Η ανακοίνωση της Μέρκελ όμως προκάλεσε πανικό παγκοσμίως. Η ανησυχία είναι δικαιολογημένη: σε έναν κόσμο απρόβλεπτο και ασταθή, τον κόσμο του Τραμπ, και μια Ευρώπη που παραπαίει, την Ευρώπη του Ορμπαν και του Σαλβίνι, η Γερμανία της Μέρκελ αποτελούσε εγγύηση σταθερότητας. Τώρα και αυτή εισέρχεται ενδεχομένως σε περίοδο αστάθειας, το οποίο θα έχει επιπτώσεις στην ΕΕ.
Το ποιος θα εκλεγεί πρόεδρος του CDU τον Δεκέμβριο θα επηρεάσει τις εξελίξεις στη Γερμανία και στον κόσμο. Αν είναι κάποιος από τους εκλεκτούς της Μέρκελ, η συγκατοίκηση με την καγκελάριο αναμένεται ομαλή και η Μέρκελ θα έχει περισσότερες πιθανότητες να ολοκληρώσει ομαλά τη θητεία της στην καγκελαρία το 2021 – εκτός αν το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) αποχωρήσει πρόωρα, όπως όλα δείχνουν, από τον κυβερνητικό συνασπισμό. Αν εκλεγεί κάποιος από τους εσωκομματικούς αντιπάλους της Μέρκελ πρόεδρος του CDU, θα υπονομεύει την καγκελάριο καθιστώντας αμφίβολη την ολοκλήρωση της θητείας της – η Μέρκελ, τότε, μπορεί να αποχωρήσει προκηρύσσοντας νέες εκλογές ή το CDU θα επιχειρήσει να σχηματίσει νέα κυβέρνηση, χωρίς τη Μέρκελ. Σε όλα τα παραπάνω σενάρια, υπάρχει πολύ έντονη η πιθανότητα της αστάθειας.
Το δυστύχημα είναι ότι στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κανένας ικανός να διαδεχθεί τη Μέρκελ και να ηγηθεί της αντιμετώπισης των πολυάριθμων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ – Brexit, άνοδος των ευρωσκεπτικιστών στις ευρωεκλογές του Μαΐου, νέα οικονομική κρίση προερχόμενη από την Ιταλία, απουσία συμφωνίας για το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό κ.ά. Οι πιθανοί διάδοχοι της Μέρκελ στη Γερμανία δεν είναι καν γνωστοί εκτός της χώρας τους ενώ ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόνείναι αποδυναμωμένος εντός Γαλλίας και, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χρειάζεται τη Γερμανία για να αποτελούν μαζί την «ατμομηχανή της Ευρώπης». Οι υπόλοιποι ανερχόμενοι «αστέρες» της ΕΕ, ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν και ο ιταλός υπουργός Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι, μοιάζουν να έχουν περισσότερα κοινά με τον αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ παρά με τη Μέρκελ.
Χαρακτηριστικό της ανησυχίας που προκαλεί παγκοσμίως η σταδιακή αποχώρηση από την πολιτική σκηνή της «υπερασπίστριας των δυτικών αξιών» ή της «εκπροσώπου του ελεύθερου κόσμου», όπως αποκαλείται η Μέρκελ, είναι το τουίτ του Ρίτσαρντ Χάας, επικεφαλής του American Council on Foreign Relations: «Η εποχή της Μέρκελ πλησιάζει στο τέλος της, αφήνοντας τη Δύση και τη μεταπολεμική παγκόσμια τάξη χωρίς ηγέτη. Οι ΗΠΑ του @realDonaldTrump έχουν παραιτηθεί. Η Βρετανία είναι απασχολημένη με άλλα. Ο Καναδάς δεν έχει τα μέσα. Ο Μακρόν είναι υπερβολικά αδύναμος. Κακοί οιωνοί για τη σταθερότητα, την ευημερία, την ελευθερία».
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Μέρκελ ήταν η «βασίλισσα της ΕΕ». Σε όλα τα ευρωπαϊκά συμβούλια – στα 13 της χρόνια στην καγκελαρία έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 100 – όλων τα βλέμματα ήταν στραμμένα προς αυτήν. «Εμπνέει σεβασμό, ακόμη και σε εκείνους που διαφωνούν μαζί της. Υπάρχει διαφορετική ατμόσφαιρα στην αίθουσα όταν δεν είναι παρούσα. Μόλις φεύγει, αναλαμβάνει ο Ορμπαν» είπε στο «Politico» βετεράνος κεντροδεξιός πρωθυπουργός που τους έχει ζήσει σε πολυάριθμα ευρωπαϊκά συμβούλια.
Ελπίδα για την ΕΕ η υστεροφημία της
Υπάρχει όμως μια ελπίδα, και αυτή προκύπτει από την υστεροφημία της Μέρκελ. Κατ' αρχάς, οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι το μέλλον θα κρίνει θετικά την απόφαση της καγκελαρίου να ανοίξει τα γερμανικά σύνορα στους πρόσφυγες το 2015 – αυτήν ακριβώς την κίνηση που δεν της συγχωρεί η δεξιά πτέρυγα του CDU. Οσον αφορά την ΕΕ όμως η ευρωπαΐστρια Μέρκελ κρίνεται ανεπαρκής: ναι μεν κράτησε τη συνοχή της ΕΕ όταν αυτή δοκιμάστηκε μεταξύ «πλούσιου Βορρά» και «τεμπέλη Νότου», όμως η συνταγή για τη διάσωση των χωρών που επλήγησαν χειρότερα από την οικονομική κρίση, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, ήταν περισσότερο στη γραμμή «η Γερμανία πρώτα», παρά με γνώμονα το ευρωπαϊκό μέλλον και συμφέρον. Επιπλέον, η γερμανίδα καγκελάριος δεν έκανε αρκετά για να εξασφαλίσει το θεσμικό μέλλον του ευρώ.