Προικισμένοι με άριστη μνήμη που δεν σβήνει για δεκαετίες, οι ελέφαντες της Αφρικής πρέπει να θυμούνται καλύτερες ημέρες: ο πληθυσμός των δύο ειδών ελέφαντα που ζουν στην ήπειρο έχει συρρικνωθεί κατά περισσότερο από τα δύο τρίτα σε μόλις πέντε δεκαετίες.
Οι ελέφαντες, μεγαλειώδη και άκρως κοινωνικά ζώα με υψηλή νοημοσύνη, παίζουν κρίσιμο ρόλο στις οικολογικές ισορροπίες των αφρικανικών οικοσυστημάτων, καταστρέφοντας για παράδειγμα τις συστάδες ακακίας που σε διαφορετική περίπτωση θα εισέβαλλαν στη σαβάνα και θα άλλαζαν τον χαρακτήρα της.
Νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο «PNAS», η οποία σύμφωνα με τους ερευνητές είναι η πληρέστερη που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, εξετάζει την κατάσταση του ελέφαντα της σαβάνας (Loxodonta africana) και του πιο μικρόσωμου δασόβιου ελέφαντα (L. cyclotis). Η ανάλυση βασίστηκε σε πληθυσμιακές απογραφές σε 475 περιοχές 37 χωρών από το 1964 έως το 2016.
Οι πληθυσμοί του ελέφαντα της σαβάνας μειώθηκαν κατά περίπου 70% κατά μέσο όρο στις περιοχές που εξετάστηκαν, ενώ οι πληθυσμοί του δασόβιου ξαδέλφου του κατά 90% κατά μέσο όρο. Για τα δύο είδη μαζί, οι πληθυσμοί μειώθηκαν κατά 77% κατά μέσο όρο.
Η παρακμή αποδίδεται στην καταστροφή βιοτόπων, στην επέκταση των καλλιεργούμενων εκτάσεων αλλά και στους λαθροθήρες, οι οποίοι σκοτώνουν τα παχύδερμα για να πουλήσουν παράνομα τους χαυλιόδοντες στην Κίνα και άλλες χώρες της Ασίας.
Η λαθροθηρία, επισήμαναν οι ερευνητές, απειλεί περισσότερο τον δασόβιο ελέφαντα, του οποίου ο συνολικός πληθυσμός εκτιμάται ότι είναι τρεις φορές μικρότερος από τον πληθυσμό του ελέφαντα της σαβάνας.
Ομως, παρόλο που οι πληθυσμοί συρρικνώνονται σε χώρες όπως το Μάλι, το Τσαντ και η Νιγηρία, υπάρχουν και παραδείγματα επιτυχίας: Στη Νότια Αφρική οι ελέφαντες αυξήθηκαν κατά 42%, ενώ αύξηση καταγράφεται και σε Μποτσουάνα, Ζιμπάμπουε και Ναμίμπια.
Λόγω της διαφορετικής μεθοδολογίας που ακολούθησε κάθε επιμέρους απογραφή, η μελέτη υπολογίζει μόνο τις πληθυσμιακές τάσεις και όχι τον αριθμό των ελεφάντων. Σύμφωνα πάντως με εκτίμηση του 2016, και τα δύο είδη μαζί πρέπει να αριθμούν από 415.000 έως 540.000 άτομα.
Και οι δύο αφρικανικοί ελέφαντες κατατάσσονται στα απειλούμενα είδη. Το ίδιο ισχύει για το τρίτο σύγχρονο είδος, τον πιο μικρόσωμο ελέφαντα της Ασίας.