Φρενίτιδα, μαζική, παραπλανητική και επικίνδυνη έχει ξεσπάσει το τελευταίο χρονικό διάστημα ανά την υφήλιο αναφορικά με μια «νέου τύπου θεραπεία» για την απώλεια βάρους. Πρόκειται για τα φαρμακευτικά σκευάσματα για διαβητικούς Ozempic και Wegovy, της δανέζικης πολυεθνικής Novo Nordisk, που έχουν χαρακτηριστεί από πολλούς ως «επαναστατικά».
Πολλές διασημότητες από το Χόλυγουντ άρχισαν να διαφημίζουν με ενθουσιασμό τα σκευάσματα, ενώ άλλοι τα αντιμετωπίζουν με έντονο σκεπτικισμό. Το σίγουρο είναι ότι η δημοφιλία των σκευασμάτων κατέστησε πριν από μερικούς μήνες τη Novo Nordisk την πιο επικερδή εταιρεία στην Ευρώπη. Η ζήτηση των σκευασμάτων είναι ανεξάντλητη όχι όμως και η διαθεσιμότητά τους. Πλαστά αντίγραφα των σκευασμάτων έχουν εμφανιστεί σε τουλάχιστον 16 χώρες τους τελευταίους μήνες. Ήταν μια ευκαιρία που αυτόνομοι δράστες αλλά και το οργανωμένο έγκλημα, δεν μπορούσαν να αφήσουν να πάει χαμένη.
Χιλιάδες κατασχεμένα φάρμακα
Τα συγκεκριμένα ενέσιμα φαρμακευτικά σκευάσματα –δίνονται κατόπιν συνταγογράφησης– προορίζονται για τον διαβήτη τύπου 2. Εμπεριέχουν σε διαφορετικές ποσότητες τη δραστική ουσία σεμαγλουτίδη, η οποία διεγείρει την έκκριση ινσουλίνης και δρα στα κέντρα όρεξης του εγκεφάλου, προκαλώντας το αίσθημα κορεσμού. Ηδη, η φαρμακευτική πολυεθνική Eli Lilly & Co έχει δημιουργήσει ένα παρόμοιο φαρμακευτικό σκεύασμα. Αναμένεται πως κι άλλες εταιρείες σύντομα θα μπουν σε αυτή την χρυσοφόρα αγορά αξίας 100 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Ο Αντι Μόρλινγκ είναι ο επικεφαλής της κυβερνητικής υπηρεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου για τα Φάρμακα και Προϊόντα Υγειονομικής Περίθαλψης (MHRA). Οπως δήλωσε στο Bloomberg, όταν πριν από περίπου ένα χρόνο άκουσε για την ύπαρξη αυτών των σκευασμάτων, θεώρησε ότι σύντομα, πλαστά αντίγραφα θα κατακλύσουν την αγορά. Και είχε δίκιο.
Ηδη, η φαρμακευτική πολυεθνική Eli Lilly & Co έχει δημιουργήσει ένα παρόμοιο φαρμακευτικό σκεύασμα με τη Novo Nordisk. Αναμένεται πως κι άλλες εταιρείες σύντομα θα μπουν σε αυτή τη χρυσοφόρα αγορά αξίας 100 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Το Bloomberg τον συνάντησε σε ένα γραφείο έξω από το Λονδίνο. Δίπλα υπάρχει μια αποθήκη με χιλιάδες κατασχεμένα φάρμακα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται μεγάλα σακιά με πλαστά σκευάσματα «Ozempic». «Πρόκειται για μια νέα εγκληματική απειλή για εμάς», όπως εξήγησε ο Μόρλινγκ, η οποία γεννήθηκε μόλις την περασμένη άνοιξη. Τότε που τα σκευάσματα άρχισαν να γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλή, αλλά οι ελλείψεις σε προμήθειες, τα κατέστησαν απρόσιτα για τους καταναλωτές, ειδικά εκτός των ΗΠΑ. Το Wegovy εισήλθε στο Ηνωμένο Βασίλειο μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο, όμως ο κατασκευαστής του περιορίζει την ποσότητα που μπορεί να αποσταλεί. Οταν όμως δεν υπάρχουν αρκετά νόμιμα προϊόντα προκειμένου να ικανοποιήσουν τη ζήτηση, τότε, σύμφωνα με τον Μόρλινγκ, «οι εγκληματίες είναι πολύ γρήγοροι στο να βρουν ένα τρόπο να το πράξουν».
Δυνητικά θανατηφόρα σκευάσματα
Η MHRA έχει ήδη κατασχέσει 869 πλαστά στιλό Ozempic στο Ηνωμένο Βασίλειο, περισσότερα από όσα έχουν κατασχεθεί συνολικά σε Δανία, Ιρλανδία, Ελβετία, Ισλανδία και Κάτω Χώρες. Στα κατασχεθέντα περιλαμβάνονται χονδροειδείς απομιμήσεις αλλά κι άλλες, που προήλθαν από «εκλεπτυσμένους εγκληματίες». Κάποιες από τις απομιμήσεις εμπεριείχαν ινσουλίνη αντί για σεμαγλουτίδη. Ενα σκεύασμα δυνητικά θανατηφόρο, αφού η ινσουλίνη μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις ή ακόμη και θάνατο σε κάποιον που δεν πάσχει από διαβήτη.
Ηδη ασθενείς τουλάχιστον από τις ΗΠΑ, την Αυστρία και το Λίβανο έχουν νοσηλευθεί μετά τη λήψη «ύποπτων παραποιημένων Ozempic». Σύμφωνα με έγγραφα που το Reuters αναφέρει ότι έχει στην κατοχή του, πολίτες από το Βέλγιο, το Ιράκ, τη Σερβία και την Ελβετία υπέστησαν βλάβη έπειτα από την κατανάλωση πλαστών Ozempic. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ασθενείς εμφάνισαν επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα ζαχάρου.
Κάποιες από τις απομιμήσεις οι οποίες προήλθαν από «εκλεπτυσμένους εγκληματίες» εμπεριείχαν ινσουλίνη, η οποία μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις ή ακόμη και θάνατο σε κάποιον που δεν πάσχει από διαβήτη.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ανακοίνωσε τον περασμένο Δεκέμβριο ότι κατέσχεσε χιλιάδες πλαστά Ozempic. Ενημέρωσε επίσης πως συνεχίζει τις έρευνες για των εντοπισμό πλαστών σκευασμάτων στη νόμιμη αλυσίδα φαρμακευτικής προμήθειας των ΗΠΑ.
Σε αυτό το πλαίσιο, πριν από μερικές ημέρες ο διευθύνων σύμβουλος της Novo Nordisk, Λαρς Φρουργκαρντ Γιόργκενσεν, ανακοίνωσε ότι η εταιρεία συνεργάζεται με τις Αρχές σε πληθώρα χωρών για την αντιμετώπιση των παραποιημένων εκδόσεων του Ozempic, καθώς εμφανίζονται νέες αναφορές για επιπλοκές σε ασθενείς παγκοσμίως.
Ιδιαιτέρως ανησυχητικό, σύμφωνα με τον Μόρλινγκ, είναι ότι πεντακόσια από τα στιλό που κατασχέθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, βρέθηκαν να «χτυπάνε την πόρτα των ρυθμιζόμενων αλυσίδων εφοδιασμού». Τα προϊόντα που εμφανίζονται στα νόμιμα κανάλια εφοδιασμού, ανησυχούν ιδιαίτερα τον Μούρλινγκ. Άλλωστε, πολλές από τις απομιμήσεις περιλαμβάνουν γραμμωτούς κώδικες και συσκευασίες που μοιάζουν ως προς το χρώμα, το μέγεθος και το σχήμα των νόμιμων στυλό και άρα είναι δύσκολα ανιχνεύσιμες.
Διαφημίσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Από την πλευρά του, ο εκτελεστικός διευθυντής του μη κερδοσκοπικού συνασπισμού Συνεργασία για Ασφαλή Φάρμακα (PSM), Σαμπίρ Ιμπέρ Σαφντάρ, δήλωσε στους New York Times ότι είναι σπάνιο ένα φάρμακο να περάσει από φαρμακεία και να φτάσει σε ασθενείς. Παρ' όλα αυτά, σύμφωνα με τον ίδιο, οι ελλείψεις μπορεί να οδηγήσουν τα φαρμακεία να προμηθευτούν προϊόντα από διανομείς που μπορεί να μη γνωρίζουν. Πρόκειται για μια πρακτική όμως, που οδηγεί στον κίνδυνο αγοράς απομιμήσεων. Σύμφωνα με την PSM, μέχρι στιγμής έχουν εντοπιστεί πλαστά Ozempic σε δεκαέξι χώρες.
Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Bloomberg, σε πληθώρα ιστοσελίδων, στο TikTok ή σε σελίδες στο Facebook, εμφανίζονται διαφημίσεις σχετικά με ενέσεις που εμπεριέχουν σεμαγλουτίδη. Πολλές από τις διαφημιζόμενες τιμές στο διαδίκτυο κινούνται σε αρκετά χαμηλότερα επίπεδα από αυτές των αυθεντικών σκευασμάτων.
Αύξηση 50% στο φαρμακευτικό έγκλημα
Το πρόβλημα δεν εστιάζεται όμως μόνο στα συγκεκριμένα σκευάσματα. Σύμφωνα με στοιχεία από το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Ασφάλειας, έχει υπάρξει αύξηση της τάξης του 50% στο φαρμακευτικό έγκλημα από το 2018 έως το 2022. Μάλιστα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι ένα στα δέκα ιατρικά προϊόντα σε χαμηλές και μεσαίου εισοδήματος χώρες είναι υποβαθμισμένο ή παραποιημένο. Παράλληλα, η ανάπτυξη των διαδικτυακών φαρμακείων καθιστά ακόμη πιο δύσκολη για τους καταναλωτές τη διάκριση ενός πραγματικού φαρμάκου από μια απομίμηση.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Ασφάλειας, το 2022 συνελήφθησαν παγκοσμίως 4.172 πρόσωπα για παραποίηση, παράνομη εκτροπή ή κλοπή φαρμάκων. Ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει αύξηση κατά 42% σε σχέση με το 2021. Περισσότερες από τις μισές συλλήψεις σημειώθηκαν στην Ασία, ενώ το ποσοστό των συλλήψεων στην Ευρώπη ανήλθε σε μόλις 3%.