Τριάντα έξι χρόνια πίσω. Σε μια Ελλάδα που απείχε από τη σημερινή μια αιωνιότητα. Βεβαίως χωρίς κινητά. Βεβαίως χωρίς λάπτοπ, τάμπλετ και τα σχετικά. Το να πάρεις τηλέφωνο σε ή από νησί, ειδικά στην αιχμή της τουριστικής σεζόν, ήταν μια περιπέτεια που μπορούσε να κρατήσει και μια και δύο και πέντε ώρες. Μόλις, μα μόλις, είχαν μπει στη ζωή μας τα ΑΤΜ («Στις ουρές των τραπεζών κάναμε, τουλάχιστον, και καμιά γνωριμία» λέγαμε τότε). Σε μια Αθήνα χωρίς Αττική οδό, χωρίς μετρό, χωρίς multiplex κινηματογράφους.
Στις διακοπές βγάζαμε φωτογραφίες από μηχανές Κόντακ και Κάνον και περιμέναμε μέρες να εμφανιστούν τα φιλμ για να δούμε «πώς βγήκαμε». Ο Πέτρος Κωστόπουλος μόλις είχε βγάλει το «ΚΛΙΚ» (το ανατρεπτικό αλλά καθόλου περιθωριακό περιοδικό αφού, πολύ γρήγορα, έπιασε την πρωτιά στην κυκλοφορία) με τον Μαξ Χέντρουμ στο εξώφυλλο του πρώτου τεύχους. Ο Διονύσης Σαββόπουλος έκανε στην ΕΡΤ το «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι (ή μήπως «Ζητώ το ελληνικό τραγούδι»;) και ο Λουκιανός Κηλαηδόνης τραγουδούσε (κι εμείς μαζί του) τον «Υμνο των μαύρων σκυλιών». Τριάντα έξι χρόνια πίσω σε μια χώρα που κουβαλούσε ακόμη μεταπολεμικά βαρίδια. Και συγχρόνως προσπαθούσε, ήθελε να ανοίξει τον βηματισμό της στο μέλλον. «Βγαίνουμε μωρό μου, βγαίνουμε μέσ' απ' το τούνελ» όπως τραγουδούσε τότε ο Νίκος Πορτοκάλογλου.
Τριάντα έξι χρόνια πίσω με πήγε η χθεσινή επέτειος. Σαν χθες, στις 31 Μαΐου 1987, εξέπεμψε για πρώτη φορά, ο πρώτος μη κρατικός ραδιοφωνικός σταθμός στην Ελλάδα, ο δημοτικός «Αθήνα 9,84», επί δημαρχίας Μιλτιάδη Εβερτ και με διευθυντή τον Γιάννη Τζανετάκο. «Ε, και;» θα πουν οι νεότεροι. Και θα έχουν δίκιο.
Τι σημαίνει «ελεύθερη ραδιοφωνία» την εποχή των «προσωπικών καναλιών» στο Youtube, του Tik Tok, της ασυδοσίας στα σόσιαλ μίντια; Αφού κι εγώ που τα έζησα από πρώτο χέρι, ξεχνάω πια την αίσθηση εκείνης της εποχής. Να ακούς από τα επίσημα ερτζιανά μια καινούργια γλώσσα, νέες φωνές, τραγούδια που δεν έπαιζαν στην κρατική ραδιοφωνία, εκπομπές χωρίς τις συνηθισμένες συμβάσεις, πρόσωπα καινούργια, ανατρεπτικά, χωρίς το «κουστούμι» του Ραδιομέγαρου. Με τα ακουστικά στα αφτιά κυκλοφορούσαμε στους δρόμους. Ή τρέχαμε άρον άρον από τη δουλειά στο σπίτι για να μη χάσουμε εκπομπή.
Αύριο, μπαίνουμε ημερολογιακά στο καλοκαίρι. Κι εγώ ονειρεύομαι εκείνο το καλοκαίρι του 1987, το δικό μας «Καλοκαίρι του '42», εκείνο που αφήσαμε πίσω τη βαλκανική μας αφέλεια για να μπούμε στην ευρωπαϊκή μας ωριμότητα. Ξεκίνησε με τις μπάντες της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Μας μέθυσε με την κατάκτηση του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου στο μπάσκετ λίγες μέρες αργότερα. Μας έψησε με τον καύσωνα του Ιουλίου αλλά έτσι μάθαμε την «πολυτέλεια διαβίωσης» που μας προσέφερε το air condition. Ονειρεύομαι το καλοκαίρι του 1987 όχι μόνο επειδή η ηλικία μου, τότε, είχε μπροστά το «δύο» αλλά διότι ζούσα σε μια χώρα που μπορούσε να ονειρεύεται.
Μαρία με τους κίτρινους
Ε, να μην παραφράσω λίγο κι εγώ τη «Μαρία με τα κίτρινα», το τραγούδι του Βασίλη Δημητρίου που έκανε επιτυχία η Δήμητρα Γαλάνη; Η «δική μας» Μαρία είναι η «μικρή Μαρία του Εβρου». Την προσφυγοπούλα, λέμε τώρα, που η ανάλγητη κυβέρνηση είχε αποκλείσει στη νησίδα του Εβρου, που τη δάγκωσε σκορπιός και η μάνα της κρατούσε το κορμάκι της μέσα στο νερό.
Μια ιστορία που επινοήθηκε και στήθηκε με στόχο το κύρος της χώρας. Και που βρήκε πολλούς ντόπιους διακινητές και υποστηρικτές της, κυρίως μάλιστα δημοσιογράφους και δημοσιογραφούντες. Ετρεξαν, «ανακάλυψαν» συντεταγμένες, ντοκουμέντα, δηλώσεις υποτιθέμενων αυτοπτών μαρτύρων. Εβρισαν, λοιδόρησαν, ειρωνεύτηκαν, στην καλύτερη περίπτωση προσπάθησαν πατερναλιστικά να συνετίσουν όσους δεν συντάχθηκαν με το αφήγημά τους. Και ύστερα, ήρθαν οι μέλισσες.
Πριν από λίγες ημέρες απολύθηκε από το περιοδικό «Spiegel» ο αρχισυντάκτης που πρόβαλε και υποστήριξε την ιστορία της «νεκρής Μαρίας του Εβρου». Τα στοιχεία που προέκυψαν εν τω μεταξύ έδειξαν ότι επρόκειτο για fake news και το εκρού του νεκρού ήταν η απόχρωση του μακιγιάζ που έβαλαν στο κορίτσι. Κι εδώ; Σιγή ιχθύος. Ναι, ξέρω. Η σύγκρουση με την πραγματικότητα προκαλεί πολλές βλάβες. Ακόμη και αφωνία.