιατρική ή τη νομική επιστήμη, ωστόσο δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στο πώς τα αξιοποιείται η τεχνολογία για την παραγωγή fake news: «τώρα έχουμε και με βίντεο...».
«Πρόκειται για τεχνολογική ανάπτυξη που υπερακοντίζει ηθικές αρχές και κανόνες. Πρέπει να είμαστε πιο ηθικοί, να χαλιναγωγήσουμε τις εξελίξεις, και να αδράξουμε τα οφέλη».
«Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την εξέλιξη, πρέπει όμως να φροντίσουμε ότι θα ωφελήσει την κοινωνία. Να εφαρμόσουμε τις αρχές της Δημοκρατίας, ότι ο καθένας μετράει. Όλοι να καθίσουν στο τραπέζι και να αποφασίσουμε πώς όλοι θα κερδίσουν».
Φωνή και αξιοπρέπεια
Ο Ομπάμα ολοκλήρωσε το μανιφέστο του για τη σύγχρονη Δημοκρατία, λέγοντας ότι «μπορεί να είναι ατελής, μπορεί να υπάρχουν περίοδοι πόλωσης, κάποιοι να προτείνουν να υιοθετήσουμε το μοντέλο της Κίνας, να λένε ότι η ελευθερία είναι υπερτιμημένη. Κάποιες φτωχές χώρες να λένε ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια της ελευθερίας. Όμως, κατά τη διάρκεια της Ιστορίας του ανθρώπου, πότε σε Δημοκρατία δεν είδαμε λιμό ή γενοκτονία. Μπορεί κάποια πράγματα να εξελίσσονται πιο αργά, αλλά όλοι έχουν φωνή και αξιοπρέπεια. Αυτός είναι ο δρόμος για το μέλλον της ανθρωπότητας».