Πάνω σε αυτό οικοδομήθηκε η αξίωση ατόμων και ομάδων να μην αποδέχονται συμφωνίες, δημοσιονομικές πολιτικές, τη μία ή άλλη απόφαση μιας κυβερνητικής πλειοψηφίας για τα πιο διαφορετικά ζητήματα. Αυτό που ζούμε όμως με την πανδημία και τον χώρο των αρνητών – που περιλαμβάνει όπως έχουμε πει πλείστες παραλλαγές – δείχνει ένα άλμα από τον απλό συνταγματικό λαϊκισμό στην ιδεολογία της απόσχισης, της «εναλλακτικής» έννομης τάξης, της οργάνωσης πολιτοφυλακών. Η διαρκής και εύκολη αναφορά στην αντι-συνταγματικότητα (και των μέτρων που κατά καιρούς λήφθηκαν για την πανδημία) ενίσχυσε εμφανώς ρεύματα μαχητικού ανορθολογισμού. Δάσκαλοι και καθηγητές δέχτηκαν πιέσεις, παράλογες απαιτήσεις, εξοργιστικές μηνύσεις «συνταγματικών» γονέων. Ιατροί στα νοσοκομεία έγιναν στόχος ενός συρφετού που πιστεύουν πως το κράτος δικαίου τούς επιτρέπει να υποβάλλουν σε μαρτύρια τους άλλους ατιμώρητοι ή με τις ελάχιστες, δυνατές οχλήσεις. Και δεν θα αργήσει ο καιρός να δούμε βομβιστικές ενέργειες ή άλλες πράξεις βίας από αγανακτισμένους «συνταγματικούς θεματοφύλακες».
Μια ολόκληρη στρεβλή παράδοση που δήθεν νομιμοποιεί ως δημοκρατικό το δικαίωμα μεμονωμένων ατόμων ή ομάδων να μην εφαρμόζουν βασικούς νόμους, μια ολόκληρη παράδοση που στην Ελλάδα τράφηκε από τα τραύματα των παλαιών αυταρχικών και δικτατορικών εποχών, γίνεται τώρα όπλο ενός υβριδικού νεοφασιστικού μετώπου. Ο νέος φασισμός μιλάει τη γλώσσα της παθιασμένης υπεράσπισης του «συντάγματος» απέναντι στην «εξουσία». Ενας αναρχισμός της (ακρο)δεξιάς οικοδομείται με υλικά τόσο διαφορετικά όσο ο παλαιοημερολογίτικος αγιορειτισμός, η υγιεινιστική ορθοδοξία, ο ατομικιστικός αντικρατισμός, η συνωμοσιολογική εχθροπάθεια. Και αυτός ο γαλαξίας στηρίζεται στην εύκολη και σχεδόν ρουτινιάρικη εκδοχή περί «αντισυνταγματικών εκτροπών».
Αναπτυξιακός Νόμος – Ολα τα μυστικά για επενδύσεις – Οι δικαιούχοι, οι μορφές ενίσχυσης
Κάπως έτσι, μια φιλελεύθερη δικαιοκρατική κουλτούρα που στάθηκε πολύτιμη στο παρελθόν γίνεται τώρα «προκάλυμμα» της αυθαιρεσίας αντιδημοκρατικών ομάδων. Και η πολιτεία σπεύδει απλώς να μαζέψει εκ των υστέρων κάποια φαινόμενα, η αστυνομία κινείται με εξαιρετική βραδύτητα, η δικαιοσύνη φτάνει με καθυστέρηση ενός τουλάχιστον χρόνου.
Το θέμα όμως έχει πολιτική ουσία: δείχνει ότι από την εποχή των μνημονίων μέχρι σήμερα, η χρήση του Συντάγματος ως «εργαλείου» δημαγωγικής αντεπίθεσης και φτηνής πολιτικής οδηγεί σε σοβαρή αλλοίωση της σημασίας μιας συνταγματικής δημοκρατίας. Η συνταγματική δημοκρατία δεν είναι το καθεστώς της αυθαίρετης απόφασης ατόμων και ομάδων να επιλέγουν τη δική τους έννομη τάξη, τη δική τους «αφήγηση» για το σχολείο, τις βασικές υποχρεώσεις, τη νοσοκομειακή περίθαλψη και τους τρόπους της κ.λπ. Αλλωστε, αυτή η ίδια σύλληψη περί δημοκρατίας είναι αυτή που δικαιολογεί και τις ανομικές και αυθαίρετες επιλογές επιχειρηματιών ή άλλων παραγόντων που πιστεύουν πως ο γενικός νόμος πρέπει να είναι ο δικός τους, προτιμητέος και ειδικός νόμος.
Υπάρχει άλλωστε ένα νήμα που συνδέει τον συνταγματικό εξτρέμ λαϊκισμό με τον πιο άγριο «νεοφιλελευθερισμό», παρά τη γοητεία που ασκεί στα αριστερά κοινά η ιδεολογία της εύκολης – και δίχως σοβαρές συνέπειες, αν όχι δωρεάν – ανυπακοής. Η βασική ευθύνη της κυβέρνησης είναι πως όλα αυτά δεν τα είδε, δεν τα αξιολόγησε σωστά και δεν φαίνεται να έχει πρόγραμμα δραστικής αντιμετώπισής τους. Οταν όμως κάποια ομαδούλα θεματοφυλάκων περάσει από το γραφικά ενοχλητικό στο σκληρό και εγκληματικό επίπεδο θα είναι αργά.
Ο κ. Νικόλας Σεβαστάκης είναι καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο ΑΠΘ, συγγραφέας.