1.Γράφουν στην «Κ» οι: Κωνσταντίνος Τασούλας, Νίκος Αλιβιζάτος, Χριστίνα Κουλούρη, Βασιλική Γεωργιάδου, Αριστείδης Ν. Χατζής, Βάσω Κιντή, Αικατερίνα Παπανικολάου, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Κωστής Κορνέτης, Τάσος Σακελλαρόπουλος
Η Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία κλείνει τα 49 έτη και έχει διαψεύσει πολλές φορές τις φήμες για το «τέλος» της. Θα τις διαψεύσει και σήμερα; Η Μεταπολίτευση «τελείωσε» για πρώτη φορά το 1981, όταν ήρθε η «Αλλαγή», αλλά και το 1990, όταν πραγματοποιήθηκε η «παλινόρθωση» της Ν.Δ. στην εξουσία και του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Παρ' όλα αυτά, και οι δύο αυτές τομές ενσωματώθηκαν τελικά στη Μεταπολίτευση, που δεν τελείωσε σε αυτά τα ορόσημα, αλλά τα κατέστησε «σταθμούς» της. Ακολούθησαν κι άλλοι σταθμοί, όπως π.χ. το 1996, με τον εκσυγχρονισμό του Κώστα Σημίτη και την εκδημία των δύο πρωταγωνιστών – θεμελιωτών της Μεταπολίτευσης, του Ανδρέα Παπανδρέου (1996) και του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1998).
Αναμφισβήτητος σταθμός ήταν η ένταξη στην Ευρωζώνη το 2000, αλλά και η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. το 2003, είκοσι εννέα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή. Ας μην ξεχνάμε ότι η Μεταπολίτευση γεννήθηκε μέσα από το αίμα της Κύπρου. Τρεις άλλοι σταθμοί ήταν για πολλούς η εκδήλωση της οικονομικής κρίσης και η υπογραφή του πρώτου μνημονίου του 2010, η οικουμενική κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου το 2011 ή η δεύτερη συγκυβέρνηση (μετά το 1989) της Ν.Δ. με το ΠΑΣΟΚ, η κυβέρνηση Αντώνη Σαμαρά – Ευάγγελου Βενιζέλου το 2012.
Πολυσυζητημένο «τέλος της Μεταπολίτευσης» ήταν η «πρώτη φορά Αριστερά» το 2015 (σε συγκυβέρνηση με την ακραία Δεξιά), που παραλίγο να έφερνε πράγματι το θεσμικό τέλος της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας αν υλοποιούσε το
«Οχι» του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου. Πολλοί προεξοφλούσαν τότε ότι η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα συνοδευόταν από πολιτειακές μεταβολές αντίστοιχες με αυτές που παρατηρούμε σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής λόγω της εθνικής κρίσης και του διχασμού που θα προκαλούσε – χωρίς να αποκλείεται μια ανεξέλεγκτη εξέλιξη στα εθνικά θέματα. Ισως γι' αυτό ο Αλέξης Τσίπρας μπήκε στον πειρασμό αλλά τελικά δεν τόλμησε να κόψει το νήμα της Μεταπολίτευσης. Σήμερα συζητείται αν η κατηγορηματική αποδοκιμασία της Αριστεράς, η ιδεολογία της οποίας ήταν «πολιτική σταθερά» για μισό αιώνα, και η υπερψήφιση του «πολυδύναμου εκσυγχρονισμού» του Κυριάκου Μητσοτάκη σηματοδοτούν ένα τέλος ή έναν ακόμη σταθμό της Μεταπολίτευσης. Καταξιωμένοι πολιτικοί επιστήμονες, αλλά και ο πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας, ως κορυφαίος θεσμικός παράγων, εμπιστεύονται στην «Κ» τους προβληματισμούς τους.
Π. Π.
ΤΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΓΝΩΣΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΛΟΓΟΥ.
Αλιβιζάτος, Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
-Μήπως έγινε σημιτικός ο Μητσοτάκης;
«Το 1974 είναι το «έτος μηδέν» της νεότερης πολιτικής μας ιστορίας: εκείνο το καλοκαίρι δεν έπεσε απλώς η δικτατορία των συνταγματαρχών. Με τη νομιμοποίηση του κομμουνιστικού κόμματος, τον Σεπτέμβριο του 1974, «τέλειωσε» και ο εμφύλιος πόλεμος, αφού καταργήθηκαν τα «έκτακτα» μέτρα που είχαν θεσπιστεί κατά τη διάρκειά του (αλλά και πρωτύτερα, στο πλαίσιο του Εθνικού Διχασμού). Για παράδειγμα, από τότε –και για πρώτη φορά από τον Μεσοπόλεμο– δεν μπορούν οι κυβερνώντες στη χώρα μας να εξορίσουν αυθαίρετα έναν αντίπαλό τους σε κάποιο ερημονήσι, βαφτίζοντάς τον απλώς «επικίνδυνο» για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια.
Με άλλα λόγια, η Μεταπολίτευση του 1974 είναι τομή στη νεότερη πολιτική μας ιστορία. Γιατί σήμανε την αποκατάσταση όχι μόνον της δημοκρατίας αλλά και του κράτους δικαίου. Από αυτή την άποψη το ερώτημα, που επαναλαμβάνεται κάθε τόσο, για το αν το τάδε ή το δείνα γεγονός σημαίνει το τέλος της Μεταπολίτευσης, πιστεύω ότι δεν έχει νόημα: Η Μεταπολίτευση θα τελειώσει μόνο με ένα πραξικόπημα, έναν πόλεμο ή μια εθνική καταστροφή, κάτι που κάθε λογικός άνθρωπος βέβαια απεύχεται.
Οι διπλές εκλογές του περασμένου διμήνου επιβεβαίωσαν τη μεταπολιτευτική κανονικότητα. Oπως και οι 18 άλλες που προηγήθηκαν από το 1974 ήταν καθ' όλα άψογες. Το ότι εκτός από τους τέσσερις «μεγάλους» κατάφεραν να μπουν στη Βουλή και τέσσερα κομματίδια, που εμφανίζονται ως «αντισυστημικά», δεν πρέπει να κρύβει το βαθύτερο μήνυμά τους, που ήταν η ανάδειξη της Ν.Δ. σε «κυρίαρχο» κόμμα. Ποιας Ν.Δ. όμως;
Για να δώσει το στίγμα της δεύτερης τετραετίας του, ο Κυριάκος Μητσοτάκης χρησιμοποίησε στις προγραμματικές του δηλώσεις τον όρο «πολυδιάστατος εκσυγχρονισμός». Eναν όρο που δεν είναι βέβαια ουδέτερος, αφού έμμεσα παραπέμπει στον Κώστα Σημίτη. Στον τελευταίο άλλωστε αναφέρθηκε και ευθέως ο Κ. Μητσοτάκης όταν, μετά τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον περιέλαβε στο hall of fame των μεγάλων ηγετών της νεότερης πολιτικής μας ιστορίας. Eγινε λοιπόν σημιτικός ο Κυριάκος Μητσοτάκης;
Η παρουσία πολλών υπουργών της περιόδου 1996-2004 στη σύνθεση της νέας κυβέρνησης αποτελεί ασφαλώς σοβαρή ένδειξη. Ακόμη ενδεικτικότερη είναι η ενδοπαραταξιακή καρατόμηση όλων των υπολειμμάτων του νεοκαραμανλικού εθνολαϊκισμού. Από την άλλη, ωστόσο, σε σημαντικά υπουργεία έχουν τοποθετηθεί πρόσωπα προερχόμενα από τη λαϊκιστική δεξαμενή της προ δεκαετίας Ακροδεξιάς. Παρ' όλα αυτά, ποτέ η Ν.Δ. δεν ήταν τόσο ανοιχτή προς το Κέντρο και την Κεντροαριστερά. Να πρόκειται άραγε για εφήμερη μεταβολή, οφειλόμενη αποκλειστικά στον Κυριάκο Μητσοτάκη και στις βενιζελικές καταβολές του; Ή, τουναντίον, για έναν εξευρωπαϊσμό της ελληνικής Δεξιάς με μονιμότερα χαρακτηριστικά, σε μια περίοδο μάλιστα που σημειώνεται η αντίθεση τάση στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Αν συμβαίνει το πρώτο, θα πρόκειται δίχως άλλο για ένα ενδιαφέρον υποκεφάλαιο της μεταπολιτευτικής μας ιστορίας, όχι όμως για αλλαγή εποχής. Αν συμβαίνει το δεύτερο, αν δηλαδή, μετά την τραυματική εμπειρία της περιόδου των μνημονίων, οι τελευταίες εκλογές –ύστερα από εκείνες του 2019– σήμαναν μια βαθύτερη στροφή της συντηρητικής παράταξης προς τον πραγματισμό σε βάρος των γνωστών αγκυλώσεων, δεν θα πρόκειται απλώς για ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Μεταπολίτευσης. Θα ξεκινά μια νέα εποχή.
Δεν είμαι βέβαια σε θέση να πω τι από τα δύο συμβαίνει. Από τη μια μεριά ο Κυριάκος Μητσοτάκης μοιάζει να ελέγχει πλήρως το στρατόπεδό του και να προχωρεί πιο ελεύθερος παρά ποτέ. Από την άλλη, πολύ φοβάμαι ότι πολλά στελέχη του κάθε άλλο παρά έτοιμα είναι να ξεχάσουν το ρουσφέτι και τις πελατειακές πρακτικές με τις οποίες έχουν γαλουχηθεί. Διερωτώμαι αν είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν καινοτόμες πρωτοβουλίες, αδιαφορώντας για το πολιτικό κόστος. Το είδαμε, δυστυχώς, προ ημερών σε αρκετές αγορεύσεις υπουργών, κατά τη συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων.
Αν έπρεπε να απαριθμήσω μερικά ενδεικτικά τεστ για τη βαθμολόγηση της «εκσυγχρονιστικής ειλικρίνειας» της σημερινής κυβέρνησης, θα τοποθετούσα πρώτα πρώτα το ζήτημα των υποκλοπών. Θα επιμείνει άραγε η κυβέρνηση στην αποδυνάμωση της ΑΔΑΕ και στον κραυγαλέα αντισυνταγματικό νόμο που ψήφισε τον περασμένο Δεκέμβριο γι' αυτό το θέμα; Αμέσως μετά, εν αναμονή και της αναθεώρησης του άρθρου 90 του Συντάγματος, θα στεκόμουν στις επιλογές της για τα προεδρεία των ανωτάτων δικαστηρίων. Το ίδιο και για τη στελέχωση των ανεξάρτητων αρχών. Μόνο από εκεί και πέρα, βλέποντας τις επιλογές που θα κάνει, θα αξιολογούσα τις θεσμικές πρωτοβουλίες της.
Αν με ρωτούσε κάποιος ποιο κριτήριο τελικά θα χρησιμοποιούσα για να κατατάξω τη σημερινή κυβέρνηση ψηλά ή χαμηλά στην κλίμακα της «εκσυγχρονιστικής ειλικρίνειας», θα υποδείκνυα τελικά ένα: το κατά πόσον υπηρετεί συστηματικά την αξιοκρατία και σέβεται στην πράξη την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και των ανεξάρτητων αρχών. Το κατά πόσον δηλαδή απορρίπτει το μοντέλο της «δημοκρατίας των ημετέρων» και αποδέχεται, όπως το είχε πει ρητά και ο Κώστας Σημίτης, τη «δημοκρατία των αντιβάρων».»