ΒΗΜΑ 8.11.2024 «Το πρόβλημα των δήμων δεν είναι ο εκλογικός νόμος αλλά η οικονομική τους ασφυξία με ευθύνη της κυβέρνησης.
«Ψωμί δεν είχαμε, τυρί μας ήρθε». Αυτή η λαϊκή ρήση μπορεί να περιγράψει την ουσία των εξαγγελιών του υπουργού Εσωτερικών στο συνέδριο της ΚΕΔΕ. Γιατί, πράγματι, οι εξαγγελίες του κ. Λιβάνιου είναι το τυρί στην όλη ιστορία. Και το πρόβλημα των δήμων είναι ότι δεν έχουν ψωμί.
Για να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Είναι ο εκλογικός νόμος το μεγάλο πρόβλημα των δήμων σήμερα; Είναι το πώς εκλέγεται ο δήμαρχος και τα δημοτικά συμβούλια; Είναι το αν θα μπορούν στους δήμους να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές; Είναι ένας εκλογικός νόμος που όμοιος του δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο; Όχι βέβαια.
Αλήθεια, τι ήταν αυτό που οδηγεί την κυβέρνηση στην αλλαγή του εκλογικού νόμου. Ποιο ήταν το πρόβλημα του εκλογικού νόμου που ψήφισε η ΝΔ τον Ιούλιο του 2021; Με αυτόν δεν έγιναν οι εκλογές; Έχει παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα στη λειτουργία των δήμων λόγω του εκλογικού νόμου; Όχι. Τότε προς τι οι εξαγγελίες για αλλαγή του; Υπάρχει μια εξήγηση που είναι στέρεα. Ότι ο κ. Λιβάνιος με τις εξαγγελίες αυτές θέλησε να ρίξει να αλλάξει την ατζέντας της συζήτησης. Να την οδηγήσει μακριά από την ουσία των προβλημάτων που προκαλούν μεγάλους πονοκεφάλους στη λειτουργία των δήμων.
Ποιο είναι το πραγματικό πρόβλημα των δήμων σήμερα; Το λένε τα επίσημα στοιχεία του υπουργείο Εσωτερικών Τα οικονομικά στοιχεία πολλών δήμων δεν είναι και τα καλύτερα. Αυτή τη στιγμή, το 40% των δήμων βρίσκονται κοντά στην κήρυξη στάσης πληρωμών. Το συνολικό έλλειμμα των δήμων έχει ξεπεράσει τα 400 εκατομμύρια ευρώ, με έργα αξίας 130 εκατομμυρίων ευρώ να έχουν «παγώσει» λόγω μη καταβολής ευρωπαϊκών κονδυλίων. Τα 53 εκ επιπλέον που θα αποδοθούν στους δήμους είναι σταγόνα στον ωκεανό.
Η μνημονιακή θηλιά στους δήμους, λοιπόν, παραμένει παρά το γεγονός ότι το λειτουργικό κόστος των δήμων έχει αυξηθεί. Η κυβέρνηση δεν αποδίδει στους δήμους ούτε το τέλος ταφής που τους επιβλήθηκε παρά τη ρητή δέσμευση. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε την υποστελέχωση, την αδυναμία πρόσληψης ακόμα και εξειδικευμένου προσωπικού, τα παρακαλετά στους υπουργούς και τους περιφερειάρχες (τη μεγάλη αδυναμία της ΝΔ) για να εγκριθούν τότε εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό γιατί ο χαρακτηρισμός «τοπικοί άρχοντες» που αποδίδεται στους δημάρχους είναι ένα ανέκδοτο δύο λέξεων.
Αυτά είναι τα επίδικα για τον πρώτο βαθμό αυτοδιοίκησης. Και αντί να συζητάμε, μια ακόμα φορά, για το εκλογικό σύστημα, θα έπρεπε να συζητάμε τα θέματα που αφορούν τη θεσμική, οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια, την αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων. Για το πώς μπορεί η πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση να λειτουργήσει ως εργαλείο ανάπτυξης της χώρας. Για όλα αυτά, ο υπουργός στην ομιλία του στην ΚΕΔΕ αφιέρωσε λίγα μόλις λεπτά.
Ο κ. Λιβάνιος δεν είναι, αυτό που λέμε, πολιτικός παλαιάς κοπής, είναι το ακριβώς αντίθετο. Γνωρίζει ότι δεν μπορεί να υπάρξει επιτελικό κράτος χωρίς ισχυρή πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση. Γιατί επιτελικό κράτος δεν μπορεί να είναι ο κ. Σκέρτσος μαζί με τους άλλους υπουργούς και τα στελέχη του Μεγάρου Μαξίμου.
Ο υπουργός, επίσης, είναι άριστος γνώστης, του χάρτη της αυτοδιοίκησης στην Ευρώπη. Γνωρίζει λοιπόν την τεράστια απόσταση που χωρίζει ένα δήμαρχο μιας ευρωπαϊκής πόλης από ένα δήμαρχο ελληνικής πόλης. Σε πόρους και αρμοδιότητες. Και αυτό δεν οφείλεται στο ότι στην Ευρώπη υπάρχουν καλύτεροι εκλογικοί νόμοι. Αλλά κυβερνήσεις που εννοούν την αποκέντρωση, σε αντίθεση με τη σημερινή.».
2.Λιβάνιος -Αυτοδιοικητικές εκλογές: Επιλογή δύο (!) συνδυασμών, κατάργηση β΄ γύρου & ηλεκτρονική ψηφοφορία (παραδείγματα)
Σύμφωνα με την πρόταση του κ. Λιβάνιου (Οι 10+10 αλλαγές για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης), που θα περιλαμβάνεται στο νέο Κώδικα Αυτοδιοίκησης:
1. Εκλογή δημοτικών και περιφερειακών αρχών σε έναν και μόνο γύρο
Οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές της χώρας θα εκλέγονται σε έναν και μόνο γύρο. Ο εκλογέας θα έχει τη δυνατότητα επιλογής και δεύτερου συνδυασμού, στο ίδιο ψηφοδέλτιο (!). Σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το 50% + 1 ψήφο επί των έγκυρων ψήφων της πρώτης επιλογής, οι δύο πρώτοι σε ψήφους συνδυασμοί προκρίνονται στη δεύτερη φάση καταμέτρησης.
Οι δεύτερες ψήφοι (δεύτερη επιλογή) των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που μένουν εκτός της δεύτερης φάσης προστίθενται στις ψήφους των δύο πρώτων συνδυασμών. Επιτυχών συνδυασμός θα ανακηρύσσεται όποιος έχει συγκεντρώσει α) κατά την πρώτη φάση, το 50% + 1 ψήφο επί των εγκύρων της πρώτης επιλογής ή β) κατά τη δεύτερη φάση, τις περισσότερες ψήφους μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι δεύτερες ψήφοι των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που αποκλείστηκαν από τη δεύτερη φάση.
2. Προαιρετική ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογές Δήμων και Περιφερειών
Mετά την εισαγωγή της επιστολικής ψήφου στις ευρωεκλογές του 2024, το Υπουργείο Εσωτερικών προανήγγειλε την εισαγωγή της δυνατότητας ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για τις αυτοδιοικητικές εκλογές για όποιον εκλογέα το επιθυμεί, διατηρώντας παράλληλα την κλασική ψηφοφορία με φυσική παρουσία.
3. Κήρυξη πρόωρων εκλογών, εντός των 3 πρώτων ετών της πενταετούς θητείας, για το υπόλοιπο της θητείας
Η δυνατότητα αυτή θα μπορεί να αξιοποιηθεί εφόσον συμφωνούν τα 4/5 του συνολικού αριθμού των μελών του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου και ο δήμαρχος ή περιφερειάρχης αντίστοιχα. Με την αλλαγή αυτή μπαίνει τέλος σε φαινόμενα διοικητικής παράλυσης που δημιουργούνται σε περιπτώσεις ανεξαρτητοποίησης δημοτικών συμβούλων.
4. Ορισμός επιπλέον υποψηφίων συμβούλων χωρίς σταυρό προτίμησης
Κάθε συνδυασμός θα μπορεί να ορίσει επιπλέον υποψηφίους έως:
• 1 υποψήφιο σε συμβούλια με έως 19 μέλη
• 2 υποψηφίους σε συμβούλια με 25 έως 39 μέλη
• 3 υποψηφίους σε συμβούλια με 43 μέλη
Οι υποψήφιοι αυτοί εκλέγονται μόνο αν ο συνδυασμός τους ανακηρυχθεί νικητής των εκλογών. Στόχος της αλλαγής είναι η προσέλκυση ικανών επιστημόνων και υποψηφίων εγνωσμένου κύρους, οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν στις τοπικές κοινωνίες.
5. Δημιουργία ποσόστωσης για τη συμμετοχή υποψηφίων ηλικίας έως 30 ετών στους αυτοδιοικητικούς συνδυασμούς
Στόχος η ενίσχυση της συμμετοχής των νέων στη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων.
6. Κατάργησης της δυνατότητας απόσπασης αιρετών δημοσίων υπαλλήλων λόγω εκλογής
Η εκλογή αποτελεί στάση προσφοράς στα κοινά και δεν πρέπει να εργαλειοποιείται ως όχημα αποσπάσεων, αποδυναμώνοντας υπέρμετρα τη στελέχωση δημόσιων υπηρεσιών.
7. Μείωση του αριθμού των υποψηφίων συμβούλων σε έως 50% επιπλέον των θέσεων, αντί 150% που ισχύει σήμερα
Με τη μείωση του συγκεκριμένου ποσοστού, ένας συνδυασμός δημοτικών εκλογών σε ένα συμβούλιο 31 μελών, αντί για έως 78 υποψηφίους, που μπορούσε να είχε το 2023, θα έχει 47.
8. Εκλογή των δημοτικών συμβούλων ενιαία στο σύνολο του δήμου και όχι ανά δημοτική ενότητα
15 χρόνια μετά την εφαρμογή του Καλλικράτη και τις συνενώσεις των καποδιστριακών δήμων, δεν υφίσταται πλέον λόγος να διατηρείται η διακριτή εκλογική περιφέρεια.
9. Ενιαίο παράβολο συνδυασμού
Το ύψος του παραβόλου θα είναι ανάλογο με τον πληθυσμό του δήμου ή της περιφέρειας.
10. Διεξαγωγή των εκλογών την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου
Η αλλαγή αυτή θα μειώσει το χρονικό διάστημα από τη διεξαγωγή των εκλογών μέχρι την ανάληψη καθηκόντων από τις νέες αρχές, μειώνοντας, αντίστοιχα, το ενδεχόμενο κενό εξουσίας.
Παράλληλα ο υπουργός Εσωτερικών προανήγγειλε κατάργηση των Δημοτικών ενοτήτων, ενώ τόνισε ότι η αύξηση των ΚΑΠ για το 2025 δεν θα είναι 53 εκατ. αλλά μια ολόκληρη ΚΑΠ (περίπου 135 εκατ).
Τέλος, ο κ. Λιβάνιος κατέστησε σαφές ότι δεν αλλάζουν τα διοικητικά όρια δήμων και περιφερειών. Δηλαδή, παραμένουν 332 και 13 αντίστοιχα.