Ως προς τον έλεγχο, λοιπόν, της λειτουργίας των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης υπάρχουν τα άρθρα 14 και 15 του Συντάγματος για τα οποία η Δημοκρατική Αριστερά θεωρεί αναγκαία την επανεξέταση ορισμένων διατάξεων διαφάνειας, νομιμότητας και ευθύνης, υπό το πρίσμα των νέων τεχνολογιών, όπως είναι τα social media.
Χαίρομαι που στην Αίθουσα είναι και ο κ. Παυλόπουλος για να ξεκινήσω με τη συζήτηση περί «βασικού μετόχου».
Το πάγιο αίτημα, λοιπόν της καταπολέμησης της διαπλοκής, τα πλοκάμια της οποίας φτάνουν και στα ελληνικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, προκάλεσε μια εντονότατη συζήτηση κατά τη διαδικασία της προηγούμενης συνταγματικής αναθεώρησης, μια συζήτηση που έμελλε να διαρκέσει περίπου δέκα χρόνια χωρίς ουσιαστικά να έχει κάποιο αποτέλεσμα.
Στην πολυσυζητημένη, λοιπόν, παράγραφο 9 του άρθρου 14 του Συντάγματος απαγορεύεται η συγκέντρωση του ελέγχου περισσότερων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Στο επίμαχο σημείο αναφέρεται ότι η ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης Μέσων Ενημέρωσης είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης που αναλαμβάνει έναντι του δημοσίου ή νομικού προσώπου του ευρύτερου δημοσίου τομέα την εκτέλεση έργων ή προμηθειών ή την παροχή υπηρεσιών.
Εκεί ακριβώς στάθηκε ο δημόσιος διάλογος. Εν τέλει, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με μια καυστική ανακοίνωση, απεφάνθη πως οι διατάξεις αυτές αντίκεινται στις αρχές του ελεύθερου ανταγωνισμού. Το Σύνταγμα, κατά τους πολέμιους της διάταξης, δεν μπορεί να ρυθμίζει οικονομικές σχέσεις. Το αποτέλεσμα ήταν επί της ουσίας να μην εφαρμοστεί ποτέ η εν λόγω παράγραφος, αλλά ούτε και ο εκτελεστικός νόμος. Καταφέραμε, δηλαδή, ένα άρθρο του Συντάγματος να καταστεί αλυσιτελές και σήμερα να συζητάμε για το αν πρέπει να γίνει ή όχι αναθεώρηση της εν λόγω παραγράφου.
Η συζήτηση σήμερα κινείται σε δύο άξονες: Την κατάργηση της εν λόγω παραγράφου, καθώς δεν χρειάζεται να περιλαμβάνει το Σύνταγμα τέτοιες λεπτομερείς διατάξεις που δύσκολα εφαρμόζονται, αλλά με ταυτόχρονη νομοθετική πρωτοβουλία που θα ρυθμίζει τις επιχειρηματικές δραστηριότητες των μεγάλων ιδιοκτητών γενικότερα του Τύπου.
Ο δεύτερος άξονας είναι η αναθεώρηση της παραγράφου 9, ώστε να περιγράφει ένα γενικότερο και όσο λιγότερο λεπτομερές πλαίσιο και ο εκτελεστικός νόμος, που θα το συνοδεύει, να είναι σαφής και δομημένος, ώστε να μπορέσει να εφαρμοστεί.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να εξεταστεί αν επηρεάζεται ο ελεύθερος ανταγωνισμός. Είναι πραγματικά ανεπίτρεπτο να συνεχίζουμε να επενδύουμε σε πρακτικές κακής νομοθέτησης και ακόμη περισσότερο να επιτρέπουμε να καθίσταται ανεφάρμοστο ένα άρθρο του Συντάγματος, με την ανοχή, φυσικά, της πολίτικής εξουσίας. Η καταπολέμηση της διαφθοράς απαιτεί ισχυρή πολιτική βούληση, είτε επιλεγεί η μία, είτε η άλλη εκδοχή.
Πληροφορηθήκαμε δια του Τύπου –και παρακαλώ να μας το επιβεβαιώσετε- ότι πράγματι επίκειται αναθεώρηση της παραγράφου 9 του άρθρου 14. Στην Αιτιολογική Έκθεση που διέρρευσε, γίνεται παραδοχή του λάθους τόσο του κειμένου της συνταγματικής διάταξης, όσο και του νόμου που ακολούθησε. Αν ισχύουν αυτά, ελπίζουμε πως θα υπάρξει –και για αυτό γίνεται σήμερα αναφορά σε αυτό το θέμα- ο απαραίτητος διάλογος με τη συνταγματική κοινότητα, αλλά και τα κόμματα, ώστε να διασφαλίσουμε όλοι από κοινού ότι ποτέ ξανά ένα άρθρο του Συντάγματος δεν θα είναι κενό νόμου.
Δεν χρειαζόμαστε εκ νέου δικαστικές διαμάχες στο Συμβούλιο της Επικρατείας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια.
Χρειαζόμαστε, επιτέλους, νόμους που να τηρούνται και κυβερνήσεις που δεν θα υποκύπτουν σε κάθε λογής συμφέροντα.
Θα πάρω και τη δευτερολογία μου, κύριε Πρόεδρε, αν μου επιτρέπετε, για να ολοκληρώσω με το ερώτημα αν μπορεί ή πρέπει να υπάρχει έλεγχος των ΜΜΕ.
Το Σύνταγμα ορθώς είχε προβλέψει τον ελάχιστο δυνατό έλεγχο των ΜΜΕ. Κυρίως επικέντρωνε στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των Μέσων, αλλά και στην κατάργηση των μονοπωλίων. Σύμφωνα με τα άρθρα 14 και 15 ο Τύπος είναι ελεύθερος. Η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέσο απαγορεύονται. Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του κράτους ως προς τη διασφάλιση της μετάδοσης των πληροφοριών, των ειδήσεων και προϊόντων λόγου και τέχνης με ίσους όρους. Ο έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης που είναι ανεξάρτητη Αρχή, κάτι που το έχει ξεχάσει νομίζω και το ίδιο το ΕΣΡ.
Κατ' αρχήν, θα μπορούσαμε να συζητήσουμε την επέκταση των προστατευτικών διατάξεων του Τύπου και στα ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης –ραδιόφωνο, τηλεόραση- και στα νέα μέσα, όπως ιστοσελίδες και διαδικτυακούς σταθμούς, συμπεριλαμβάνοντας τον όρο του τύπου «όλα τα μέσα που παράγουν και διακινούν ειδήσεις». Ειδήσεις και όχι γνώμες. Είναι σημαντικό. Άλλωστε, η σχετική διάταξη στο άρθρο 15 ήταν προγενέστερη του διαχωρισμού «παρόχου περιεχομένου» και «παρόχου δικτύου».
Παράλληλα, θεωρούμε ότι μια θεσμική αναγνώριση των ηλεκτρονικών μέσων θα κατοχύρωνε και τους εργαζόμενους δημοσιογράφους, που με βάση τα καταστατικά των δημοσιογραφικών ενώσεων δεν δικαιούνται της δημοσιογραφικής αναγνώρισης και ασφάλισης.
Είναι γνωστό πως τα sites δεν αναγνωρίζονται από τις Ενώσεις, γιατί δεν αποδίδεται στους δημοσιογράφους το γνωστό ως αγγελιόσημο.
Όταν πριν από χρόνια πήγε να γίνει μία ρύθμιση, αντέδρασαν οι ιδιοκτήτες καθώς δεν ήθελαν να χάσουν τα χρήματα της διαφημιστικής δαπάνης. Πλέον, όμως, τα sites είναι όλο και περισσότερο κατοχυρωμένα στη συνείδηση των πολιτών. Πιστεύουμε πως είναι καιρός να υπάρξει και πάλι συζήτηση για τη ρύθμιση αυτή.
Με την επέλαση των νέων τεχνολογιών θα πρέπει να γίνει ουσιαστικά μία διερεύνηση των όρων των ηλεκτρονικών ΜΜΕ, αν όχι με αναθεώρηση, με σχετικό, έστω, εκτελεστικό νόμο, ο οποίος θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει ρυθμίσεις για ιστοσελίδες, διαδικτυακά, ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά μέσα, πλατφόρμες επικοινωνίας και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η διατύπωση θα πρέπει να έχει μακροπρόθεσμο ορίζοντα, καθώς το Σύνταγμα δεν μπορεί να αναθεωρείται κάθε φορά που η τεχνολογία βγαίνει μπροστά από κάθε νομοθεσία. Θα πρέπει να είμαστε, δηλαδή, μπροστά από τις εξελίξεις. Θα πρέπει να διασφαλίσουμε την προστασία των προσωπικών δεδομένων, το ότι η πληροφορία που διακινείται είναι ασφαλής και, φυσικά, την ασφάλεια του ίδιου του χρήστη, ο οποίος γίνεται κοινωνός αυτής της πληροφορίας.
(Η αρχιτέκτων Νίκη Φούντα είναι βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας του ΣΥΡΙΖΑ)