O ασπρόμαυρος, αεικίνητος Οδυσσέας απολαμβάνει την αγκαλιά της Κατερίνας Σακελλαροπούλου και ετοιμάζεται για μετακόμιση. Τι ακούν τα υπερευαίσθητα αυτιά του; Πώς αποτιμά η Πρόεδρος τη θητεία της; Ποιες αναμνήσεις ξεχωρίζει; Ποια στιγμιότυπα συγκρατεί; Η «Κ», με τη βοήθεια του «πρώτου γάτου», ανασυνθέτει την πενταετία της πρώτης γυναίκας που ανέλαβε το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα.
Ο Οδυσσέας κοιμάται απλωμένος πάνω στον μπλε καναπέ του Προεδρικού Μεγάρου. Αυτός ο παράξενος γάτος, απόμακρος, αλλά και παιχνιδιάρης, δεν επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις της πολιτικής. Την ημέρα της συνάντησής μας μόλις είχε ολοκληρωθεί η επιτυχής ψηφοφορία στη Βουλή για την εκλογή του Κωνσταντίνου Τασούλα, διαδόχου της Κατερίνας Σακελλαροπούλου, αλλά ο Οδυσσέας παρέμεινε ατάραχος.
Αν είναι αλήθεια ότι οι γάτες είναι ενδιάμεσα όντα και συνομιλούν με την «άλλη πλευρά», τότε ο Οδυσσέας έχει ως προνομιακούς συνομιλητές παλιούς οικοδεσπότες αυτού του Ανακτόρου. Τους βασιλείς Κωνσταντίνο Α΄ και Κωνσταντίνο Β΄, τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο. Ισως μάλιστα να τους έχει λίγο βαρεθεί, γι' αυτό δεν πολυσκοτίζεται επειδή θα τους αποχωριστεί.
Ο Οδυσσέας δεν ήταν από την αρχή στο Προεδρικό Μέγαρο. Η πρώτη γάτα που ανήλθε στο αξίωμα της «πρώτης γάτας» ήταν η Καλυψώ, που η Πρόεδρος γνώρισε ως αδέσποτο νεογέννητο γατάκι στην Κάρπαθο, στις εκδηλώσεις για την 76η επέτειο απελευθέρωσης του νησιού στις 3 Οκτωβρίου 2020. Ο Οδυσσέας ήταν ένας ασθενικός γάτος στον Κήπο του Προεδρικού Μεγάρου που η Πρόεδρος πήρε εντός για να τον σώσει. Γρήγορα συνήλθε και διεκδίκησε την κυριότητα του χώρου. Και η Καλυψώ; Τι απέγινε, άραγε, η Καλυψώ;
Στο Προεδρικό Μέγαρο η Καλυψώ και ο Οδυσσέας δεν κατόρθωσαν να συνυπάρξουν. Οι δύο γάτες άρχισαν τους ομηρικούς καβγάδες, με αποτέλεσμα η Πρόεδρος να πάρει την Καλυψώ στο σπίτι της. Μια πρώτη παρατήρηση θα ήταν ότι σε αντίθεση με τις «Κωνσταντινικές παραδόσεις» (που τήρησαν και οι τρεις Πρόεδροι με άλλο όνομα, Σαρτζετάκης, Παπούλιας, Παυλόπουλος), σε αντίθεση δηλαδή με τη θρησκευτική και εθνικοπατριωτική τυπολατρία, η Σακελλαροπούλου εμπνεύστηκε περισσότερο από την ομηρική παράδοση. Κι αυτό δεν περιορίστηκε μόνο στα ονόματα που έδωσε στις γάτες της.
Ζύγιζε λέξεις, όχι πράξεις
Κυρίαρχα στοιχεία της προεδρίας της ήταν το άνοιγμα στην κοινωνία, η αναζήτηση νέων συμβόλων ελευθερίας και η υποστήριξη μιας νέας ευαισθησίας. Ηθελε να είναι η Πρόεδρος των ευρωπαϊκών αξιών, ένα στοιχείο που προέβαλλε με το στεγνό ύφος της δικαστίνας, σαν να κρατούσε μονίμως μια ζυγαριά για να ζυγίζει τις λέξεις, αλλά όχι πάντα τις πράξεις της. Αλλωστε δικαστής δεν σημαίνει να είσαι Σολομώντας, δεν σημαίνει να κόβεις το διεκδικούμενο παιδί στα δύο για να αποδώσεις στον κάθε γονέα ίσο μερίδιο.
Οπως οι δικαστές συχνά τολμούν ρηξικέλευθες καταφάσεις ή αρνήσεις σε διφορούμενα ερωτήματα, έτσι και η Πρόεδρος δεν δεσμεύθηκε από τον μέσο όρο των αποδεκτών στάσεων. Γι' αυτό λόγου χάριν επισκέφθηκε το Κίεβο (3 Νοεμβρίου 2022) στην πρώτη και πιο σκληρή φάση του πολέμου παρότι γνώριζε την αμφιθυμία σημαντικής μερίδας της κοινής γνώμης, όπου τα αισθήματα συμπόνιας για τους Ουκρανούς μετριάζονταν από τις διαχρονικές αναφορές στην ελληνορωσική φιλία. Γι' αυτό έστρεψε τον νοητό προβολέα της Προεδρίας εκεί όπου υπάρχει έλλειμμα δικαιωμάτων και επιβίωση ανελεύθερων αντιλήψεων, παρά το γεγονός ότι ήξερε πως ούτε η συμπερίληψη ούτε η ευαισθησία για τα ζώα είναι το φόρτε του ελληνικού λαού.
Δεν έκανε τη χάρη στη συντήρηση που θα την ήθελε να ντύνεται Μπουμπουλίνα, να παίρνει την πιστόλα και να ασχολείται μόνο με σημαίες και γιαταγάνια, παρότι επισκέφθηκε ολόκληρο το ακριτικό τόξο από την Θράκη έως την Κύπρο, κάνοντας κατά καιρούς αιχμηρές πατριωτικές ομιλίες. Αυτό φυσικά δεν την εμπόδισε να υποδεχθεί τον Ταγίπ Ερντογάν στο Προεδρικό Μέγαρο στο τέλος του 2023 με όλους τους τύπους που επέβαλλε η συνθήκη.
Εκτός των άλλων, η προεδρία της χαρακτηρίστηκε από την επίμονη απροθυμία της για χαριστικές προσλήψεις Λαιστρυγόνων ή για ιδιωτικά γεύματα με Κύκλωπες που διαπρέπουν στο Χρηματιστήριο της πατριδογνωσίας. Το σχετικό τίμημα καταβλήθηκε σχεδόν σε ημερήσια βάση.
Παράλληλα, αγνόησε τις «αριστερές Σειρήνες» που θα την ήθελαν να επιτίθεται στην κυβέρνηση με ομοβροντία δηλώσεων για τις υποκλοπές ή για τα Τέμπη. Eκανε ελάχιστες, λιτές, αν και ουσιαστικές δηλώσεις για τα ζητήματα αυτά, τηρώντας τις θεσμικές ισορροπίες. Μάλιστα, ακόμη και αυτές οι μετρημένες δηλώσεις της λέγεται ότι δεν προκάλεσαν ευαρέσκεια στην εκτελεστική εξουσία. Ταυτόχρονα κατηγορήθηκε από άλλες πλευρές γι' αυτήν την επιφυλακτικότητα, αλλά αναρωτιέται κανείς τι παραπάνω είπαν όλοι οι προκάτοχοί της στις πάντοτε «πλήρεις σκανδάλων» τετραετίες της μεταπολίτευσης;
Η εντύπωση που προκαλεί στους άλλους –ότι επιθυμεί αποστάσεις από όλους– δεν βοήθησε τη δημοτικότητά της. Παρακολουθήσαμε μια πρόεδρο ευπρεπή με τον καθένα, αλλά ξένη με όλους. Εμοιαζε συχνά σαν μια γυναίκα που βαδίζει μόνη της μέσα στο πλήθος. Παρά τις δράσεις της για ευγενείς σκοπούς και τη σχεδόν καθημερινή κοινωνική δραστηριότητά της, καταχωρίσθηκε στο συλλογικό υποσυνείδητο ως η πρόεδρος των διανοουμένων και των κοινωνικών ελίτ, μια ιδιαίτερη προσωπικότητα που δεν συγκίνησε τις μάζες.
«Και τι έγινε που δεν συγκίνησε τις μάζες; Το ζητούμενο είναι να σε σεβαστεί η Ιστορία», πετάγεται με ένα οργισμένο νιαούρισμα ο Οδυσσέας, ο οποίος, σαν μαχητικός επικοινωνιολόγος της Προέδρου, επιμένει ότι το πέρασμά της από το Προεδρικό Μέγαρο θα εκτιμηθεί στο μέλλον.
Σε μία από τις εμπιστευτικές συνομιλίες του, ο ασπρόμαυρος γάτος αποκάλυψε ακόμη ότι ενώ λαγοκοιμόταν στον προεδρικό καναπέ κρυφάκουσε την Πρόεδρο να λέει σε δημοσιογράφο ιστορικής εφημερίδας: «Δεν έχω μετανιώσει για καμία από τις βασικές επιλογές μου στην Προεδρία». «Ούτε για το By the Glass;», τη ρώτησε αμέσως εκείνος (μη χάσει...) επαναφέροντας τη συζήτηση σε αυτήν την πονεμένη ιστορία. Τελικά, πώς ένα μπαρ έφτασε να σφραγίσει μια Προεδρία;
Η προεδρική παρουσία στο μπαρ εκλεκτού οίνου (wine bar) τη βραδιά που εορταζόταν η ψήφιση του νόμου για την ισότητα στον γάμο ερμηνεύθηκε σχεδόν ως ένα σκάνδαλο(!). Και όλοι λένε ότι της στοίχισε την επανεκλογή της.
Οταν έσπασε το γυαλί. Η παρουσία της στο wine bar τη βραδιά που εορταζόταν η ψήφιση του νόμου για την ισότητα στον γάμο ερμηνεύθηκε σχεδόν ως σκάνδαλο(!). Κι όλοι λένε ότι της στοίχισε την επανεκλογή της. Εκείνο το βράδυ έσπασε το ραγισμένο γυαλί με τη Δεξιά.
Οπως ο «Γυάλινος Κόσμος» (Glass Menagerie) του Τενεσί Ουίλιαμς, έτσι και το «By the Glass» της Σακελλαροπούλου (Glass: ποτήρι ή γυαλί) μοιάζει σαν να συμβολίζει έναν εύθραυστο κόσμο. Εκείνο το βράδυ, δυο βήματα από τη Ρωσική Εκκλησία έσπασε το ραγισμένο γυαλί με τη Δεξιά. Κι όμως, η Σακέλ δεν το μετάνιωσε ποτέ. Οπως έχει επαναλάβει πολλάκις, η καθολική απόλαυση δικαιωμάτων από μία ομάδα δεν στερεί από τους υπολοίπους την απόλαυση των ίδιων δικαιωμάτων. Πιστεύει επίσης ότι «δημοκρατία σημαίνει διαρκής διεκδίκηση δικαιωμάτων και ελευθεριών», αλλά και «διαρκής δοκιμασία των θεσμών ώστε να αντέξουν και να ανταποκριθούν θετικά στη διεκδίκηση αυτή».
Κάποιοι φανατικοί οπαδοί της στοιχηματίζουν ότι θα επισκεφθεί ξανά το μπαρ των μεταρρυθμιστών για να πικάρει τους συντηρητικούς, αλλά αυτό, αν γίνει, θα γίνει μια βραδιά ύστερα από καιρό. Η δυσκολότερη στιγμή της σίγουρα δεν ήταν η αποφράδα βραδιά οινοποσίας, αλλά η επίσκεψη στο Καστελλόριζο στις 13 Σεπτεμβρίου 2020, εν μέσω κρίσης με την Τουρκία. Οι γνώστες των μυστικών ισχυρίστηκαν πρόσφατα ότι κάποιοι ανώτατοι κυβερνητικοί επιχείρησαν την τελευταία στιγμή να της ζητήσουν, ανεπιτυχώς, να ματαιώσει αυτό το ταξίδι. Ισχύει; Ο Οδυσσέας ούτε διαψεύδει ούτε επιβεβαιώνει.
Λεπτομέρειες από το γραφείο της Προέδρου, λίγο πριν αλλάξει ένοικο και διακόσμηση. Κάτω, το βιβλίο της εμβληματικής δικαστού Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπεργκ, με πρόλογο της κ. Σακελλαροπούλου. Οι δυο εικόνες πρόκειται να συμπεριληφθούν στο βιβλίο με αφηγήσεις εργαζομένων στο Προεδρικό Μέγαρο υπό τον τίτλο «Η Προεδρία της Δημοκρατίας και το άνοιγμα στην Κοινωνία», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες.
Τελευταίες «πινελιές»
Αυτές τις μέρες ο «πρώτος γάτος» επιμελείται τις τελευταίες λεπτομέρειες στο βιβλίο με τίτλο «Η Προεδρία της ∆ημοκρατίας και το άνοιγμα στην Κοινωνία». Πρόκειται για ένα βιβλίο με αφηγήσεις εργαζομένων στο Προεδρικό Μέγαρο και φωτογραφίες από εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια. Θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες. Παράλληλα, ο Οδυσσέας επιβλέπει τη μεταφορά των προσωπικών βιβλίων της, ενώ φροντίζει τις λεπτομέρειες για το δείπνο στους διαπιστευμένους δημοσιογράφους που θα παρατεθεί στις 19 Φεβρουαρίου (πού αλλού;) στον «Μαύρο Γάτο» στο Παγκράτι.
Την επόμενη ημέρα η Πρόεδρος θα μεταβεί στα Ιωάννινα, όπου θα παραστεί στις επετειακές εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της πόλης έχοντας στο πλευρό της τον νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας και μέχρι πρότινος βουλευτή του νομού, Κωνσταντίνο Τασούλα. Αυτό θα είναι το τελευταίο της ταξίδι ως Προέδρου, το οποίο θα κλείσει με την παρουσία της σε εκδήλωση μνήμης για τον Κώστα Αποστολίδη, ιδρυτή της Raycap, στη Δράμα.
Ο Οδυσσέας θα εγκαταλείψει το Ανάκτορο του Τσίλλερ. Η περιπλάνησή του θα συνεχιστεί στο σπίτι της κυρίας Σακελλαροπούλου, αλλά και στο νέο γραφείο της, στη συμβολή των οδών Ακαδημίας και Σίνα στο κέντρο της Αθήνας. Ο πολύτροπος γάτος αρνήθηκε να συνεχίσει να εργάζεται δίπλα στον Τασούλα. Ο νέος Πρόεδρος, επίσης γατόφιλος, μπορεί αν θέλει να επιλέξει μια νέα «πρώτη γάτα» ανάμεσα στις 26 του Κήπου που είναι όλες στειρωμένες και καλοταϊσμένες χάρη στην μέριμνα του συντρόφου της Προέδρου, νομικού και πρώην συμβούλου Επικρατείας, Παύλου Κοτσώνη.
Μεγαλύτερη ελευθερία. Ασφαλώς θα ήθελε μία δεύτερη θητεία, αλλά προσβλέπει εξίσου σε ένα μέλλον μεγαλύτερης ελευθερίας. Δεν καταδέχεται να δείξει την παραμικρή πικρία, που σίγουρα θα έχει. Αλλά είναι εξίσου αληθές ότι μοιάζει χαρούμενη, σχεδόν απελευθερωμένη.
Ο Οδυσσέας προσπαθεί να ψυχολογήσει την Πρόεδρο. Ασφαλώς θα ήθελε μία δεύτερη θητεία, αλλά προσβλέπει εξίσου σε ένα μέλλον μεγαλύτερης ελευθερίας. Δεν θα της λείψει το ύπατο αξίωμα; «Δεν μου λείπουν τα αξιώματα και οι θέσεις. Μου λείπουν άνθρωποι που έφυγαν – και κάποιες στιγμές». Δεν καταδέχεται να δείξει την παραμικρή πικρία, που σίγουρα θα υπάρχει μέσα της. Αλλά είναι εξίσου αληθές ότι μοιάζει χαρούμενη, πιο όμορφη, σχεδόν απελευθερωμένη. Σαν μια γάτα, που αυτόνομη, αυτάρκης και αθόρυβη θα συνεχίσει να απολαμβάνει τον εαυτό της.