Το 2021 η «ψαλίδα» άνοιξε σχεδόν στον ένα μήνα. Μετά το επόμενο κοινό Πάσχα στις 20 Απριλίου του 2025, κοινός θα είναι ο εορτασμός ξανά τα έτη 2028, 2031, 2034, 2037, 2038, 2041 κ.α.
Στον 21ο αιώνα τα όρια εορτασμού του Ορθόδοξου Πάσχα είναι από τις 4 Απριλίου το νωρίτερο έως τις 8 Μαϊου το αργότερο, ενώ τα όρια του Καθολικού Πάσχα από τις 22 Μαρτίου το νωρίτερο έως τις 25 Απριλίου το αργότερο. Αυτό σημαίνει ότι οι Καθολικοί δεν έχουν ποτέ Πάσχα τον Μάιο και οι Ορθόδοξοι ποτέ Πάσχα τον Μάρτιο. Όμως υπάρχει ήδη η κοινή διέθεση ανάμεσα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Βατικσαό για μόνιμη προσέγγιση, μόνιμο κοινό εορτασμό .
Συνολικά, στα 100 χρόνια του 21ου αιώνα το Πάσχα θα είναι κοινό τα 31 έτη, αλλά κάθε επόμενο αιώνα αυτό θα συμβαίνει όλο και σπανιότερα. Μάλιστα, το τελευταίο κοινό Πάσχα υπολογίζεται ότι θα συμβεί το έτος 2698. Από εκεί και πέρα, Ορθόδοξοι και Καθολικοί δεν θα γιορτάσουν ξανά από κοινού την Ανάσταση του Χριστού!
Γιατί όμως κάποια στιγμή στο απώτερο μέλλον θα πάψει να υπάρχει κοινό Πάσχα; Και γιατί σήμερα υπάρχει αυτή η απόκλιση ανάμεσα στο Ορθόδοξο και στο Καθολικό Πάσχα, η οποία μάλιστα δεν είναι σταθερή, αλλά εμφανίζει μεγάλες διακυμάνσεις, ακόμη και από χρονιά σε χρονιά; Γιατί η ημερομηνία του Πάσχα μετακινείται και πώς αυτό σχετίζεται με την αστρονομία;
Η εαρινή ισημερία συνδέθηκε με τον εορτασμό του Χριστιανικού Πάσχα και την Ανάσταση του Χριστού. Αυτό συνέβη, επειδή ο Χριστός αναστήθηκε την πρώτη μέρα μετά το Εβραϊκό Πάσχα.
Για να λυθούν αυτές οι διαφωνίες, η Α' Οικουμενική Σύνοδος το 325 μΧ αποφάσισε ότι το Πάσχα θα γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της άνοιξης. Αν η πανσέληνος αυτή συμβεί Κυριακή, τότε θα γιορτάζεται την αμέσως επόμενη Κυριακή.
Όμως, το Ιουλιανό Ημερολόγιο είχε ένα μικρό σφάλμα, επειδή η διάρκεια του ηλιακού έτους στην πραγματικότητα είναι 365,242199 ημέρες.
Ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ' ανέθεσε στους αστρονόμους Χριστόφορο Κλάβιους και Λουίτζι Λίλιο να κάνουν μία ημερολογιακή μεταρρύθμιση. Η 5η Οκτωβρίου 1582 μετονομάστηκε σε 15η Οκτωβρίου, ώστε να διορθωθεί το λάθος που είχε συσσωρευτεί τους προηγούμενους 11 αιώνες και η εαρινή ισημερία να επιστρέψει στην 21η Μαρτίου, όπως είχε συμβεί κατά την Α' Οικουμενική Σύνοδο.
Το Νέο ή Γρηγοριανό Ημερολόγιο υιοθετήθηκε από τα καθολικά κράτη της Ευρώπης μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, ενώ από τα προτεσταντικά πολύ αργότερα. Λόγω ακόμη πιο έντονης αντίδρασης της Ορθόδοξης Εκκλησίας στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο, το Ιουλιανό Ημερολόγιο παρέμεινε σε ισχύ σε όλα τα Ορθόδοξα κράτη έως τον 20ό αιώνα.
Στην Ελλάδα το Ιουλιανό Ημερολόγιο αντικαταστάθηκε από το Γρηγοριανό στις 16 Φεβρουαρίου 1923, που μετονομάστηκε σε 1η Μαρτίου. Αφαιρέθηκαν δηλαδή 13 ημέρες από το 1923.
Το 1924 η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία αποδέχτηκε το εκκλησιαστικό ημερολόγιο να ταυτιστεί με το πολιτικό και να ισχύσει για τις ακίνητες εορτές, αλλά όχι για το Πασχάλιο Ημερολόγιο και για τις κινητές εορτές, που εξακολουθούν να υπολογίζονται με βάση το Ιουλιανό ή Παλαιό Ημερολόγιο.
Όμως μετά το 2700 -λόγω συσσώρευσης του Μετώνειου σφάλματος- δεν θα μπορούν να συμπέσουν ποτέ την ίδια εβδομάδα η Ιουλιανή και η Γρηγοριανή πανσέληνος, οπότε δεν θα υπάρξει ξανά κοινό Πάσχα. Εκτός κι αν μέχρι τότε έχει επιτευχθεί η ένωση των χριστιανικών εκκλησιών, αν και με τα σημερινά δεδομένα δεν μοιάζει έως πολύ πιθανό ενδεχόμενο...
Προς «κοινό Πάσχα» Ορθοδόξων – Καθολικών;
Αύριο Κυριακή η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει το «δικό μας» Πάσχα. Προηγήθηκε το Πάσχα των Καθολικών στις 31 Μαρτίου. Αναστήθηκε δύο φορές ο Χριστός, μια για τους Καθολικούς και μια για τους Ορθοδόξους; Οχι βέβαια.
Στην πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (325 μ.Χ.) είχε ρυθμιστεί κοινός χρόνος εορτασμού του Πάσχα με βάση την εαρινή ισημερία. Ομως τον 16ο αιώνα ο Πάπας Γρηγόριος διόρθωσε το ιουλιανό ημερολόγιο, «επηρεάζοντας» τις ημερομηνίες, συμπεριλαμβανομένης και εκείνης του Πάσχα, οπότε οι χριστιανοί διχάστηκαν ως προς το πότε θα γιορτάζουν την Ανάσταση, κάτι που εξακολουθεί να ταλαιπωρεί έως και σήμερα το ποίμνιο του Χριστού.
Δεν είναι βεβαίως δογματικό ζήτημα ο διαχωρισμός, οπότε με μια πρώτη ματιά αναρωτιέται κανείς για ποιο λόγο να μη γιορτάζουν οι χριστιανοί την ίδια μέρα την Ανάσταση του Κυρίου τους. Μια τέτοια συζήτηση, πάντως, αναμένεται να ανοίξει του χρόνου, οπότε ημερολογιακά συμπίπτει το Πάσχα των Ορθοδόξων και των Καθολικών.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος-γράφει η Κ- προλείανε ήδη το έδαφος με αφορμή τις ευχές του για το φετινό Πάσχα των Καθολικών, στις 31 Μαρτίου, χαρακτηρίζοντας «σκάνδαλον» τον χωρισμό.
Είπε, συγκεκριμένα, επ' αυτού: «Δεόμεθα δε του Κυρίου της δόξης, να μας αξιώση, ο κοινός εορτασμός του Πάσχα που θα έχουμε κατά την επόμενη χρονιά, να μη αποτελέση μιαν ευτυχή απλώς σύμπτωσιν, ένα τυχαίο συγκυριακό γεγονός, αλλά την απαρχή της καθιερώσεως κοινής ημερομηνίας για τον εορτασμό του κατ' έτος υπό της Ανατολικής και Δυτικής Χριστιανοσύνης, ενόψει και της επετείου συμπληρώσεως 1.700 χρόνων, το 2025, από της συγκλήσεως της εν Νικαία Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, η οποία, μεταξύ άλλων, ασχολήθηκε και με το ζήτημα της ρυθμίσεως του χρόνου εορτασμού του Πάσχα. Είμαστε αισιόδοξοι, καθώς εκατέρωθεν υπάρχει η προς τούτο καλή θέλησις και προθυμία. Διότι, πράγματι, αποτελεί σκάνδαλον ο χωριστός εορτασμός του μοναδικού γεγονότος της μιας Αναστάσεως του Ενός Κυρίου!».
Ο προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας διαπιστώνει προφανώς ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος για έναν τέτοιο διάλογο και κυρίως ως προς μια θετική κατάληξη, εξ ου και δηλώνει αισιόδοξος. Ωστόσο, δεν είναι λίγοι οι θεολόγοι και οι εκκλησιαστικοί παρατηρητές που εμφανίζονται συγκρατημένοι, διαβλέποντας ισχυρές αντιδράσεις από υπερσυντηρητικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, όπως αυτές της Ρωσίας, της Σερβίας κ.ά., που όχι μόνο έχουν δαιμονοποιήσει τον Πάπα και εν γένει τον δυτικό τρόπο ζωής, αλλά είναι και ικανές, με αφορμή ένα ζήτημα που δεν είναι καν θεολογικό και το οποίο μπορεί να φέρει πιο κοντά τους χριστιανούς της Ανατολής και της Δύσης, να οδηγήσουν και σε εσωτερικό σχίσμα την Ορθοδοξία.
Επί του παρόντος ας προσέλθουμε την Κυριακή «μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης» στη φετινή, δική μας, ξεχωριστή Ανάσταση (και στο τραπέζι...).