Η Jackie και ο Malcolm Love στέκονταν ανάμεσα σε ένα πλήθος τουριστών στην καρδιά της Αθήνας και έβλεπαν την Ακρόπολη με ένα μείγμα δέους και θαυμασμού. Το μεγαλύτερο κλασικό μνημείο της ελληνικής πρωτεύουσας ήταν πραγματικά υπέροχο, είπαν στον Guardian αλλά ο συνωστισμός ήταν τέτοιος – ακόμη και τον Απρίλιο – που προτιμούσαν να το ζήσουν από απόσταση.
«Δεν πήγαμε, όχι με τόσο κόσμο», είπε η Τζάκι – απολαμβάνοντας ένα city break από το Ίπσουιτς, την αγγλική γενέτειρά τους – κοιτάζοντας το μνημείο του πέμπτου αιώνα από την πλακόστρωτη λεωφόρο από κάτω. «Δεν πιστεύαμε ότι θα ήταν το καλύτερο πράγμα, έτσι δεν είναι;» είπε.
«Τρελές τιμές»
Το ζευγάρι, που απολάμβανε που επισκέφτηκε την Ελλάδα, είχε σκεφτεί αν θα έκανε αντί γι' αυτό μια ιδιωτική ξενάγηση. Το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού σχεδιάζει εξατομικευμένες επισκέψεις στο αρχαίο συγκρότημα – με τιμή 5.000 ευρώ (4.285 λίρες). «Δεν θα τα πληρώναμε αυτά», δήλωσε ο Μάλκολμ, οδηγός φορτηγού. «Τρελές τιμές», συμπλήρωσε η Τζάκι. «Σίγουρα όχι για ανθρώπους σαν εμάς».
Η Ακρόπολη είναι μακράν το μεγαλύτερο αξιοθέατο της Ελλάδας, προσελκύοντας περισσότερους από 22.000 επισκέπτες την ημέρα το περασμένο καλοκαίρι, αναγκάζοντας τις αρχές να εισαγάγουν αυστηρούς ελέγχους, συμπεριλαμβανομένου ενός συστήματος χρονοθυρίδων.
Φέτος, οι αρμόδιοι προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα, ανακοινώνοντας ένα πρόγραμμα που επιτρέπει στους επισκέπτες να ξεφύγουν από τον κόσμο και να γνωρίσουν το περικλεϊκό αριστούργημα σε αποκλειστική βάση.
Prive ξεναγήσεις με υψηλό τίμημα
Η πρωτοβουλία προβλέπει την ξενάγηση έως και τεσσάρων ομάδων των πέντε ατόμων από ειδικούς αρχαιολόγους στον χώρο μεταξύ 7 π.μ. έως 9 π.μ. και 8 μ.μ. έως 10 μ.μ. – πριν από το άνοιγμα και μετά το κλείσιμο – ώστε να αποφεύγονται οι χιλιάδες selfie-snappers που ανεβαίνουν ωριαία στον βραχώδη λόφο.
«Είχαμε αιτήματα από τουριστικούς πράκτορες γι' αυτό εδώ και πολύ καιρό», δήλωσε η Νικολέτα Βαλάκου, πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, ενός κρατικού φορέα που συνδέεται με το υπουργείο Πολιτισμού.
«Θα υπάρχουν και αναμνηστικά»
Το υπουργείο, είπε, ήταν έτοιμο να επιτρέψει ξεναγήσεις για μεμονωμένα άτομα, υπό την προϋπόθεση ότι θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν το ομαδικό τέλος. «Θα υπάρχουν και αναμνηστικά», πρόσθεσε η κ. Βαλάκου. «Ένα αντίγραφο ενός νομίσματος, ίσως, ή αντίγραφο ενός μικρού αγάλματος ... κάτι που θα ξυπνά αναμνήσεις από τη μοναδική εμπειρία».
Αντίθετο μήνυμα από αυτό που αντιπροσωπεύει
Αλλά το μέτρο – μέρος μιας αναθεώρησης της πολιτικής έκδοσης εισιτηρίων σε περισσότερους από 350 αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία που διαχειρίζεται το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού – έχει προκαλέσει οργή και χλευασμό, μεταξύ άλλων και από αρχαιολόγους. Οι ξεναγοί το χαρακτήρισαν ανεφάρμοστο και οι επικριτές υποστήριξαν ότι αντίκειται στο πνεύμα όλων όσων υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει το κατεξοχήν σύμβολο της δημοκρατίας στον κόσμο.
Δικαιούνται γιατί πληρώνουν
«Το επόμενο πράγμα που ξέρετε είναι ότι οι άνθρωποι θα κάνουν προτάσεις γάμου και θα πίνουν σαμπάνια εκεί πάνω», δήλωσε η Δέσποινα Κουτσούμπα, αντιπρόεδρος του συλλόγου αρχαιολόγων της χώρας. «Θα αισθάνονται ότι δικαιούνται, εφόσον έχουν ξοδέψει τόσα χρήματα, να κάνουν ό,τι θέλουν στον χώρο».
Αποκλειστικότητα και όχι ισότητα
Η ίδια η ιδέα, είπε, ήταν «απαράδεκτα αποκλειστική». Εξάλλου, το μνημείο ήταν το έμβλημα της δημοκρατικής Αθήνας, στην οποία οι πολίτες απολάμβαναν ισότητα ενώπιον του νόμου.
«Αυτό που λέει αυτό είναι ότι η Ελλάδα είναι πρόθυμη να δώσει σε ανθρώπους που έχουν χρήματα τη δυνατότητα να απολαύσουν την Ακρόπολη με έναν πολύ αποκλειστικό τρόπο, ενώ αφήνει έξω εκείνους που απλά δεν έχουν τέτοια μέσα. Είμαστε κάθετα αντίθετοι σε αυτό», πρόσθεσε η Κουτσούμπα.
Προηγουμένως, μόνο σε παγκόσμιους ηγέτες, βασιλείς και μεμονωμένες διασημότητες είχε επιτραπεί η πρόσβαση στον χώρο εκτός των ωρών λειτουργίας.
Το κοινό, με εξαίρεση τους ακαδημαϊκούς και τους συντηρητές, έχει μία ημέρα – την πανσέληνο του Αυγούστου – για να απολαύσει τους ναούς τη νύχτα.
«Είναι απλά ελιτίστικο»
Καθώς οι αντιδράσεις αυξήθηκαν, οι επικριτές αμφισβήτησαν τη σοφία της απόφασης σε μια εποχή που το χάσμα πλούτου μεταξύ πλουσίων και φτωχών έχει γίνει όλο και πιο έντονο. «Είναι απλά ελιτίστικο», δήλωσε ο Κώστας Ζαμπάς, ο οποίος ήταν επικεφαλής των εργασιών αποκατάστασης στην Ακρόπολη για πάνω από 25 χρόνια.
«Η ίδια η ιδέα είναι αντίθετη με το πνεύμα ενός τόπου που συνδέουμε με τη δημοκρατία. Δεν μας ταιριάζει καθόλου».
Αντιρρήσεις και από τους ξεναγούς
Με την Αθήνα να βρίσκεται στην αιχμή του δόρατος της κλιματικής έκτακτης ανάγκης, οι ξεναγοί εξέφρασαν αντιρρήσεις σχετικά με τη λειτουργικότητα ενός σχεδίου που για τη συντριπτική πλειοψηφία θα σημαίνει ότι ο χώρος θα ανοίγει στις 9 το πρωί αντί για τις 8 το πρωί. Το περασμένο καλοκαίρι η ελληνική πρωτεύουσα – η νοτιότερη μητρόπολη της ηπειρωτικής Ευρώπης – βίωσε θερμοκρασίες ρεκόρ έως και 45C (113F), αναγκάζοντας το υπουργείο Πολιτισμού να προβεί στο πρωτοφανές βήμα του κλεισίματος της Ακρόπολης για αρκετές ημέρες.
«Αν μεταθέσουν το ωράριο λειτουργίας στις 9 το πρωί λόγω αυτών των ιδιωτικών ξεναγήσεων θα είναι καταστροφή», δήλωσε ο Κρίτων Πιπέρας, ο οποίος μέχρι πρόσφατα ήταν επικεφαλής της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξεναγών με 4.000 μέλη. «Εδώ και αρκετά χρόνια το σωματείο μας πιέζει για να ανοίγει νωρίτερα η Ακρόπολη ακριβώς λόγω της αλλαγής του καιρού. Μην ξεχνάτε ότι με την έλλειψη σκιάς κάνει πολύ περισσότερη ζέστη εκεί πάνω».
Ολοένα και περισσότερο, είπε, η φιλοεπιχειρηματική κεντροδεξιά κυβέρνηση της Ελλάδας έβλεπε τον πολιτισμό μέσα από έναν αποκλειστικά εμπορικό φακό. «Βλέπουν την Ακρόπολη και οτιδήποτε σχετίζεται με τον τουρισμό ως προϊόν», είπε. «Αυτή η ιδέα των μοναδικών ξεναγήσεων είναι σαν να βάζουν μια ταμπέλα τιμής στον χώρο, μου θυμίζει μια δημοπρασία όπου ο πλειοδότης κερδίζει και του λένε 'μπορείς να το έχεις όλο δικό σου'. Είναι λάθος και είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε προβλήματα».
Οι κάτοχοι εισιτηρίων στα κρουαζιερόπλοια, τα οποία αποτελούν την πηγή όλο και περισσότερων ημερήσιων εκδρομών στην ελληνική πρωτεύουσα, συχνά κάνουν κρατήσεις μήνες πριν και έχουν πολύ σφιχτό πρόγραμμα. Οι περισσότεροι περιμένουν στην ουρά στην Ακρόπολη από τις 8 το πρωί.
«Πιλοτικό πρόγραμμα – Ανοιχτοί σε αλλαγές»
Στο γραφείο της με θέα μια κεντρική λεωφόρο της Αθήνας, η κ. Βαλάκου δήλωσε ότι το υπουργείο Πολιτισμού έχει λάβει υπόψη του την κριτική. Οι ξεναγήσεις, όπως εκτιμάται, θα μπορούσαν να αποφέρουν έως και 40.000 ευρώ την ημέρα, με τα έσοδα να πηγαίνουν σε πολιτιστικά έργα που στερούνται μετρητών.
«Τα έσοδα θα επανεπενδυθούν», είπε. «Καθώς η Ακρόπολη θα είναι η πρώτη για τέτοιες περιηγήσεις, θα είναι ένα πιλοτικό πρόγραμμα και θα είμαστε ανοιχτοί σε αλλαγές».
Οι οιωνοί δεν είναι όλοι κακοί. Το πρόγραμμα έχει γίνει δεκτό με ενθουσιασμό από ορισμένους στην ελληνική διασπορά, όπου οι εύποροι έχουν ήδη υποδείξει ότι θα εγγραφούν.
«Γιατί να μην απαλλάξουμε τους ανθρώπους από τα χρήματά τους»
«Έχω ακούσει από δεκάδες φίλους που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν σε αυτές τις εξατομικευμένες εκδρομές», δήλωσε ο Peter Poulos, εκτελεστικός διευθυντής της Ελληνικής Πρωτοβουλίας, μιας παγκόσμιας φιλανθρωπικής οργάνωσης της ελληνικής διασποράς.
«Γιατί να μην απαλλάξουμε τους ανθρώπους από τα χρήματά τους, αν πρόκειται να βοηθήσουν στην προστασία και τη διατήρηση των πολιτιστικών μας μνημείων για τις επόμενες γενιές; Όλοι υποστηρίζουμε τα πιο υψηλά ιδανικά, αλλά στο τέλος της ημέρας τα ιδανικά δεν πρόκειται να πληρώσουν το σκληρό κόστος που απαιτείται για τη λειτουργία ενός χώρου αυτού του μεγέθους».