Εξέδιδε τη Μαρία Κάλλας τελικά η μάνα της, όπως δείχνει η ταινία με την Τζολί;
Στο νέο biopic με την Αντζελίνα Τζολί η μητέρα της νεαρής Μαρίας Κάλλας την εξαναγκάζει σε συνευρέσεις με Γερμανούς ναζί στην κατοχική Αθήνα. Ποια είναι όμως η αλήθεια;
Ματούλα Κουστένη 1.12.2024
Όλη η ταινία «Μaria» είναι μια αναδρομή παραζάλης και σύγχυσης. Η Μαρία Κάλλας έχει πάρει το μονοπάτι που οδηγεί στο τέλος κι αυτό το γνωρίζουν όσοι ελάχιστοι έχουν απομείνει δίπλα της να φροντίζουν τα ξέφτια ενός μύθου. Εξαρτημένη από ηρεμιστικά, μόνη και οριστικά ματαιωμένη, ζει την τελευταία της εβδομάδα. Μέσα σε αυτόν τον στρόβιλο αναμνήσεων προφανώς υπάρχει αναφορά στα χρόνια της στην Ελλάδα.
Ας πάμε κατευθείαν στην επίμαχη σκηνή σε μια Αθήνα αιχμάλωτη, φτωχή, ασπρόμαυρη, θλιβερή, σε ένα κτίριο που μπορεί να μην πολυθυμίζει τα σπίτια πέριξ της Πατησίων από τα οποία πέρασε κατά την εφηβεία της η Μαρία Κάλλας, ωστόσο το μήνυμα είναι σαφές: το πλάνο δείχνει τη μητέρα της Λίτσα (την υποδύεται η Λυδία Κονιόρδου) να οδηγεί δυο στρατιωτικούς των δυνάμεων κατοχής σε ένα δωμάτιο για να τους «δείξει» τα δυο κορίτσια, τη Μαρία και την αδερφή της Τζάκι.
Η μία δίπλα στην άλλη, άγουρες και ντροπαλές, τραγουδούν:
Πού 'ναι εκείνα μου τα κάλλη
Πού 'ναι η τόση εμορφιά
Στην Αθήνα δεν είχε άλλη
Τέτοια λεβεντιά
Ήμουν κούκλα ναι στ' αλήθεια
Με μεγάλη αρχοντιά
Δε σας λέγω παραμύθια
Τρέλανα ντουνιά
Μα μ' έμπλεξε ένας μόρτης
Αχ ένας μάγκας πρώτης
Μου πήρε ό,τι είχα και μ' αφήνει
Μου πήρε την καρδιά μου
Τα νιάτα τα λεφτά μου
Κι απ' τον καημό φουμάρω κοκαΐνη.
Καμία βιογραφία, διασταυρωμένη καταγραφή, ταινία, θεατρικό έργο, βιβλίο, μαρτυρία ή μελέτη δεν είχε πάρει ως τώρα τόσο ξεκάθαρα τη θέση ότι η Κάλλας εκδιδόταν.
«Αυτή μπορεί να χορέψει, η άλλη μπορεί να τραγουδήσει», λένε οι δυο ξένοι όταν τα κορίτσια τελειώνουν το τραγούδι. «Είναι 100 δραχμές», τους λέει η μητέρα κι εκείνοι επανέρχονται: «Τι άλλο μπορούν να κάνουν;». Καθένας διαλέγει από μια κόρη. Η νεαρή Μαρία αρχίζει να γδύνεται μπροστά στον «πελάτη», αλλά εκείνος, γοητευμένος από τα φωνητικά της χαρίσματα, φαίνεται πως πλήρωσε για άλλο λόγο. «Όχι ακόμα. Τώρα τραγούδα!» της λέει κι εκείνη ξεκινά με την άρια «L'amour est un oiseau rebelle» από την «Κάρμεν».
Όπως καταλαβαίνουμε, η ταινία «Μaria» με την Αντζελίνα Τζολί στον ομώνυμο ρόλο (βγαίνει στις αίθουσες 5 Δεκεμβρίου) δείχνει καθαρά, παρά την επικράτηση των ψυχοτρόπων, ότι η μητέρα της Κάλλας την εξέδιδε σε Ιταλούς και Γερμανούς στην Κατοχή, την περίοδο δηλαδή που η 17χρονη Μαρία Καλογεροπούλου έμενε στην Αθήνα.
Η δεύτερη στιγμή στην οποία η ταινία επαναφέρει σαφέστατα το θέμα της εκπόρνευσης είναι λίγο πριν από το τέλος. Σε ένα καφέ στο Παρίσι η Μαρία, που κατηφορίζει πια ανεξέλεγκτα στον κόσμο των ηρεμιστικών, συναντά την αδελφή της. Είναι προφανές πως το αποτύπωμα που άφησε στην παιδική τους ψυχή η κακοποιητική μητέρα δεν μαλάκωσε ποτέ. Η ντίβα της όπερας πάλευε όλη της τη ζωή με το παρελθόν, αναπαράγοντας σε όλες της τις σχέσεις τα οικογενειακά τραύματα. Ο πατέρας διαρκώς απών και η μητέρα πανταχού παρούσα• την περιφρονούσε, στην καλύτερη περίπτωση, όσο ήταν άσημη, την εκμεταλλευόταν, σχεδόν τη στράγγιζε, όταν άρχισε να δοξάζεται.
Μαρία Κάλλας: Τα αθηναϊκά χρόνια
«Κλείσε την πόρτα», παρακινεί η Τζάκι τη Μαρία στην τελευταία τους συνάντηση. Προσπαθώντας, δε, να την πείσει να σταματήσει πια την αναμέτρηση με το παρελθόν, της θυμίζει: «Κάποιες φορές, όταν έκλαιγες, πήγαινα εγώ στη θέση σου για να μη στενοχωριέσαι... Τώρα όμως φτάνει, κλείσε πια την πόρτα».
«Στόχος μου στο "Maria" δεν ήταν να παρουσιάσω μια κλασική βιογραφία αλλά να δημιουργήσω ένα εντυπωσιακό πορτρέτο βασισμένο όχι μόνο σε γεγονότα αλλά και σε φαντασία», λέει ο σκηνοθέτης της Πάμπλο Λαραΐν, δημιουργώντας μια πρώτη ασπίδα σε τυχόν επιθέσεις.
Θα είναι δικαιολογημένες; Προφανώς. Καμία βιογραφία, διασταυρωμένη καταγραφή, ταινία, θεατρικό έργο, βιβλίο, μαρτυρία ή μελέτη δεν είχε πάρει ως τώρα τόσο ξεκάθαρα τη θέση ότι η Κάλλας εκδιδόταν. Υπαινιγμοί και υποθέσεις πολλές• μισόλογα από ανθρώπους του περιβάλλοντός της κάμποσα• ερωτήματα από τους μελετητές της, διαρκή και αναπάντητα.
Αυτό το κοριτσάκι που μεταμορφώθηκε στη σημαντικότερη λυρική τραγουδίστρια του περασμένου αιώνα έζησε στην Ελλάδα από το 1937 έως το 1945. Φωτίζοντας την περίοδο αυτή, διαπιστώνουμε πως η προσωπική και καλλιτεχνική ενηλικίωση της Κάλλας έγινε εν μέσω σκληρών κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών, σε μια πόλη που της επιφύλαξε φτώχεια, προσωπική ταπείνωση, συναισθηματική αστάθεια και, φυσικά, το φρικιαστικό πρόσωπο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και των Δεκεμβριανών.