Η απλή εγκύκλιος δεν μπορεί να παράγει δίκαιο, ούτε να καλύψει κενό νόμου, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για επιβολή «παιδαγωγικών», στην ουσία «πειθαρχικών» μέτρων
Εγκύκλιος είναι γραπτή οδηγία συνήθως σχετική με την ερμηνεία και την εφαρμογή νόμου ή διατάγματος, η οποία αποστέλλεται από μια κεντρική αρχή συγχρόνως προς όλες τις υφιστάμενες υπηρεσίες της. Η εγκύκλιος δεν μπορεί να παράγει δίκαιο, ούτε να καλύψει κενό νόμου με επεκτατική ή αναλογική ερμηνεία άλλης νομικής διάταξης, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για επιβολή «παιδαγωγικών», στην ουσία «πειθαρχικών» μέτρων, όπως είναι η αποβολή ή η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος που έχουν άμεση επίδραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του μαθητή. Φυσικά για τη Δημόσια Διοίκηση και τον τυπικό δημόσιο υπάλληλο υπερισχύει η εγκύκλιος για την έννοια και την εφαρμογή μιας διάταξης και όχι το κείμενο του νόμου.
Με την από 4.9.2024 εγκύκλιο του γενικού γραμματέα του ΥΠΕΠΘ για την Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια και Ειδική Αγωγή με θέμα «Λειτουργία Δημοτικών Σχολείων», στο κεφάλαιο Β «Φοίτηση και σχολική ζωή», στην παρ. 9 ορίζεται: «Οι μαθητές δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν εντός των σχολικών χώρων –κτιρίων και υπαιθρίων χώρων– κινητά τηλέφωνα ή άλλη ηλεκτρική συσκευή, που διαθέτει σύστημα επεξεργασίας εικόνας και ήχου για συνομιλία, βιντεοσκόπηση ή οποιαδήποτε άλλη χρήση». Φαίνεται ότι, λόγω της γενικής διατύπωσης «οι μαθητές», η απαγόρευση ισχύει για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Πρώτη αποβολή για χρήση κινητού στην τάξη – Αντιδράσεις γονέων
Η εγκύκλιος αυτή εκδόθηκε με την επίκληση του άρθρου 10 «Φοίτηση και λειτουργία νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων» του Π.Δ. 79/1.8.2017, «Προγραμματισμός και αποτίμηση εκπαιδευτικού έργου». Από το άρθρο αυτό δεν προκύπτει, έστω και ακροθιγώς, η απαγόρευση χρήσης των κινητών τηλεφώνων. Επομένως η, με την εγκύκλιο, οδηγία εφαρμογής της απαγόρευσης των κινητών τηλεφώνων στο σχολείο «τα κινητά στην τσάντα» φαίνεται ότι στερείται νόμιμης βάσης. Με την Υπουργική Απόφαση (Υ.Α.) 132328/7.12.2006 της ΥΠΕΠΘ Μαριέττας Γιαννάκου, που συμπληρώθηκε την Υ.Α. Γ2/100553/4.9.2012 ΥΠΕΠΘ, είχε απαγορευθεί η χρήση των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία, τις οποίες όμως η παραπάνω εγκύκλιος δεν επικαλείται και ως εκ τούτου δεν προκύπτει ότι με την εγκύκλιο ζητείται η εφαρμογή αυτών. Άλλωστε η, με τις παραπάνω Υ.Α., απαγόρευση χρήσης των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία είχε περιπέσει με την ανοχή των εκπαιδευτικών σχεδόν σε αχρησία.
Κατά τη διάρκεια της θητείας μου ως γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης είχα ασχοληθεί με καταγγελίες κατά εκπαιδευτικών από γονείς, που θεώρησαν ότι οι σχολικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στα παιδιά τους ήταν άδικες και μεροληπτικές, και υπέβαλαν κατά των εκπαιδευτικών μηνύσεις και αγωγές αποζημίωσης. Φυσικά οι πρακτικές αυτές προκαλούν στους εκπαιδευτικούς όχι μόνο ταλαιπωρία και έξοδα, αλλά και μια δικαιολογημένη διστακτικότητα να ασκήσουν τις πειθαρχικές αρμοδιότητες. Φοβάμαι ότι οι εκπαιδευτικοί για να αποφύγουν τις περιπλοκές θα επιδείξουν και για «τα κινητά στην τσάντα» μια διακριτική ανοχή.
Επειδή η απαγόρευση της χρήσης των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία θα μπορούσε να επιτευχθεί με τεχνικές μεθόδους, όπως η εγκατάσταση στα σχολεία ηλεκτρονικού θόλου που εμποδίζει τη λειτουργία τους, και όχι να εξαρτάται μόνο από την προσφορά των εκπαιδευτικών, που είναι βέβαιο ότι σε λίγο καιρό, όπως συμβαίνει συνήθως, θα ατονήσει.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τεθούν σαφείς κανόνες, όπως η απαγόρευση της χρήσης των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία και το ποινολόγιο να θεσπιστούν νομοθετικά και όχι με εγκυκλίους και με αναφορά σε άλλες διατάξεις, και να διασφαλιστεί κατά το δυνατόν το ακώλυτο της άσκησης των πειθαρχικών αρμοδιοτήτων των εκπαιδευτικών.
* Ο κ. Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι αρεοπαγίτης ε.τ.