Εναν ακόμη σκληρό πανδημικό χειμώνα θα (ανα)βίωνε η χώρα την τρέχουσα περίοδο εάν δεν υπήρχαν στη διάθεσή μας φάρμακα και εμβόλια έναντι της COVID-19.
Τα τελευταία 24ωρα συνταγογραφούνται, εγκρίνονται και εκτελούνται καθημερινά περί τις 1.200 συνταγές για χορήγηση αντι-ιικών χαπιών σε ευπαθείς πολίτες, με το επιστημονικό κριτήριο πως διατρέχουν υψηλό κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών. Εάν δεν υπήρχε η επιλογή αυτή, εκτιμάται πως το ΕΣΥ θα γινόταν για μία ακόμη φορά... κυματοθραύστης απέναντι σε ένα νέο κύμα ασθενών, με ό,τι αυτό θα συνεπαγόταν.
Αρκεί κανείς να αναλογιστεί πως παρά το φαρμακευτικό και εμβολιαστικό «οχυρό» που έχει στηθεί, το βράδυ της επομένης των Χριστουγέννων στα νοσηλευτικά ιδρύματα της χώρας νοσηλεύονταν 1.321 ασθενείς με λοίμωξη COVID-19 σε απλές κλίνες και επιπλέον 229 σε θαλάμους αυξημένης φροντίδας (ΜΕΘ, ΜΑΦ κ.ά.). Εμβαθύνοντας κανείς περισσότερο στα διαθέσιμα στοιχεία διαπιστώνει πως το τελευταίο επταήμερο καταγράφηκε 37% αύξηση στις νέες εισαγωγές ασθενών στα νοσοκομεία, καθώς κατά το ίδιο διάστημα περίπου 1.500 άτομα χρειάστηκαν νοσηλευτική φροντίδα.
Οι προβλέψεις, δε, θέλουν το «πάρτι» των μεταδόσεων να συνεχίζεται κατά την εορταστική περίοδο με συνέπεια ο Ιανουάριος να είναι ένας ακόμη δύσκολος μήνας.
«Θα ζούσαμε στιγμές όπως του 2021...»
Υπό τα δεδομένα αυτά, ο καθηγητής Πνευμονολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Κρήτης, Νικόλαος Τζανάκης, αναλογίζεται τι θα συνέβαινε εάν δεν υπήρχε σήμερα στη διάθεσή μας η εναλλακτική λύση της θεραπείας στην κοινότητα όπως και η εμβολιαστική προστασία. «Αν δεν είχαμε αυτά τα όπλα θα ζούσαμε παραπλήσιους του 2021 και 2022 χειμώνες πίεσης στα νοσοκομεία και στις ΜΕΘ» δηλώνει.
Το πώς θα μπορούσε να έχει εξελιχθεί η κατάσταση αποκαλύπτουν και τα στοιχεία ελληνικής μελέτης που παρουσίασε πρόσφατα ο καθηγητής Πνευμονολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, Στέλιος Λουκίδης. Οι ασθενείς με COVID-19 που δεν λαμβάνουν αντι-ιικά φάρμακα έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να χρειαστούν νοσηλεία αλλά και να καταλήξουν από τη νόσο έναντι όσων λαμβάνουν αντίστοιχη αγωγή. Συμπερασματικά, η αποτελεσματικότητά τους ξεπερνά το 70%.
Τι περιμένουμε τη μετα-πανδημική περίοδο
Εύλογα συνεπώς θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς σε τι τελικά διαφέρει η μετα-πανδημική περίοδος από την πανδημική. «Στην πανδημική περίοδο είχαμε σημαντικό κορεσμό των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας με μεγάλο αριθμό ατόμων να νοσηλεύονται διασωληνωμένοι. Λόγω της υψηλής ανοσίας στην κοινότητα έναντι σοβαρής νόσου που έχει επιτευχθεί, κυρίως, μέσω εμβολιασμού, αλλά και της διαθεσιμότητας των αντι-ιικών φαρμάκων, ο αριθμός των ατόμων που νοσούν σοβαρά έχει μειωθεί σημαντικά, αναλογικά με τον αριθμό κρουσμάτων. Συνεπώς, παρότι ο ιός συνεχίζει να κυκλοφορεί με την ίδια ένταση, δεν προκαλεί σοβαρή νόσο σε τόσο υψηλά ποσοστά όπως στην πανδημική περίοδο, και για αυτό τον λόγο το επίπεδο συναγερμού την περίοδο που διανύουμε έχει τροποποιηθεί ανάλογα» είναι η απάντηση του καθηγητή Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δημήτρη Παρασκευή.
Κάνοντας μια αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν τον Δεκέμβριο του 2021 οι διασωληνωμένοι ασθενείς άγγιζαν τους 700, αριθμός που υπενθυμίζει το βάρος που σήκωνε τότε το ΕΣΥ. Σήμερα ο αριθμός τους είναι σταθερά κάτω από 100.
Επίθεση με κάθε ευκαιρία
Εν τούτοις οι «δείκτες» μαρτυρούν πως ο SARS-CoV-2 επιτίθεται στην κοινότητα σε κάθε ευκαιρία, αποτελώντας μία μόνιμη απειλή για τους πλέον ευάλωτους. Ομως, εφέτος περίπου το 80% των πολιτών 65 ετών και άνω δεν έχουν κλείσει ραντεβού για το εμβόλιο έναντι του SARS-CoV-2, δημιουργώντας στην πράξη μια εύφλεκτη «δεξαμενή» σοβαρών κρουσμάτων.
«Σε κάθε έξαρση του κορωνοϊού, η ένταση του κύματος εξαρτάται από την ανοσία της κοινότητας έναντι των μολύνσεων και την ικανότητα των παραλλαγών ή υποπαραλλαγών του ιού να προσβάλλουν τον ξενιστή. Φέτος, σε αντίθεση με πέρυσι δεν παρατηρήθηκε κάποια έξαρση στο πρόσφατο παρελθόν με ιδιαίτερη ένταση. Αυτό συνεπάγεται ότι η ανοσία στον πληθυσμό έναντι των μολύνσεων, που ενισχύεται μέσω προηγούμενης μόλυνσης ή εμβολιασμού, έχει σχετικά ατονήσει σε σχέση με πέρυσι που είχαμε αρκετά έντονα κύματα με τις υποπαραλλαγές ΒΑ.1, ΒΑ.2 και ΒΑ.5. Παράλληλα ο εμβολιασμός με την πρώτη ή τη δεύτερη αναμνηστική δόση ήταν σχετικά πρόσφατος το 2022 σε αντίθεση με το 2023» προσθέτει ο κ. Παρασκευής.
Πολύ μεταδοτική η νέα υποπαραλλαγή
Στην εξίσωση εν τούτοις οφείλει κανείς να συμπεριλάβει και τη νέα υποπαραλλαγή με την κωδική ονομασία JN.1, που όπως όλα δείχνουν ανατρέπει τα δεδομένα. Μάλιστα, η κυκλοφορία της εντός και εκτός συνόρων είναι τόσο εκτεταμένη που ορισμένοι επιστήμονες προτείνουν να βαφτιστεί με ένα ακόμη ελληνικό γράμμα, για να ξεχωρίσει από τον πρόγονό της «Ομικρον» – που διέγραψε μια ξεχωριστή πορεία στην ιστορία της πανδημίας.
Ενδεικτικά αναφέρεται πως το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών (CDC) ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η υπομονάδα JN.1 της COVID-19 αποτελεί το 39% έως το 50% των κρουσμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με τις σχετικές προβλέψεις.
Αντλώντας δεδομένα από πρόσφατες παρατηρήσεις ο κ. Τζανάκης διευκρινίζει πως η νέα υποπαραλλαγή είναι απόγονος της Pirola, που φέρει πολύ μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων, πάνω από 30, στην ακίδα πρόσδεσης του ιού στα κύτταρά μας. «Η JN.1 φέρει επιπλέον μεταλλάξεις αναπτύσσοντας τεράστια δυναμική μεταδοτικότητας αλλά και περαιτέρω διαφυγής από την αποκτώμενη με τον εμβολιασμό ή φυσική νόσηση ανοσία» εξηγεί. Και υπολογίζει πως εάν με τα συνήθη στελέχη ένα άτομο μπορούσε να μολύνει 10 άλλα, τώρα μπορεί να μολύνει ακόμη και 20 ή 30.
Είναι αξιοσημείωτο πάντως πως προς το παρόν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει διατηρήσει την ταξινόμηση της JN.1 ως «υποπαραλλαγή ενδιαφέροντος», που σημαίνει χαμηλό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, τουλάχιστον μέχρι τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα.
Στο μεταξύ, μια επιπλέον παράμετρος που επισημαίνει ο κ. Παρασκευής και συμβάλλει στην αυξημένη κυκλοφορία του ιού είναι ότι «πέρυσι ο ιός της γρίπης και ο ιός RSV, λόγω εξασθενημένης ανοσίας στην κοινότητα, είχαν αυξημένη μολυσματικότητα σε σχέση με τον SARS-CoV-2, με αποτέλεσμα να κυριαρχούν και να μην αφήνουν σημαντικά περιθώρια εξάπλωσης στον κορωνοϊό. Αυτό το δεδομένο μάλλον έχει αναστραφεί φέτος υπέρ του κορωνοϊού».
Ισχυρή σύσταση για μάσκες
Σε κάθε περίπτωση, υπό τις εξελίξεις αυτές η επιτροπή εμπειρογνωμόνων συνεδρίασε την περασμένη Πέμπτη, με αρκετά μέλη να εκφράζουν προβληματισμό εξαιτίας της εκτόξευσης σε κρούσματα και κυρίως σε νοσηλείες. Στο πλαίσιο αυτό αποφασίστηκε η ισχυρή σύσταση χρήσης μάσκας σε δομές Υγείας και σε κλειστούς χώρους με συγχρωτισμό, όπως είναι τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Επιπλέον, υπογραμμίστηκε εκ νέου η ανάγκη εμβολιασμού των ευπαθών ομάδων έναντι της COVID-19 και της γρίπης, τήρησης των μέτρων ατομικής προστασίας και διεξαγωγής self test πριν από τις εορταστικές συγκεντρώσεις – ιδίως όταν σε αυτές συμμετέχουν ευάλωτα άτομα.