Γεννηθήκατε με αυτόν τον τρόπο ή μήπως στην πραγματικότητα αποτελείτε προϊόν του περιβάλλοντός σας; Η έννοια του έμφυτου έναντι του επίκτητου είναι μια διαρκής συζήτηση, στην οποία μέχρι στιγμής κανένας επιστήμονας ή φιλόσοφος δεν έχει καταφέρει να δώσει οριστική απάντηση.
Ενώ ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ένα μεγάλο μέρος της προσωπικότητάς σας είναι κληρονομικό, η ακριβής έκταση παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα μυστήριο. Να τι γνωρίζουν οι ειδικοί μέχρι στιγμής.
Η προσωπικότητα είναι κάτι που κληρονομείται ή μαθαίνεται;
Κάποιοι ερευνητές ορίζουν την προσωπικότητα ως ένα κράμμα από σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές που ξεχωρίζουν το κάθε άτομο. Ωστόσο, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν πως τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι ουσιαστικά «ανεξάρτητα από εξωγενείς επιρροές του περιβάλλοντος», γεγονός που δεν την καθιστούν ως κάτι το επίκτητο.
Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτη του 2018, η ανθρώπινη προσωπικότητα υπολογίζεται κατά 30-60 % ως κάτι κληρονομικό.
Ειδικότερα, αντικείμενο μελέτης αποτελούν στοιχεία του χαρακτήρα τόσο υιοθετημένων όσο και δίδυμων παιδιών με 100% πανομοιότυπο DNA, που μεγάλωσαν είτε μαζί είτε χώρια. Οι συγκεκριμένες έρευνες κατέληγαν συστηματικά στο συμπέρασμα ότι οι δίδυμοι μοιράζονται περισσότερα κοινά στοιχεία μεταξύ τους, ακόμη κι όταν μεγαλώνουν σε διαφορετικό περιβάλλον, συγκριτικά με παιδιά χωρίς συγγενικούς δεσμούς.
Οι μελετητές, επίσης, ανακάλυψαν 42 ζευγάρια γενετικών παραλλαγών που εμφανίζονται να είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την προσωπικότητα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι κοινωνικοί παράγοντες όπως εμπειρίες στην παιδική ηλικία και πολιτισμικές επιρροές διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα.
Για παράδειγμα, παιδιά μεγαλωμένα σε δυσμενείς συνθήκες, όπως αμφισβήτηση, κακοποίηση ή φτώχεια, δείχνουν περισσότερη παρορμητική συμπεριφορά, ενώ εκείνα που βρίσκονται σε πιο υγιές και ασφαλές περιβάλλον έχουν πιο πολλή ηρεμία.
Σε ποια ηλικία αναπτύσσει την προσωπικότητά του ένα παιδί;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ηλικία όπου ένα παιδί αναπτύσσει την προσωπικότητά του, καθώς είναι κάτι εξαιρετικά ρευστό καθόλη τη διάρκεια της ζωής. Η προδιάθεση αποτελείται από δυο βασικά τμήματα: τις συναισθηματικές αποκρίσεις και την αυτορύθμιση, δηλαδή την ικανότητα ελέγχου αυτών των αποκρίσεων.
Ένα βρέφος που κινεί σημαντικά τα άκρα του στη θέα ενός παιχνιδιού, θεωρείται «συναισθηματικά αποκρίσιμο», όπως λένε οι επιστήμονες. Αν το βρέφος χαμογελάσει, σημαίνει ότι είναι αρκετά πιθανό να εμφανίσει εξωστεφή συμπεριφορά όταν μεγαλώσει.
Βέβαια, οι επιστήμονες σημειώνουν ότι σπάνια συνδέεται δυνατά η προδιάθεση με την προσωπικότητα. Για αυτό ένα πιο εσωστρεφές παιδί ίσως εμφανίζει κι αυτό συναισθηματική απόκριση σε ανάλογες περιστάσεις.
Μπορείς να αλλάξεις την προσωπικότητά του ως ενήλικας;
Ναι, η προσωπικότητά σου μπορεί να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, είτε εκούσια είτε ακούσια.
Σύμφωνα με μια μελέτη του 2016, με δείγμα ηλικακές ομάδες από 14 έως 77 έτη, τα επίπεδα σταθερότητας της προσωπικότητας είναι ιδιαίτερα χαμηλή όσο περνά ο καιρός.
Όπως επισημάνθηκε παραπάνω, η προσωπικότητα συχνά ορίζεται ως οι σκέψεις, τα πρότυπα και οι συμπεριφορές που διαφοροποιούν ένα άτομο από το άλλο. Έτσι, εάν θέλετε να αλλάξετε πτυχές της προσωπικότητάς σας, αλλά δεν είστε σίγουροι από πού να ξεκινήσετε, μια θεραπεία όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), η οποία βοηθά στην αναδιάρθρωση των σκέψεων και των συμπεριφορών σας, είναι μια καλή αρχή.
Η διαμόρφωση νέων συνηθειών/συμπεριφορών μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί μέσω τεχνικών όπως η αυτοκατευθυνόμενη νευροπλαστικότητα ή η συνειδητή διαδικασία εξέτασης του τρόπου με τον οποίο οι συνήθειες μας κάνουν να νιώθουμε και να τις αλλάξουμε.