Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών πρόσφατα απαγόρευσε το εμπόριο αρχαιοτήτων από τη Συρία στο σύνολό του, κατηγορώντας τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους ότι λεηλατούν την πολιτιστική κληρονομιά της Συρίας «προκειμένου να οργανώνουν και να διεξάγουν τρομοκρατικές επιθέσεις».
Τα αρχαία αντικείμενα προέρχονται κυρίως από παράνομες ανασκαφές σε αρχαιολογικούς χώρους και, πολύ λιγότερο, από λεηλασίες μουσείων. Προορισμός τους είναι κυρίως χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Ελβετία, η Βρετανία και η Γερμανία, αλλά και το Ντουμπάι και το Κατάρ στον Κόλπο. Το βρετανικό BBC, σε εκτενές ρεπορτάζ του απεσταλμένου του στη Μέση Ανατολή Σάιμον Κοξ, παρουσίασε ορισμένα άτομα και τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται το λαθρεμπόριο από τη Συρία αρχικά προς την Τουρκία και τον Λίβανο και από εκεί στην Ευρώπη.
Λαθρέμπορος ετών 21, «εμπόρευμα» αξίας ως και 1 εκατ. δολάρια
Χρειάστηκαν πολλά τηλεφωνήματα και μεγάλη προσπάθεια προκειμένου ένας άνδρας με το όνομα «Μοχάμεντ» να πειστεί να συναντήσει τον βρετανό δημοσιογράφο. Η βάση του, όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ, είναι η Δαμασκός αλλά τώρα θέλει να επεκτείνει τις δραστηριότητές του στα σύνορα Συρίας - Λιβάνου. Είναι 21 ετών αλλά μοιάζει πολύ νεότερος. Φοράει ένα βαμβακερό μπλουζάκι, στενό τζιν και μαύρα σουέντ παπούτσια.
«Καθώς καθόμαστε σε ένα διαμέρισμα στην Κεντρική Βηρυτό, πρέπει να σκύβω προς τα εμπρός για να ακούω τον νέο άνδρα που μιλάει σιγά, περιγράφοντας το πώς άρχισε να εισάγει παράνομα αρχαιότητες από τη Συρία» αναφέρεται στο ρεπορτάζ. Ο Μοχάμεντ λέει ότι έχει τρεις φίλους στο Χαλέπι με τους οποίους κανονίζει το λαθρεμπόριο. Εκείνοι πάνε οδικώς ως τα σύνορα με τον Λίβανο και από εκεί πληρώνουν κάποιο ταξί για να περάσει τα αντικείμενα μέσα στη χώρα. Ειδικεύεται σε μικρά αντικείμενα, που μεταφέρονται εύκολα, αλλά και αυτό ενέχει πολλούς κινδύνους. Οπως λέει ο ίδιος, τα κέρδη του είναι αξιοσημείωτα αλλά υπάρχουν άλλοι λαθρέμποροι με καλύτερες διασυνδέσεις που πουλάνε αρχαιότητες των οποίων η αξία φθάνει και το 1 εκατ. δολάρια.
«Το Ισλαμικό Κράτος κινεί τα νήματα. Αυτοί είναι που ελέγχουν το λαθρεμπόριο, τα έκλεψαν από μουσεία κυρίως στο Χαλέπι. Γνωρίζω ότι οι μαχητές έχουν διασυνδέσεις στο εξωτερικό» λέει ο Μοχάμεντ, ο οποίος τονίζει ότι «πλέον» έχει αποσυρθεί. Συνεχίζει την «καριέρα» του στο λαθρεμπόριο αλλά όχι πια σε αρχαιότητες.
«Καταστρέφουν τα αγαλματίδια με ανθρώπινη μορφή ως ειδωλολατρικά»
Προκειμένου να πουλήσει κάποιος κλεμμένες αρχαιότητες χρειάζεται έναν μεσάζοντα όπως ο «Αχμέντ», αναφέρει το ρεπορτάζ του BBC. Ο Αχμέντ κατάγεται από την Ανατολική Συρία αλλά η βάση του είναι μια μικρή πόλη στη Νότια Τουρκία. Ο ίδιος ζήτησε από τον βρετανό δημοσιογράφο να μην αποκαλύψει το όνομα της πόλης για να μην τον εντοπίσει η αστυνομία. Καθώς μιλάει τουρκικά, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους σύρους λαθρεμπόρους. Οπως εξηγεί ο Αχμέντ, οι αρχαιότητες, όπως αγάλματα από ζώα, βάζα και νομίσματα, «προέρχονται από τη Συρία, τη Ράκα, όλες τις περιοχές που ελέγχονται από το Ισλαμικό Κράτος».
Και εξηγεί: «Οποιος θέλει να κάνει ανασκαφές πρέπει να πάρει άδεια από τους επιθεωρητές του Ισλαμικού Κράτους που ελέγχουν τη διαδικασία. Αυτοί καταστρέφουν τα αγαλματίδια με ανθρώπινη μορφή ως ειδωλολατρικά και επιβάλλουν φόρο 20%. Φορολογούν τα πάντα. Μετά τούρκοι έμποροι τα πουλάνε σε εμπόρους στην Ευρώπη».
Το ρεπορτάζ του BBC για την αρχαιοκαπηλία στις περιοχές του Ισλαμικού Κράτους συνεχίζεται στον γειτονικό Λίβανο. Υπάρχει ένα εντυπωσιακό τουριστικό κατάστημα στο κέντρο της Βηρυτού. Εκεί βρίσκει κανείς πήλινα λυχνάρια, δαχτυλίδια και αντικείμενα από γυαλί. Ο ιδιοκτήτης, ένας άνδρας γύρω στα 40, ισχυρίζεται ότι τα περισσότερα αντικείμενα είναι αντίγραφα. Ωστόσο, όπως διαβεβαίωσε τον δημοσιογράφο του BBC, έχει και αυθεντικά αντικείμενα της ελληνιστικής και βυζαντινής περιόδου. Οποιος θέλει να αγοράσει κάποιο αρχαίο αντικείμενο και πρόκειται για κάτι μικρό, θα πρέπει ο ίδιος να το βγάλει παράνομα από τη χώρα με δική του ευθύνη. Αν πρόκειται για κάτι μεγαλύτερο, με μια χρέωση αρκετών χιλιάδων ευρώ ο έμπορος αναλαμβάνει να το στείλει στον τελικό προορισμό του.