Ο Στέφανος Κορκολής μιλάει για τον μεγάλο μουσικοσυνθέτη με αφορμή τις δύο συναυλίες που θα δώσει στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά - Εξηγεί γιατί έπειτα από τη γνωριμία τους «άλλαξε εντελώς διάταξη το μέσα μου» και γιατί επιβάλλεται τα συμφωνικά έργα του Θεοδωράκη να διδάσκονται στα ωδεία
«Ο «Επιτάφιος», στον μισό αιώνα της ύπαρξής του, είχε την ευτυχία να τον τραγουδήσουν μεγάλοι τραγουδιστές. Δηλαδή να τον ερμηνεύσουν σωστά. Ομως ακούγοντας τον «Επιτάφιο» του Στέφανου Κορκολή και της Σοφίας Μανουσάκη, ανακάλυψα ένα καινούργιο έργο. Δηλαδή βρέθηκα μπροστά σε μία αναδημιουργία του έργου. [...]
Ομολογώ πως η ακρόαση αυτού του αναγεννημένου «Επιτάφιου» με συγκλόνισε.
Η Σοφία Μανουσάκη ήταν για μένα μία μεγάλη καινούργια αποκάλυψη. Τόσο φωνητικά, όσο και ερμηνευτικά. Δείχνει ότι συνέλαβε απολύτως την ιδιοφυή ερμηνευτική σύλληψη του Στέφανου Κορκολή, ο οποίος με ένα πιάνο δημιουργεί ένα μουσικό-ηχητικό σύμπαν, αποτέλεσμα μιας μεγάλης συμφωνικής ορχήστρας με τα χιλιάδες χρώματα και ρυθμούς. Και κυρίως με αυτές τις κάθετες δωρικές ηχητικές συγχορδίες που με φέρνουν τόσο κοντά, μιας και αποτελούν το προσωπικό μου στίγμα στη σύνθεση και ερμηνεία της μουσικής».
Τις παραπάνω σκέψεις κατέγραφε ο Μίκης Θεοδωράκης την άνοιξη του 2020 σε χειρόγραφο σημείωμα που δημοσίευσε στον απόηχο της κυκλοφορίας της ζωντανής ηχογράφησης του εμβληματικού «Επιταφίου» από τη συναυλία στο Παττίχειο Θέατρο της Λεμεσού. Εκείνο που πιθανότατα έγινε αντιληπτό ως γενναιοδωρία του σπουδαίου συνθέτη απέναντι σε έναν νεότερο συνάδελφό του και πιανίστα, για τον Στέφανο Κορκολή ήταν το επιστέγασμα μιας σχέσης ζωής, η οποία μάλιστα ξεκίνησε εξαιτίας μιας μάλλον τυχαίας συγκυρίας.
Με αφετηρία ένα τζετ λαγκ
Την ευκαιρία αλλά και την αφορμή να γνωρίσει να εμβαθύνει στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη λέει πως του την έδωσε το τζετ λαγκ. Πριν από λίγα χρόνια ο Κορκολής είχε μόλις επιστρέψει από μια σειρά συναυλιών στο εξωτερικό. Αναζητώντας λοιπόν αντίδοτο στη βραδινή αϋπνία άνοιξε την τηλεόραση και βρέθηκε μπροστά σε μια μαγνητοσκοπημένη συναυλία ενός συμφωνικού έργου του Θεοδωράκη. Ηταν μια καθοριστική στιγμή, μόνο που ο Στέφανος Κορκολής δεν το γνώριζε ακόμη. Και σηματοδότησε την αρχή της σχέσης του με τον άγνωστο στους περισσότερους συμφωνικό Θεοδωράκη.
Μέσα από μια σειρά συμπτώσεων, τις οποίες ο συνθέτης εξιστορεί σε αυτή του τη συνέντευξη, ο θαυμαστής του Θεοδωράκη έγινε συνομιλητής του και λίγο αργότερα επιλέχθηκε ως ο ιδανικός ερμηνευτής και πρεσβευτής τού έργου του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Αυτά ήταν τα λόγια με τα οποία ο Μίκης Θεοδωράκης κληροδότησε μια ανεκτίμητη προίκα στον Στέφανο Κορκολή. Για αυτή την ευθύνη, μα κυρίως για τη χαρά που του πρόσφερε και τους ορίζοντες που του άνοιξε ο αείμνηστος συνθέτης, μιλάει ο Στέφανος Κορκολής με αφορμή τις δύο συναυλίες «Ρεσιτάλ για πιάνο & φωνή» που δίνει με ερμηνεύτρια τη Σοφία Μανουσάκη στις 17 και 18 Μαρτίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
Κατ' αρχάς αναρωτιέμαι πώς γεννήθηκε η ιδέα για αυτές τις δύο συναυλίες αφιερωμένες στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη.
«Στην πραγματικότητα ήταν μια πρόταση από τα Αθηναϊκά Θέατρα αυτές οι δύο συναυλίες στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Τα τελευταία δέκα χρόνια, ακόμα και όταν ήταν εν ζωή ο Μίκης, έκανα πάρα πολλές συναυλίες με τα έργα του. Ηταν κάτι που τον τροφοδοτούσε με χαρά. Και δεν σταμάτησα όταν έφυγε. Συνεχίζω να δίνω συναυλίες – κυρίως στο εξωτερικό. Η επόμενη, για παράδειγμα, μετά τον Πειραιά θα είναι στο Παρίσι.
Και πρέπει να πω ότι απευθύνομαι σε ένα διεθνές κοινό. Ξέρετε, ο Μίκης χαίρει απίστευτης εκτίμησης στο εξωτερικό για το συμφωνικό του έργο, το οποίο παίζεται κατά κόρον στις μεγάλες αίθουσες του εξωτερικού. Κι αυτό ήταν και το σημείο, εννοώ το συμφωνικό έργο, που με έκανε να αγαπήσω ακόμα πιο πολύ τη μουσική του. Σαφώς και γνώριζα τα τραγούδια του, τις απίστευτες μελοποιήσεις του στους μεγάλους ποιητές, τα μεγάλα του έργα, το Μαουτχάουζεν, το Κάντο Χενεράλ, αλλά πρέπει να ομολογήσω ότι το συμφωνικό έργο του Θεοδωράκη το ανακάλυψα τυχαία».
Πώς δηλαδή;
«Είναι μια απίστευτη ιστορία. Είχα επιστρέψει στην Αθήνα από μια περιοδεία στο εξωτερικό και λόγω του τζετ λαγκ δεν μπορούσα να κοιμηθώ το βράδυ. Κάποια στιγμή άνοιξα την τηλεόραση και, νομίζω ήταν στην ΕΡΤ3, άκουσα κάτι συγκλονιστικό. Οταν άνοιξε το πλάνο είδα ότι την ορχήστρα διηύθυνε ο Μίκης και στο πιάνο έπαιζε η Τατιάνα Παπαγεωργίου. Ηταν η σουίτα του για πιάνο και ορχήστρα. Αισθάνθηκα περίεργα που έως τότε δεν γνώριζα αυτή την πλευρά του έργου του. Και από την επομένη κιόλας ξεκίνησα να ψάχνω τον συμφωνικό Θεοδωράκη, ανακαλύπτοντας τελικά έναν καινούργιο ωκεανό».
Η προσωπική γνωριμία προϋπήρχε ή ήρθε αργότερα;
«Οχι, δεν τον γνώριζα τότε. Δύο μήνες αφότου ξεκίνησα να μελετώ το έργο του Θεοδωράκη ως πιανίστας μού τηλεφώνησε ο σκηνοθέτης Αστέρης Κούτουλας, ένας άνθρωπος που έχει παρακολουθήσει όλη την πορεία του Μίκη, και μου ζήτησε να παίξω πιάνο στην πρεμιέρα της ταινίας του με τίτλο «Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια». Κατόπιν έμαθα ότι ο Μίκης ήθελε να ακούσει ζωντανά τον τρόπο που εγώ εισπράττω και ερμηνεύω τη μουσική του.
Η παρουσίαση έγινε στο Τριανόν και θυμάμαι που ήμουν στο καμαρίνι και πέρασε απ' έξω ο Μίκης και μου χαμογέλασε. Στο τέλος της παρουσίασης ερμήνευσα μια διασκευή που είχα φτιάξει, μια φαντασία ουσιαστικά πάνω στον Ζορμπά, και άκουσα ένα πολύ μεγάλο μπράβο από τα χείλη του. Είναι μια υπέροχη ιστορία. Ισως η πιο ωραία της ζωής μου. Πολύ αργότερα έμαθα ότι ο Μίκης με γνώριζε από τότε που ζούσε στο Παρίσι, όταν εγώ ήμουν ακόμα νεαρός πιανίστας εκεί».
Τι είδους σχέση ήταν αυτή που αναπτύχθηκε ανάμεσά σας; Μέντορα και μαθητή;
«Σίγουρα ξαναέμαθα μουσική μέσα από τον Μίκη. Αλλά έμαθα και πολλά άλλα πράγματα. Εμαθα Ιστορία, έμαθα την ίδια τη ζωή, έμαθα πώς να ξεπερνάω τις αγωνίες και τους φόβους μου. Υπήρξε για μένα ένα απίστευτο στήριγμα, γιατί η γνωριμία μας έγινε ακριβώς τη στιγμή που αναμετριόμουν πρώτη φορά με το θέμα της υγείας μου. Σε μια πολύ δύσκολη στιγμή για μένα ήρθε αυτός ο άνθρωπος στη ζωή μου και μου έδωσε δύναμη».
Θυμάστε κάποια στιγμή; Κάποιο στιγμιότυπο; Κάποια συμβουλή ίσως;
«Είναι τόσα πολλά εκείνα που μου είχε πει. Εκείνο που μπορώ να πω είναι πως ό,τι κι αν μου έλεγε, ήταν μια επιπλέον ανάσα στις ανάσες μου. Εχω κρατήσει την αλήθεια από τη σχέση μας και δεν σας κρύβω ότι υπάρχουν στιγμές που κάθομαι και χαζεύω βίντεο και φωτογραφίες που βγάλαμε μαζί και καταλαβαίνω πόσο μου λείπει η φυσική του παρουσία. Ο Θεοδωράκης έγινε για μένα σκοπός, ειδικά από τη στιγμή που με ανακήρυξε δημόσια, με επιστολή του, πρεσβευτή της μουσικής του. Ο Θεοδωράκης είναι η σημαία μου, θα υπάρχει πάντα όπου κι αν σταθώ, όπου κι αν βρεθώ».
Θαυμασμός είναι η λέξη που περιγράφει το αίσθημα για εκείνον;
«Νομίζω η λέξη θαυμασμός είναι μικρή σε σχέση με αυτό που ένιωθα για εκείνον. Γιατί πέρα από το μουσικό έργο του που μας συνέδεσε, υπήρχε μια πολύ δυνατή αγάπη και σχέση ανάμεσά μας».
Ποια ήταν η συγκολλητική ουσία;
«Μια κοινή αγάπη, με ό,τι αυτό σημαίνει. Και βέβαια οι απόψεις μας για το πώς βλέπαμε τη μουσική. Νομίζω ότι του άρεσε πολύ ο τρόπος που «πείραζα»» τα κομμάτια του, που τους έδινα πιο κλασικές φόρμες. Τον γοήτευε πολύ και ήταν μεγάλο παράσημο για μένα να γνωρίζω ότι του άρεσε ο τρόπος που διασκεύαζα τη μουσική του».
Η εκτίμηση που εξέφρασε δημόσια στο πρόσωπό σας ήταν κατά μια έννοια και μια δικαίωση για σας;
«Σε καμία περίπτωση. Ηταν η πιο σημαντική σχέση που ανέπτυξα ποτέ με έναν άλλο συνθέτη. Πώς να το πω; Ηταν σαν να είχα σχέση και επικοινωνία με έναν τεράστιο συνθέτη προηγούμενου αιώνα, με μια μυθική, τρομακτική προσωπικότητα. Και βέβαια δεν ήταν μόνο η μουσική που μονοπωλούσε τις ατελείωτες κουβέντες μας. Βρισκόμασταν για έναν απογευματινό καφέ, ο οποίος κατέληγε με το πέρασμα των ωρών πρωινός.
Το καθιερωμένο ραντεβού μας ήταν κάθε Κυριακή απόγευμα. Καθόμασταν με τις ώρες, μελετούσαμε μουσικές, σχολιάζαμε, ακούγαμε διαφορετικές εκτελέσεις των έργων του – μιλάω για το συμφωνικό έργο του πάντα. Ομως δεν ήταν μόνο η μουσική, αλλά και οι εξιστορήσεις για τα βιώματά του, την εξορία, τη ζωή του. Ηταν μαγικό. Το μόνο που μπορούσα να κάνω για να επιστρέψω όλο αυτό που έπαιρνα από τον Θεοδωράκη ήταν να τον κάνω χαρούμενο διαδίδοντας τη μουσική του. Και ακόμα συνεχίζω να το κάνω και να βροντοφωνάζω πως η μουσική του πρέπει να μπει στα ωδεία. Πρέπει να διδάσκεται ο συμφωνικός Θεοδωράκης».
Γιατί θεωρείτε ότι αυτή η πλευρά του παραμένει υποφωτισμένη ή και άγνωστη σε πολλούς;
«Γιατί είναι κάτι που όλοι θεωρούμε κεκτημένο, χωρίς να το έχουμε εξερευνήσει σε βάθος. Είναι όπως ο Παρθενώνας. Τον έχουμε εδώ, τον βλέπουμε κάθε μέρα, αλλά – θα μιλήσω προσωπικά για μένα – δεν έχω κάτσει να εμβαθύνω. Ξέρετε, όταν έχεις κάτι ως δεδομένο δεν σε ενδιαφέρει να το πας παραπέρα. Ομως δεν γίνεται αυτή τη στιγμή σε κάθε μεγάλη αίθουσα συναυλιών του εξωτερικού μεγάλες ορχήστρες να ερμηνεύουν τα συμφωνικά έργα του Θεοδωράκη και το ίδιο να μη συμβαίνει εδώ. Και δεν μιλάω για επετειακές συναυλίες. Προσωπικά δεν μου αρέσουν και δεν κάνω επετειακές συναυλίες. Μου αρέσει να ερμηνεύω συνθέτες όποτε το θέλει, το ζητά ή μου το επιβάλλει η ψυχή μου. Οχι μια ημερομηνία».
Μια που μου λέτε για τις συναυλίες σας στο εξωτερικό, εδώ στην Ελλάδα γιατί δεν γνωρίζουμε τόσο πολύ αυτή τη δράση σας;
«Προσωπικά τα ανακοινώνω στα κοινωνικά δίκτυα, τα οποία χρησιμοποιώ αποκλειστικά για αυτό τον σκοπό. Δεν είμαι θιασώτης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Από εκεί και μετά δεν με απασχολεί εάν ακούγονται ή δεν ακούγονται οι συναυλίες που δίνω. Το κάνω γιατί θέλω να το κάνω, γιατί έτσι γεμίζει η ψυχή μου. Αυτή είναι η αλήθεια μου. Και σε ό,τι αφορά το έργο του Μίκη Θεοδωράκη, είναι η ευθύνη μου απέναντι στη γενναιοδωρία του».
Δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς εύκολα από αυτή τη γενναιοδωρία.
«Μα δεν θέλω να ξεφύγω. Γιατί να θέλω να αποδράσω από κάτι τόσο όμορφο;».
Δεν είναι όμως ώρες-ώρες και βαρύ αυτό το φορτίο;
«Πώς να νιώσεις βαρύ κάτι που ελαφραίνει τόσο πολύ την ψυχή σου, κάτι που ανοίγει την ψυχή σου αλλά και δρόμους στη φαντασία σου;».
Ποιο είναι το μάθημα που πήρατε από τον Θεοδωράκη;
«Δίπλα στον Θεοδωράκη ξαναέμαθα μουσική, όπως είπα πριν, αλλά έμαθα και ζωή».
Επανατοποθέτησε κάπως τα πράγματα μέσα σας;
«Οχι κάπως. Αλλαξε εντελώς διάταξη το μέσα μου».