Τουλάχιστον, όμως, μία από τις τροπολογίες της «δωδεκάτης» δεν μπορώ, κύριε Υπουργέ, να μην τη σχολιάσω.
Έχει κατατεθεί από Βουλευτές αυτή η τροπολογία και αναφέρεται στα Μητροπολιτικά Συμβούλια. Αφού διαπιστώνει ότι στη σύνθεση των Μητροπολιτικών Συμβουλίων κατά τεκμήριο δεν προσέρχονται οι προϊστάμενοι των τοπικών διευθύνσεων οικονομικών υπηρεσιών –αυτό συμβαίνει- προτείνει οι ίδιες οι Μητροπόλεις, η ίδια η Διαρκής Ιερά Σύνοδος να έχουν πλήρως τον έλεγχο της σύνθεσης των Μητροπολιτικών Συμβουλίων. Δηλαδή, οι ίδιες οι Μητροπόλεις να κρίνουν αν τα οικονομικά τους –λέει ο κακόπιστος- είναι εντάξει ή όχι. Αυτό είναι τροπολογία. Προσέξτε την, όταν θα έρθει.
Δεν θα μείνω πολύ στα άλλα επιμέρους θέματα, γιατί αναπτύχθηκαν πολύ από τους συναδέλφους προηγουμένως και για το μεγάλο αριθμό των τριακοσίων και για την ορισμένη εδαφική περιοχή και όλα αυτά. Δεν θα τα επαναλάβω, για να μη χάνουμε και πολύ χρόνο.
Θα προσπαθήσω να μείνω στο γενικό κάδρο. Φοβάμαι ότι όλα ξεκινούν στραβά. Και ξεκινούν στραβά από την αρχή. Διότι η Ελλάδα μπορεί να διατείνεται ότι είναι ένα κοσμικό κράτος, αλλά είναι ένα όχι και τόσο κοσμικό κράτος.
Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Πολωνία, η Ιταλία, η Ισπανία, που είχαν μεγάλη θρησκευτική παράδοση, ιδίως με την Καθολική Εκκλησία, αλλά μπορέσανε αρκετά νωρίς και με παρρησία, με σθένος, να χωρίσουν την Εκκλησία από το Κράτος, εμείς προτιμήσαμε να δημιουργήσουμε ένα υβρίδιο, να δημιουργήσουμε ένα κοσμικό κράτος που έχει και λίγο θρησκευτικό χαρακτήρα. Θυμίζει λίγο την περίφημη φράση στη «Φάρμα των Ζώων» του Όργουελ: «Όλοι είμαστε ίσοι, αλλά μερικοί είναι πιο ίσοι από τους άλλους». Αυτό συνέβη από την αρχή, ήδη από το πρώτο Σύνταγμα της Επιδαύρου, που ξεκινάει: «Εις το όνομα της Αγίας, της Ομοούσιου και Αδιαιρέτου Τριάδος.
Αυτός ο σφιχτός εναγκαλισμός, λοιπόν, της Εκκλησίας με το Κράτος οδήγησε συν τω χρόνω σε ορισμένες τερατογενέσεις. Ένιωθε η ίδια η Εκκλησία υποχρεωμένη να παίρνει θέση σε πράγματα που σε ένα αμιγές κοσμικό κράτος δεν θα της έπεφτε λόγος, όπως για παράδειγμα, λέμε τώρα, για την επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια, για την οποία καταδικαστήκαμε κιόλας, επειδή δεν την εφαρμόσαμε, από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τι λόγο να έχουν οι μητροπολίτες για ένα αστικό δικαίωμα; Και όμως, θεωρούν ότι έχουν.
Εμείς από την άλλη μεριά, το κοσμικό κράτος, θεωρούμε ότι πρέπει να πούμε τη γνώμη μας, εάν το Άγιο Φως, για παράδειγμα, αυτή η «πασοκική» ευρεσιτεχνία, πρέπει να μεταφέρεται από τα Ιεροσόλυμα με τιμές αρχηγού κράτους. Δηλαδή, μπαίνουμε εμείς σε ένα χώρο δογματικής που δεν μας πέφτει λόγος, επειδή το κράτος μπαίνει στα χωράφια της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Γι' αυτό, όσο επώδυνος και εάν είναι ο χωρισμός, είμαι βέβαιος ότι μακροπρόθεσμα θα είναι προς το συμφέρον και της Εκκλησίας και του Κράτους.
Αυτός ο σεβασμός προς τις θρησκευτικές αντιλήψεις πρέπει, ξέρετε, να είναι αμφίδρομος. Βεβαίως, πρέπει να έχουμε σεβασμό προς τις θρησκευτικές αντιλήψεις κάθε συμπολίτη μας. Βεβαίως, ο καθένας μπορεί και πρέπει να εκπληροί τα θρησκευτικά του καθήκοντα ή να μην τα εκπληροί, να έχει τις «άλφα» αντιλήψεις ή να μην έχει τις «άλφα» αντιλήψεις, σύμφωνα με τις πεποιθήσεις του.
Αλλά πρέπει να είναι ξεκάθαρο, κύριε Υπουργέ, ευθύς εξαρχής ότι σε ζητήματα δικαίου έπεται το θρησκευτικό δίκαιο και προηγείται πάντοτε το δίκαιο του κράτους. Δεν μπορούν σε μία δυτική κοσμική πολιτεία, όπως θεωρούμε ότι είναι η Ελλάδα, να υπάρχουν στεγανά, να υπάρχουν άβατα.
Δεν μπορεί στη Θράκη, για παράδειγμα, να εφαρμόζεται το ισλαμικό δίκαιο, δεν μπορεί να εφαρμόζεται η Σαρία. Δεν μπορεί να έχουμε θύλακες, όπου η κάθε κοινότητα, ανάλογα με τις θρησκευτικές της αντιλήψεις, θα αποφασίζει για θέματα οικογενειακού δικαίου, για παράδειγμα. Τι πρέπει να κάνει στην κόρη του ο αντίστοιχος Έλληνας πολίτης, εάν δεν συμφωνεί μαζί της για την επιλογή του συντρόφου της;
Τι να κάνει; Να την αποκληρώσει; Να την σκοτώσει; Είναι στη δικαιοδοσία του ανθρώπου, σύμφωνα με τις θρησκευτικές του αντιλήψεις;
Είναι πράγματα που θα έπρεπε να είναι λυμένα και που δεν είναι δικιά μας αποκλειστικότητα, τα βρήκε μπροστά της όλη η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Στη Γερμανία είχαμε τα ίδια προβλήματα. Στη Γαλλία με το θέμα της μαντήλας είχαμε τα ίδια προβλήματα.
Πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα, αλλά κυρίως πρέπει να είναι σαφές και καθαρό αυτό που αναφέρεται μέσα στο νομοσχέδιο, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο έχουμε τη δύναμη να το επιβάλλουμε κιόλας, ότι πρέπει να γίνεται σεβαστό το Σύνταγμα. Μάλλον, όπως είπε και η κ. Ρεπούση, δεν αναφέρεται, αλλά θα έπρεπε να αναφέρεται μέσα στο νομοσχέδιο. Αναφέρεται μέσα στην Έκθεση της ΕΕΔΑ, ότι απ' όλες τις θρησκευτικές κοινότητες θα πρέπει να είναι σεβαστό το Σύνταγμα και οι νόμοι της ελληνικής πολιτείας.
Κλείνοντας, πρέπει να σας πω ότι δεν έχουμε πια το δικαίωμα να είμαστε αθώοι. Αυτό το νομοσχέδιο πέρα από κάποια συντηρητική μυρωδιά, έχει και μια αθωότητα. Μιλάει, προφανώς, για μία άλλη εποχή, όπου οι θρησκευτικές κοινότητες θα μπορούσαν να καταθέτουν τα καταστατικά τους, να γίνεται ο έλεγχος των καταστατικών τους και άμα τα καταστατικά είναι εντάξει, να δίνεται και η αντίστοιχη άδεια.
Δεν έχουμε το δικαίωμα να είμαστε τόσο αθώοι. Ζούμε σε μία περιοχή όπου ανθεί η φονταμενταλιστική μισαλλοδοξία. Ζούμε σε μία περιοχή όπου άνθρωποι πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να σκοτώσουν, να αποκεφαλίσουν για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Αυτές οι χώρες δεν είναι μακριά μας, είναι πολύ κοντά μας και δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να δώσουμε την ευκαιρία, με το πρόσχημα δημιουργίας νομικού προσώπου σε μια θρησκευτική κοινότητα, να δημιουργήσουμε στην ουσία ένα προσχηματικό νομικό πρόσωπο για μια φονταμενταλιστική οργάνωση.
Αυτό που πολύ σωστά, κύριε Υπουργέ, ονομάζει «εποπτεία» το νομοσχέδιο δεν πρέπει να περιοριστεί στον έλεγχο των καταστατικών. Δεν πρέπει να περιοριστεί στο εάν επιτελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα σύμφωνα με το τι έχουν δηλώσει στο καταστατικό τους. Πρέπει να επεκταθεί και στο τι είδους ρητορική και πρακτική υπάρχει καθημερινά μέσα σε αυτές τις κοινότητες, για να μην μείνει αυτό που ονομάζεται «δημόσια τάξη» και «δημόσια ασφάλεια» κενό γράμμα.
Σε κάθε περίπτωση, το νομοσχέδιο είναι προς θετική κατεύθυνση, αλλά χρειάζεται και μεγάλη προσοχή, ώστε αυτοί οι θύλακες που θα δημιουργηθούν να είναι θύλακες που πραγματικά θα προωθούν την κατανόηση ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικών θρησκευτικών αντιλήψεων και όχι τη μισαλλοδοξία. Δεν έχουμε πια το περιθώριο για τη δημιουργία και άλλων θυλάκων μισαλλοδοξίας.